Journal Name:
- Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi
Author Name | University of Author |
---|---|
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language):
Meltem Toksöz’ün bu çalışması, özellikle 1830’lu yıllardan itibaren büyük bir
sosyo-ekonomik dönüşüm geçiren Çukurova bölgesi üzerine yoğunlaşmaktadır ve
Adana-Tarsus-Ceyhan-Mersin ekseninde, bölgenin tarımsal üretiminin gelişimini ve
uluslararası ticarete eklemlenme sürecini çok katmanlı olarak ele almaktadır. Bu
noktada “çok katmanlılık” Toksöz’ün çalışmasında özel bir önem arz etmektedir.
Toksöz, Osmanlı tarih yazımında, 19. yüzyıl Osmanlı ekonomisinin tanımlanması
için kullanılan “bağımlılık” ve “dünya ekonomisine yabancı tüccarlar aracılığıyla
eklenme” gibi temel kavramların yeniden ele alınmasını önermektedir.1 Çalışmada
tek bir faktörden ziyade karmaşık etkileşim dinamiklerinin, özellikle de yerel güç
odaklarının (tüccarlar, konargöçerler, göçmenler, köylüler, yabancı sermayedarlar)
merkez-çevre ilişkilerinin, Tanzimat reformlarının, toplumsal tabakaların
ekonomik-siyasi davranışlarının ve nihayet Avrupa ve Amerika merkezli ticari
ilişkilerin bir Osmanlı bölgesinde tarımsal üretimi ve politik yapıları nasıl
şekillendirdiği başarılı biçimde tasvir edilmektedir. Böylesine bir tasvir, aslında
sadece Çukurova ekseninden bölgesel ekonominin yerel faktörler ve imparatorluk
dinamikleriyle şekillendirilmesini değil; aynı zamanda Tanzimat reformlarının
Osmanlı taşrasında konargöçerlere, tüccarlara, göçmenlere ve yabancı yatırımcılara
çok geniş bir manevra alanı yaratıp bu bölgesel ekonomiyi hukuki ve politik olarak
desteklemesini de içermektedir. Bu yüzden Toksöz’ün çalışması, bize 19. yüzyıl
Osmanlı dünyasının değerlendirilmesinde kullanılan “merkez-taşra, yerel-imparatorluk,
Tanzimat öncesi-sonrası, toprak reformu öncesi-sonrası” gibi ayrımların ötesinde
değişkenler sunmaktadır. Eserin birçok yerinde vurgulandığı üzere Toksöz, tarihsel
kopuşlardan ziyade devamlılıklar üzerinde durmaktadır ve tam da bu yüzden
klişeleşmiş ayrımlar yerine uzun dönemli değişkenlerle 19. yüzyıl sonu Çukurova’sının
incelenmesi özellikle erken modern dönemden yapıların nasıl dönüştüğünü görmek
açısından çok önemlidir.
- 1