You are here

Home » Content

HZ. ALİ’NİN MENKIBEVÎ HAYATINA DAİR BİR DESTAN: DÂSTÂN-I EJDERHÂ VE İSLÂMÎ DÖNEM ANADOLU TÜRK KÜLTÜRÜNE YANSIMALARI

A LEGEND ABOUT THE LIFE OF ALİ: THE LEGEND OF DRAGON AND REFLECTIONS ON THE ANATOLIAN TURKISH CULTURE IN ISLAMIC PERIOD

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2013
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4636

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Following the conversion of Turks to Islam a new structure of belief and culture has appeared for them. They recall the individuals they consubstantiated with Islam by heroic stories in verbal custom. In this praxis especially the son in law of Prophet Muhammed, first four Caliphs and the friends of Prophet have become indispensable part of these legendary stories. In the legendary stories which our work includes, the heroic, warrior and courageous side of Ali have shown as being a son in law of Prophet and father of Hasan and Hussein.This tradition has written down by the works of Islamic Era of Turkish History. One of the “Cenknâmes” which Ali's braveness and courageous has mention is “Destan-ı Ejderha”, The Legend Of Dragon. The legend has written in the manner of "masnavi" and also it has some features of tale and legend genre. In this work namely “Destan-ı Ejderha” a dragon which Muslims came to place of Prophet Muhammed in order to complain of it and a war which was fought between dragon and a group of “sahabe” under the leadership of Ali by the assignment of Prophet Muhammed and the defeat of dragon were mentioned. At the work Ali combines fantastic powers in his heroic personality therefore withstands against dragon which was symbolized as an enemy of the religion and Ali has a personality that is not avoid to struggle. In the legend Muslims were aimed to encourage to “gaza” by underlining Ali’s face up of the death. Also it is aimed to obtain an idea that the true religion is Islam and also to make the ideal of gaza and jihad by the pointing the rebellious ones will be eradicated in a pathetic way. In our work primarily we have compared the copies by collected the exemplars of “The Legend of Dragon” then tried to expose the original text. Epic’s implications are discussed in Anatolia and the Balkans, later on an assessment is made about the value and place of the mentioned pamphlet in the history of Turkish Culture in Islamic period.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Türkler, İslâmiyet’i kabul etmelerini müteakip yeni bir inanç ve kültür yapısına da kapı aralamışlardır. İslâmiyet’le adeta özdeşleştirdikleri şahsiyetleri ise sözlü gelenek çerçevesinde kahramanlık hikâyeleriyle anmışlardır. Bu minvalde özellikle Hz. Muhammed, dört halife ve sahâbeler, bu menkîbelerin vazgeçilmez karakterleri olagelmişlerdir. Çalışmamızın konusunu teşkil eden Hz. Ali de söz konusu kahramanlık temalı hikâyelerde, destanlarda, menkîbelerde Hz. Muhammed’in damadı, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in babası olarak yiğit, cengâver nitelikleri ile ön plana çıkarılmıştır. Bu gelenek İslâmî Dönem Türk Tarihi’ne ait eserlerle yazıya aktarılmıştır. Hz. Ali’nin cesaret ve yiğitliğinin anlatıldığı cenknâmelerden biri olan Dâstân-ı Ejderhâ da bu türden bir eserdir. Destan, mesnevî tarzında kaleme alınmış olup, aynı zamanda efsane ve masal türlerinin kimi özelliklerini de göstermektedir. Dâstân-ı Ejderhâ adı verilen eserde, uzak bir ülkeden Hz. Muhammed’in huzuruna gelen Müslümanların şikâyet ettikleri ejderhâdan ve Hz. Muhammed’in görevlendirmesiyle sahabelerin Hz. Ali öncülüğünde ejderhâ ile yaptığı savaştan ve ejderhâyı mağlup etmesinden bahsedilmektedir. Burada Hz. Ali, kahraman şahsiyetiyle olağanüstü güçleri bünyesinde barındıran ve bu sayede din düşmanı olarak tasvir edilen ejderhâya karşı koyan ve mücadeleden çekinmeyen bir yapıya sahiptir. Destanda Hz. Ali’nin bu uğurda ölümü bile göze alabileceğine vurgu yapılmak suretiyle Müslümanları gâzaya teşvik etme amacı güdülmüştür. Ayrıca hakikatte dinin İslâm dini olduğu ve asî olanların hazin bir son ile ortadan kaldırılacağı vurgusu ile gâzilere gazâ ve cihad ülküsü kazandırmak amaçlanmıştır. Çalışmamızda öncelikle Dâstân-ı Ejderhâ adlı eserin mevcut nüshaları temin edilerek metin karşılaştırması yapılmış ve orijinal metin ortaya konulmaya çalışılmıştır. Destanın Anadolu ve Balkanlardaki yansımaları ele alınmış, daha sonra söz konusu risalenin İslâmî dönem Türk kültür tarihindeki yeri ve değeri ile ilgili bir değerlendirme yapılmıştır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon 1096073846_29kozanali-vd-trh-465-490.pdf
  • 5
465-490
  • Turkish

REFERENCES

References: 

I. Yazma Eserler
Dâstân-ı Ejderhâ, Milli Kütüphane, Nr. 55 Hk 458/12 Dâstân-ı Ejderhâ, Milli Kütüphane, Nr: 06 Mil Yz A 3881/7
Ejderhâ Kıssası Milli Kütüphane, Nr: 06 Mil Yz Cönk 25
Manzûme-i Gazave-i Hz. Alî ve Ejderhâ, Milli Kütüphane, 60 Zile 484/5
II. Sözlük ve Modern Eserler
ÇETİN, İsmet, Türk Edebiyatında Hz. Alî Cenknâmeleri, Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara 1997.
CUNBUR, Müjgan "Anadolu Gâzîleri ve Edebiyatımız", Erdem, C.3, S.9, Eylül 1987.
ÇOBANOĞLU, Özkul, Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş,
Akçağ Yayınları, Ankara 1999.
DEMİR, Necati, Museyyeb Gâzî Destanı, Destan Yayınları, Ankara 2007. DEMİR, Necati Mehmet Dursun Erdem, Hazreti Ali Cenkleri 1, Destan Yayınları, Ankara 2007. DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 2000. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, c.II, Dersaâdet İkdam Matbaası, 1314.
Hacı Bektaş-ı Velî, Velâyetnâme, haz. Hamiye Duran, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara
2007.
KARAALİOĞLU, Seyit Kemal, Ansiklopedik Edebiyat Sözlüğü, İnkılap ve Akabe Kitabevleri,
İstanbul 1969.
KILIÇ, Filiz, Tuncay Bülbül, Demir Baba Velâyetnâmesi(İnceleme Tenkitli Metin), Grafiker Yayınları, Ankara 2011.
KÖPRÜLÜ, M.Fuat, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,
Ankara 1991.
Menâkıb-ı İbrahim-i Gülşenî, Muhyî-yi Gülşenî, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1982.
OCAK, Ahmet Yaşar, Türk Folklorunda Kesik Baş, Türk Kültür Araştırma Enstitüsü Yayınları,
Ankara 1989.
OĞUZ, M. Öcal, Türkiye' de Yaşayan Taş Kesilme Efsaneleri Mekanlar ve Anlatılar, Gâzî
Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara 2007.
ÖZÇELİK, İsmail, Tarih Araştırmalarında Yöntem ve Teknikler, Nobel Yayınları, Ankara
2011.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c.1, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
PEKOLCAY, Necla, Selçuk Eraydın, İslâmî Türk Edebiyatı, İrfan Yayınevi, İstanbul 1975.
SAMİ, Şemseddin, Kâmus-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul 2004.
Şucâ'eddin Velî(Sultan Varlığı) ve Velâyetnâmesi, haz. Yağmur Say, Eskişehir Valiliği, Ankara
2010.
YALÇIN, Yunus, Türk Edebiyatında Velâyetnâmeler ve Otman Baba Velâyetnâmesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2008.
YILDIZ, Hakkı Dursun, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Medeniyeti, c.14, Çağ Yayınları,
İstanbul 1993.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013

c
488
Ali KOZAN - Rumeysa BİLGİLİ
III. Tezler
AKIN, Aynur, Tarihî Kaynaklar İçerisinde Destanların Yeri ve Önemi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2008.
KAYA, Gamze Battal Gâzî Destanının( 343-675) Çeviri Yazısı ve Metin Sözlüğü,
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2011.
ESİRGEN, Bilge, Türk Destanlarında Bilge Adam Tipi Üzerine Bir İnceleme, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2007.
IV. Makaleler
ARMUTAK, Altan, "Doğu ve Batı Mitolojilerinde Hayvan Motifi II. Sürüngenler, Balıklar, Kanatlılar ve Mitolojik Hayvanlar" İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, c. 30, S. 2, İstanbul 2004, ss. 143-157.
ATALAN, Mehmet, "Türk Kültüründe Hz. Ali Cenknâmeleri", e-makâlât Mezhep Araştırmaları, c. I, S. 2, İzmir 2008, s. 7- 27.
ÇETİN, İsmet, " Türk Halk Edebiyatı 'nda Hz. Ali", İslâm İnançlarında Hz. Ali, Haz. Ahmet Yaşar Ocak, TTK Yayınları, Ankara 2005, ss. 201-207.
DEMİR, Necati - Mehmet Dursun Erdem, " Türk Kültüründe Destan ve Battal Gâzî Destanı", Turkish Studies, c. 1, S. 1 , 2006, ss. 106-159.
DEMİR, Necati, "Türk Düşünce Dünyasında Hz. Ali", Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 60, Ankara 2011, ss. 85- 104.
Fığlalı, Ethem Ruhi, "Ali", İslâm Ansiklopedisi, TDV, c. 2, İstanbul 1989, ss.371-374.
KÖPÜR, Adem, "Eski Edebiyat ve Kültürümüzde Birbirini Çağrıştıran Bazı Kelimeler", Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, c. 9, S. 2, Manisa 2011, ss. 341- 373.
MERCAN, İsmail Hakkı "Türk Tarihinin Kaynaklarından Olan Bazı Menakıbname ve Gazavatnameler Hakkında" , Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 6, S. 10, Balıkesir, 2003, ss. 107- 130.
ŞAHİN, Haşim "Tarih Kaynağı Olarak Evliya Menakıbnameleri", Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, Ed. Abdülkerim Özaydın, Fahameddin Başar, Ebru Altan, Birsel Küçüksipahioğlu, Muharrem Kesik, Dünya Basımevi, İstanbul 2008, ss. 547-566.
YARDIMCI, Mehmet, "Türk Destanlarında Tipler ve Motifler", Destanlar, Ürün Yayınları,
Ankara 2007, ss. 50-69.
YÜCEL, Ayşe, "Hacı Bektaş Velâyetnâmesinde Ejderha Motifi", Hacı Bektaş Veli Armağanı, Gâzî Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, Ankara 1997, ss.
115-120.
ZARİÇ, Mahfuz " Kirdeci Ali 'nin Kesikbaş Destanı 'nın Metin Merkezli Temel Halkbilimi Kuramları Açısından İncelenmesi", Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 22, Kayseri 2007, ss. 199- 216.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com