Buradasınız

Anasayfa » Content

TÜRKİSTAN'DA CEDİTÇİLİK HAREKETİNİN ETKİSİNDE TİYATRO

ART OF THEATRE IN TURKESTAN UNDER THE INFLUENCE OF JADIDISTS

Journal Name:

  • Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

Publication Year:

  • 2014

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Turkestan region is a place which had experienced a declining process since 16th century and starting from the early 18th century it has been occupied by Russians. The intellectuals, who were travelled and educated in such centers as Istanbul, Egypt, Moscow and Paris, have reacted against the difficult conditions that Muslims of Russia were in and they founded the movement of Jadidism. Ismail Gasprinsk was the leading founder of Jadidism and the movement has started to rise with establishment of the Schools for Jadidism Methods and with publication of Tercuman Journal. With the support of those intellectuals who were the leaders of Jadidism as Abdullah Qari, Abdulhamid Cholpan, Hamza Hakimzada Niyaziy, Abdullah Awlani, Abdurrauf Fitrat and Munawwar Qari, the movement of Jadidism has become widespread among all Muslim Community within Russia. The fields of literature and media were used by the intellectuals for spreading reforms and also art of theatre was considered as very significant. Mahmud Khoja Bedbudi's novel of Padarkush has enlarged the interest towards drama and this play was staged in numerous places. Many drama groups were established only due to the effect of that play. For Jadidists, the theatre stage has become a place where they can indicate the truths to people in terms of both politically and morally. On the other hand, art of theatre has faced opposition from Russia and also from some parts of conservative side of local people.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Türkistan bölgesi XVI. yüzyıldan itibaren gerileme sürecine girmiş ve XVIII. yüzyılın başından itibaren de Rus işgaline uğramıştır. İstanbul, Mısır, Moskova ve Paris gibi merkezlerde seyahat eden ve eğitim alan aydınlar Rusya Müslümanlarını içinde bulundukları kötü şartlardan çıkarmak için harekete geçmişler ve ceditçilik hareketini başlatmışlardır. Cedidizm hareketi İsmail Gaspıralı önderliğinde başlamış usul-ü cedid okullarının açılması ve Tercüman gazetesinin yayınlanmaya başlaması ile hız kazanmıştır. Ceditçi aydınların önde gelenlerinde olan Abdullah Kari, Abdülhamid Çolpan, Hamza Hekimzade Niyaziy, Abdullah Avlâni, Abdurauf Fıtrat ve Münevver Karî gibi aydınların desteği ile ceditçilik hareketi bütün Rusya Müslümanları arasında yayılmıştır. Aydınlar reformları yayarken edebiyat, basın gibi alanları kullanmışlar ve tiyatroya büyük önem vermişlerdir. Mahmud Hoca Behbudi'nin Pederkuş adlı romanı tiyatroya ilgiyi artırmış ve bu oyun birçok bölgede sahnelenmiştir. Bu eserin etkisi ile birçok tiyatro grubu kurulmuştur. Tiyatro ceditçilerin hem siyasi hem de ahlaki anlamda insanlara gerçekleri gösterdikleri bir alan olmuştur. Ancak tiyatro Rusya'nın ve muhafazakâr kesimin bir kısmının muhalefetiyle karşılaşmıştır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-turkistanda-ceditcilik-hareketinin-etkisinde-tiyatro.pdf
  • 2
219
232
  • Turkish

REFERENCES

References: 

Açık, Fatma, Özbek Edebiyatı, Alp Yayınevi, Ankara, 2007.
Alpargu, "Türkistan Hanlıkları", Türkler, C.8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, ss.557-605.
Allworth, Edward, The Modern Uzbeks from The Fourteenth Century to The Present A Cultural History, Hoover Press, Stanford, 1990.
Allworth, Edward, Central Asia 130 Years of Russian Dominanace, A Historical Overview, Duke Üniversity Press, London, 1994.
Akı, Niyazi, XIX. Yüzyıl Türk Tiyatrosu, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum,
1963.
Akyol, Taha, "Cedidçilik", İslam Ansiklopedisi, C.7, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993, ss.211-213.
Ayzayof, Hasan Sabri, İsmail Gaspıralı Albümü ve Gaspıralı İsmail Hayatı Eserleri, Usûl-i Cedid Hareketi İçindeki Yeri, Nesil Matbaacılık, İstanbul, 1999.
Curyeva, Barçınay, İsmail Bey Gaspıralı ve Türkistanda Ceditçilik Hareketi, İsmail Bey Gaspıralı İçin, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkez Yayınları, Ankara, 2004.
Devlet, Nadir, İsmail Bey Gaspıralı (1831-1914), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1988.
Devlet, Nadir, Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
Ercilasun, Ahmet B., "İsmail Gaspıralı'nın Fikirleri" http://ismailgaspirali.org/ismailgaspirali/?p=2 ( 05 05 2014).
Eraslan, Cezmi, "Fıtrat, Abdürraûf', İslam Ansiklopedisi, C.13, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2013, ss.48-49.
230
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık
201
4 Cilt: 16 Sayı: 2 (219-232)
Erşahin, Seyfettin, Fıtrat'ın Türkistan için II. Meşrutiyet Mehrecli Tecdid Teklifi Üzerine", Bilig, Güz, Sa:47, Güz, 2008, s.21-42.
Erşahin, Seyfettin, "Buhara'da Ceditçilik Eğitim Islahatı Tartışmaları ve Abdurrauf Fıtrat (XX. Yüzyıl Başları)", Dini Araştırmalar Dergisi, c:1, Sa:3, Ocak-Nisan 1999,
ss.213-255.
Fuat, Mehmet, Başlangıçtan Bugüne Türk ve Dünya Tiyatro Tarihi, Varlık Yayınevi, İstanbul, 1970.
Güngör, Ebubekir, Türkistan'da Fikir Akımları Ceditçilik Türkçülük, İslamcılık, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2011.
Hablemitoğlu, Şengül-Hablemitoğlu, Necip, Şefika Gaspıralı ve Rusya'da Türk Kadın Hareketi, (1893-1920), Ankara, 1988.
Hayit, Baymirza, Sovyet Rusya Emperyalizmi ve Türk Dünyası, Güven Yayınları,
Ankara, 1975.
Hayit, Baymirza, Sovyet Birliğinde'ki Türklüğün ve İslam'ın Bazı Meseleleri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1987.
Hayit, Baymirza, Türkistan Devletlerinin Milli Mücadeleleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2004.
Hayit, Baymirza Milli Türkistan Hürriyet Davası: Milli Türkistan Mecmuasında Bildirilgan Fikirler, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2004.
Heath, Tom Everett, Central Asia: Aspects of Transition, Routledge Curzon,
London, 2003.
Haghayeghi, Mehrdad, Islam and Politics in Central Asia, St. Martin Press, New
York, 1995.
"Jadidizm", Encylopaedia Iranica, http://www.iranicaonline.org/ articles/jadidism,
(06 05 2014).
İsmail Bey Gaspıralı, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi Yayınları, Ankara, 2001.
Khalid,
Adeeb
, The Politics of Müslim Cultural Reform Jadididsm in Central Asia, University of California Press, Berkeley, 1999.
Khalid, Adeeb,
"Ceditçili
k ve Orta Asya'daki Yeni Kimliklerin Ayrıntılarına Giriş" Çev: Müfit Balabandılar, Türkler, C.18, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, ss.636-643.
Kanlıdere, Ahmet, "Mercânî", İslam Ansiklopedisi, C.29, Diyanet Vakfı Yayınları,
İstanbul, 2013.
Kabaklı, Ahmet, Türk Edebiyatı, C.1, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul,
1985.
Kalkan, İbrahim, "Sovyet Dönemi Öncesi Orta Asya Aydınları ve Değişim", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sa:14, Erzurum, 2000, ss.285-295.
Kasımov, Begali Mahmud Hoca Behbudiy, Tenlengen Eserler, Taşkent 1977.
Kasımov, Begali, "Ceditçilik", Gazi Türkiyat, Sa:6, Ankara, 2010, ss.335-361.
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2014 Cilt: 16 Sayı: 2 (219-232)
231
Karakaş, Şuayip, "Türkistan'da ilk Tiyatro Faaliyetleri ve Pederkuş Piyesi", Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sa:2, 2001, ss.162-185.
Kırımlı, Hakan, "Gaspıralı İsmail Bey", İslam Ansiklopedisi, C.13, Diyanet Vakfı
Yayınları, İstanbul, 2013, ss.392-395.
Konçak, İbrahim, "Ceditçilik Hareketi ve Türkistan-Osmanlı Devleti İlişkileri", Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, Sa:2(1), Çankırı, 2013, ss.105-114.
Kuçkartayev İristay-Öz Aynur, "Özbek Edebiyatından Seçmeler", Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sa:2, Güz 1996, ss.318-345.
Kuçkartayev İristay-Öz, Aynur "Özbek Edebiyatından Seçmeler II", Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sa:6, Güz 1998, ss.573-610.
Kuçkartayev İristay -Öz Aynur, "Özbek Edebiyatından Seçmeler III", Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sa:8, Güz 1999, ss.313-339.
Nagayev, Safer,
"Dilde
, Fikirde, İşte Birlik (Gaspıralı ve Türkistan)", Çev: Bayram Orak http://www.ismailgaspirali.org/yazilar/snagayev.htm, (18 04 2014).
Özbay, Hüseyin, Abdülhamid Süleymanoğlu Çolpan'ın Şiirleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1993.
Öz, Aynur, "Özbek Edebiyatında Tiyatro Türü Üzerine", Türkler, C.19, Türkiye
Yayınları, Ankara, 2002, ss.702-708.
Polonskaya, Ludmila-Malashenko, Alexei, İslam in Central Asia, Ithaca Press,
Reading, 1994.
Pope, Hugh, Sons of The Conquerorsteh Rise of The Turkic World, Overlook Duckworth, London.
Raşid,
Ahmed
, The Resurgence Of Central Asia İslam or Nationalism?, Oxford University Press, London, New Jersy, 1994.
Saray, Mehmet, Makaleler, C.3, Berikan Yayınları, Ankara, 2013.
Söyegov, Muratgeldi, "Türkmen Ceditçi Yazarlar", Gazi Türkiyat, Sa:7, 2010.
Saray, Mehmet, Rus İşgali Devrinde Osmanlı Devleti ile Türkistan Hanlıkları Arasındaki Siyasi Münasebetler (1775-1875), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
Şimşir, Sebahattin, Dünden Yarına Türkistan'da Türkler, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2009.
Şuhret, Rizayev, Cedid Draması, Taşkent, 1977.
Tuncel, Bedrettin, Tiyatro Tarihi, C.1, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1938.
Terzi, Arzu, "İsmail Bey Gaspıralı'nın Yenilikçi Eğitim Modeliyle Osmanlı Medrese Sisteminin Değişimi Arasındaki Etkileşim", İslamla Yenilenme ve Birlik-1 İsmail Bey Gaspıralı Kongresi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul, 2013, ss.119-
125.
Togan, Zeki Velidi, Bugünkü Türkistan ve Yakın Tarihi, Enderun Kitabevi, İstanbul,
1981.
232 Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık
201
4 Cilt: 16 Sayı: 2 (219-232)
Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, C.III, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 2003.
Türkoğlu, İsmail, Rusya Türkleri Arasındaki Yenileşme Hareketinin Öncülerinden Rızaeddin Fahreddin (1858-1936), Ötüken Yayınları, İstanbul, 2000.
Üşenmez, Emek, Yeni Özbek Edebiyatı, Akçağ Yayınları, Ankara, 2013.
Wheeler, Geoffrey, The Modern History of Soviet Central Asia, Weidenfeld and Nicolson, London, 1964.
Yaman,
Ertuğrul
, Gaspıralı İsmail ve Ortak Türkçesi, Alternatif Yayınları, Ankara,
2002.
Zaat,
İsmet
, "Tiyatromuzun Kısa Tarihçesi ve Kırım Tatar Tiyatrosunun Kurucusu İsmail Bey Gaspıralı", İsmail Bey Gaspıralı ve Ziya Gökalp Sempozyumu Bildirileri,
Ankara, 2003.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com