You are here

OSMANLI TARİHİNDE BİR ORDU BOYKOTU: MAÇİN BOZGUNU (1791) AKABİNDE YAŞANAN TARTIŞMALAR

A Military Boycott in Ottoman History: the Machin Defeat (1791) and the Ensuing Debates

Journal Name:

Publication Year:

Author Name
Abstract (2. Language): 
The Machin Defeat (9 July 1791) was the last phase of 1787-92 Russo- Ottoman War. Due to a minor strategic mistake, the Ottoman forces at Machin, unable to stop a Russian military unit attacking Machin, began to run away from the battlefield. The consequent panic of the fugitives became endemic in the whole army, spreading to the rest of the soldiery-first to the janissaries in the entrenchments, then to the armorers and the artillerymen. The historical importance of the Machin defeat does not lie however in the fugitives and their plunders, but rather in the subsequent developments. Following the defeat, the commanders, viziers as well as the civil elite of the imperial camp submitted a petition to Selim III, requesting him to make an urgent armistice with the Russian government. This unexpected decision taken unanimously by the civil and military elite of the imperial camp had initially infuriated the Sultan who later approved the request. Consequently, a grand council has been held in Istanbul to discuss the final conditions for peace with Russia. Thanks to various archival materials, it is possible to follow the echoes of the Machin defeat and petitions in the capital. More importantly, the minutes of the council provide a chance to become acquainted with the debates over this defeat and the accusations directed towards the commanders as well as soldiers of the janissary army. The Machin defeat also prepared a solid ground for the implementation of reform program (Nizam-ı Cedid) under the initiative of Selim III and his bureaucrats. Indeed, the advocates of the Selimian reforms later made frequent references to the Machin defeat and these petitions of the elite of imperial camp underlying the unwillingness of the military elite to fight with the enemy- with the specific purpose legitimizing implementation of these reforms.
Abstract (Original Language): 
9 Temmuz 1791’de meydana gelen Maçin bozgunu 1787-92 Osmanlı-Rus harbinin son safhası olarak kabul edilir. Bölgeye saldıran bir Rus birliğine küçük bir stratejik hata yüzünden yenilen Osmanlı askerleri firar etmeye başlayınca firar eden grubun paniği metristeki yeniçerilere cebeci ve topçulara da sıçramış ve seri halinde bir kaçış ve yağma meydana gelmiştir. Ancak, Maçin bozgununu diğerlerinden ayıran en önemli özellik bozgundan ziyade arkasından çıkan gelişmelerdir. Bu yenilgiden sonra ordudaki ocak ağaları, vezirler ve sivil rical bir mazhar düzenleyerek mevcut askerle savaşa daha fazla devam edilemeyeceğini belirtip III. Selim’in ve sadrazamın iradesine karşı çıkarak Ruslarla bir an önce barış yapılmasını isterler. Orduda sivil ve askeri rical tarafından oy birliğiyle alınan bu karar önce padişahı çok kızdırmış ancak ardından mütareke yapılmasını kabul etmiştir. Nihai barış için İstanbul’da bir meşveret daha düzenlenmiştir ki, muhtelif arşiv vesikalarına ve kroniklerine yansıyan İstanbul meşveretinin tutanakları sayesinde Maçin Vakası’nın yankılarını ve İstanbul’da yarattığı tartışmaları takip edebiliyoruz. Ancak, daha da önemlisi bu tutanaklar ve kaynaklar sayesinde İstanbul’da mağlubiyet suçlamalarının ve padişahın iradesine karşı çıkmanın daha ziyade askeri zabitana ve yeniçerilere yöneltildiğini tespit edebiliyoruz. Daha genel anlamda ise, Maçin bozgunu ve boykotu III. Selim ve etrafındaki elitin reformları başlatması için ciddi bir dayanak olmuştur. Nitekim ıslahat layihaları yazarlarından bazıları ve sonradan Nizam-ı Cedid reformları propagandasını yapan yazarlar da sık sık Maçin’e gönderme yapmakta ve Nizam-ı Cedid ordusunun kurulmasını haklı göstermek üzere askeri ricalin bile meşhur mazharla ifade etmiş oldukları acziyetine vurgu yapmaktadır.
123
162

REFERENCES

References: 

Arşiv Vesikaları
a. Başbakanlık Osmanlı Arşivi
A.MKT.d. 1025; d. 1026.
A.VKN. 1701.
C.AS. 1095 (evasıt-ı Ra 1204/28 Kasım-8 Aralık 1789).
C.HR. 136/6798 (18 S 1206/17 Ekim 1791); 136/6789-5 (21 S 1206/20 Ekim 1791).
Hatt-ı Hümayun 148/6224 (18 Za 1205/19 Temmuz 1791); 151/6353 (14 Za 1205/15
Temmuz 1791); 151/6365 (tarihsiz); 191/9421 (tarihsiz); 194/9622 (tarihsiz);
196/9810 (tarihsiz); 200/10189 (tarihsiz); 209/11121 (tarihsiz); 209/11180
(tarihsiz); 210/11317 (21 Za 1205/22 Temmuz 1791); 1008/42337 (tarihsiz);
210/11317; 1008/42337 (tarihsiz); 1008/42356 (tarihsiz); 1387/55114 (tarihsiz).
Sadaret Defterleri, 355.
Kamil Kepeci d. 7; d. 39/5.
b. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi
E. 870-1/385-3 (12 B 1202/18 Nisan 1788); E. 806-31/356-21 (24 Z 1205/24 Ağustos
1791); E. 806-31/356-25 (tarihsiz); E. 280-64/159-12 (1 L 1204/14 Haziran 1790);
E. 806-36/356-36 (tarihsiz).
D. 10749
159 BOA, HAT 1008/42337 (tarihsiz).
160 TSMA, E. 806-31/356-21 (24 Z 1205/24 Ağustos 1791).
Osmanlı Tarihinde Bir Ordu Boykotu
161
Birincil ve İkincil Kaynaklar
Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, 12 cilt, Dersaadet: Matbaa-ı Osmaniye, 1309/1891.
Ahmed Vâsıf Efendi, Tarih-i Vâsıf, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Tarih Yazmaları no.
5978.
Bayram, Ümmügülsüm Filiz, Enverî Tarihi, Üçüncü Cilt (Metin ve Değerlendirme), Basılmamış
Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2014.
Beydili, Kemal, “Sekbanbaşı Risalesi’nin Müellifi Hakkında,” Türk Kültürü İncelemeleri
Dergisi 12, (2005), s. 221-224.
, “Yaş Antlaşması”, DİA, 43, İstanbul 2013, s. 343-47.
, “Yeniçeri”, DİA, 43, İstanbul 2013, s. 450-62.
, “Yusuf Paşa, Koca”, DİA, 44, İstanbul 2013, s. 23-25.
, “Ziştovi Antlaşması”, DİA, 44, İstanbul 2013, s. 467-72.
Cezar, Mustafa, Mufassal Osmanlı Tarihi, Resimli-Haritalı, V, Ankara: TTK, 2011.
Cunningham, Allan, “The Oczakov Debate”, Middle Eastern Studies, 1/3 (April 1965), s.
209-237.
Çalışkan, Muharrem Saffet, Vekanüvis Enverî Sadullah Efendi ve Tarihinin I. Cildinin Metin ve
Tahlili (1182-1188/1768-1774), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara
Üniversitesi: 2000.
Çınar, Ali Osman, Mehmed Emin Edib Efendi’nin Hayatı ve Tarihi, Yayınlanmamış Doktora
Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, 1999.
Esad Efendi, Üss-i Zafer: Yeniçeriliğin Kaldırılmasına Dair, Mehmet Arslan (ed.), İstanbul:
Kitabevi, 2005.
III. Selim’in Sırkâtibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Rûznâme, nşr. Sema Arıkan, Ankara:
TTK, 1993
İlgürel, Mücteba, “Vâsıf Ahmed Efendi”, DİA, 42, İstanbul 2012, s. 535-37
Koca Sekbanbaşı Risalesi, Abdullah Uçman (ed.), İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser,
1976.
Kuzucu, Serhat, Kırım Hanlığı ve Osmanlı-Rus Savaşları, İstanbul: Selenge, 2013.
Menchinger, Ethan Lewis, “A Reformist Philosophy of History: The Case of Ahmed
Vâsıf”, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, XLIV, 2014, s. 141-168.
, An Ottoman Historian in an Age of Reform: Ahmed Vâsıf Efendi (Ca. 1730-1806),
Basılmamış Doktora Tezi, Michigan: Michigan Üniversitesi, 2014.
Mükâleme Mazbatası, IV, İstanbul: Takvimhane-i Âmire, 1273.
Öge, Mustafa, Mehmed Sadık Zâimzâde: Vaka-yı Hamidiye (Tenkidli-Transkripsiyon),
Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, 2001.
Öğreten, Ahmet (ed.), Nizam-ı Cedid’e Dair Islahat Layihaları, Ankara: TTK, 2014.
Özcan, Ahmet, Kethüda Said Efendi Tarihi ve Değerlendirmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, 1999.
Roider, K.A., “Kaunitz, Joseph II and the Turkish War”, SEER, LIX/4, (1976), s. 538-
556.
Sarıkaya, Hüseyin, Ahmed Vâsıf Efendi ve Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakaikü’l-Âhbâr,
Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2013
Aysel Yıldız
162
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Topkapı Sarayı Arşivi 4819, Üçüncü Sultan Selim Döneminde
Yazılmış Dış Ruznâmesinden 1206/1791 ve 1207/1792 Senelerine Âit Vekayi”,
Belleten, XXXVII/148, (1973), s. 607-662.
, Osmanlı Tarihi, Karlofça Antlaşmasından XVIII. Sonuna Kadar, IV/1, Ankara: TTK,
2003.
Üstüner, Ahmet, Yusuf Paşa’nın Sefernamesi (Sefername-i Serdar-ı Ekrem Yusuf Paşa),
Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, 2005.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com