MUAMELE VERGİSİ, GELİR VERGİSİNİN YERİNİ TUTABİLİR Mİ?

Bütün malî müesseseler gibi, vergilerin de tarihî birer kategori, tarihî birer hâdise olduğu malûmdur. Tarihî müesseseler ise canlılara benzerler. Muayyen şartların tesiriyle doğarlar. Zemin ve zaman bu şartları takviyettikçe gelişirler. Nihayet onların vücudü için lüzumlu olan şart ve unsurların yavaş yavaş değişmesi ve ortadan kaybolması üzerine de mevcudiyetlerini muhafaza edemeyip silinip giderler. Bu keyfiyet teker teker bütün vergiler hakkında varit olduğu gibi, bugünkü konuşmamızın mevzuunu teşkil eden gelir ve muamele vergileri için de varittir. Verginin tarihçesine 19 uncu asırdan itibaren bir göz atacak olursak,, bu asırda, siyasî, iktisadî ve içtimaî şartların, haricî karinelere müstenit servet ve randıman vergilerinin gelişmesini intaç ettiğini görürüz. Buna mukabil 19 uncu asrın sonları ile 20 nci yüz yılın başları kapitalizmin ileri bir seviyeye ulaştığı ve ona muvazi olarak gelir vergisinin inkişaf ettiği bir devre olmuş ve bu vergi başlıca garp devletlerinin hepsinde tatbik yeri bulmuştur. Öyle ki, Birinci Dünya Harbine tekaddüm eden yıllarda gelir vergisi ideal vergi tipi olarak gösterilmiş ve perestişkârları onun meziyetlerini saymakla bitirememişlerdir. Bu cazibeye kapılarak, 1913 senesinde Amerika Birleşik Devletleri, 1917 de de Fransa, İngiltere'nin bir asırdan beri verdiği misale uymak suretile gelir vergisini tatbike başlamışlardır.