You are here

ŞECERE-İ TERAKİME’DE ÖLÜM ÖRTMECESİ

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.12787/KARAM1067

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
People, sometimes, fear that their utterances might disturb others and therefore, they prefer to soften some of their expressions hiding some of the words. Words that are normally perceived negatively are replaced and expressed in a new and different manner, which is called “euphemism”. Expression related to the fundamental topics of humanity like birth, death or sexuality are full of symbolic meanings. Especially, "death" is seen to be much more emotional than other facts of the life and is expressed more carefully. Euphemisms about death are used to lessen the impact of this word on people's perception and to make it more ordinary and acceptable. It is evident that it is a significant representative of old Turkish history and culture taking into consideration that Şecere-i Terakime was written making use of myths in turkmen groups, stemmas of hodjas and masters, Oghuznama in Reşideddin’s Camiü’t-tevarih. In this study, euphemisms about death in Şecere-i Terakime were identified, interpreted in terms of semantics and compared with the euphemisms used in the modern day.
Abstract (Original Language): 
İnsanlar bazen söyleyeceklerinin başkalarını rahatsız edeceğinden çekinir ve bazı kelimeleri gizleyerek daha yumuşak ifadeler tercih ederler. Normal şartlarda kötü olarak algılanan kelimelerin bir şekilde değiştirilip yeni ve farklı bir tarzda söylenmesine “örtmece” denilmektedir. Doğum, ölüm, cinsellik gibi insanlığın temel konuları ile ilgili ifadeler sembolik anlamlarla yüklüdür. Özellikle “ölüm” hayat hakkındaki diğer gerçeklerden çok daha duygusal şekilde değerlendirilir ve daha dikkatle ifade edilir. Ölüm ile ilgili örtmece sözler, bu kavramın yaratacağı etkiyi algıda azaltmak ve sıradanlaştırmak için kullanılır. Şecere-i Terakime’- nin Türkmen boyları arasında söylenen rivayetlerin hocaların ve beylerin ellerindeki şecereler, Reşideddin’in Camiü’t- tevarih’indeki Oğuzname gibi kaynaklardan faydalanılarak yazıldığı göz önüne alındığında eski Türk tarih ve kültürünün önemli bir temsilcisi olduğu aşikârdır. Bu çalışmada Şecere-i Terakime’de yer alan “ölüm” kavramı ile ilgili örtmece ifadeler toplumdaki ölüm algısını ortaya koymak amacıyla tespit edilmiş, anlambilimsel açıdan yorumlanmış ve günümüzdeki ölüm örtmeceleriyle kıyaslanmıştır.
231
240

REFERENCES

References: 

AKPINAR Turgut (1989). Dünyada ve Türklerde Ağza Alınması Yasak (Tabu)
Kelimeler Folklor ve Etnografya Araştırmaları, İstanbul: Anadolu Sanat
Yayınları, Erenler Matbaası.
AKSAN Doğan (2003a). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, I. Cilt, Ankara:
Türk Dil Kurumu Yayınları.
AKSAN Doğan (2003b). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, III. Cilt,
Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ARKONANÇ Sibel (2012). Sosyal İnşacılık, Ankara: Nobel Yayıncılık.
AYDEMİR Adem (2013). “Divanü Lûgati’t-Türk’te Örtmece Sözcükler Üzerine”,
International Journal of Language Academy, 1/1, s.107-120.
BİLGEGİL Kaya (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri, İstanbul: Enderun
Kitabevi.
BOZKAPLAN Şerif Ali (2009). “Anadolu Ağızlarında Güzel Adlandırma Örnekleri”,
Turkish Studies, 4/3, s.379-396.
CONDON C. John (1998). Kelimelerin Büyülü Dünyası Anlambilim ve İletişim,
(Çev: Murat Çiftkaya), İstanbul: İnsan Yayınları.
ÇAĞATAY Saadet (1974). “Türk halklarında Tabu ve Örtmece (Euphemism)
Sözler”, Türklerde Batıl İnançlar Arasında Tabu, T.C. Başbakanlık Kültür
Muşavirliği, Millî Folklor Enstitüsü, I. Uluslararası Türk Folklor
Sempozyumu, Ankara, s.365.
DEMİRCİ Kerim (2008), “Örtmece (Euphemism) Kavramı Üzerine”, Milli
Folklor, Sayı: 77, s.21-34.
ERGÖNENÇ AKBABA Dilek (2008). “Nogay Türklerinde Ölüm ile İlgili İnançlar
ve Ağıtlar”, Milli Folklor, Sayı:20, s.77-84.
FREUD Sigmund (2002). Totem ve Tabu (çev. K. Sahir Sel), İstanbul: Sosyal
Yayınları.
GÜNER DİLEK Figen (2007). “Altay Türkçesinde Ölüm Kavramını Anlatan
Sözler ve Söz Kalıpları”, Bilig, Sayı:42, s.177-190.
GÜNGÖR Ahmet (2006). “Tabu-Örtmece (Euphemism) Sözler Üzerine”, A.Ü.
Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:29, s.69-93.
KARABULUT Ferhat - Gulmira Ospanova (2013). “Örtmece Sözlerin Mantığı:
Kazak Türkçesi ile Türkiye Türkçesinde Karşılaştırmalı Model Analizi”,
TEKE Dergisi, 2/2, s.122-146.
KARGI ÖLMEZ Zuhal (1996). Ebulgazi Bahadır Han - Şecere-i Terakime
(Türkmenlerin Soykütüğü),Ankara: Simurg Yayınları.
KAYA Bayram Ali (2006). “Garib-name’de Ölüm ve Ölümsüzlük”, Osmanlı
Araştırmaları, XXVII, s.183-234.KOCASAVAŞ Yıldız (1998). “Türkçenin Tarihi Dönemlerinde Ölüm Kavramının
İfadesi”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 29, s.77-115.
KOÇ Aylin (2010). “Hastalık İsimlerinde Örtmece”, Türk Dünyası Araştırmaları,
Sayı:118, s.77-94.
LİNFOOT-HAM Kerry (2005). “The Linguistics of Euphemism: A Diachronic
Study of Euphemism Formation”, Journal of Language and Linguistics,
4/2, s.227-263.
ÖZYILDIRIM Işıl (1996). “Türkçede Örtmece Sözler Üzerine”, Dil Dergisi,
s.15-21.
SAĞOL YÜKSEKKAYA Gülden (2010), “Türklerde Ölümün Algılanışı ‘Ölmek’
Karşılığı Kullanılan Kelimelerden Hareketle”, Uçmağa Varmak Kitabı,
(Editörler: Emine Gürsoy-Naskali, Gülden Sağol-Yüksekkaya), s. 3-40.
TOKYÜREK Hacer (2009). “Eski Uygur Türkçesinde ‘Ölüm’ Kavramı İle İlgili
İfadeler”, Bilig, Sayı:50, s.169-198.
TÜRKÇE SÖZLÜK (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TÜRKMEN Seyfullah (2009). “Türkçedeki Örtmece Sözler”, Karadeniz Araştırmaları,
Cilt: 6, Sayı: 23, s.131-140.
ÜSTÜNER Ahat (2009). “Örtmece Sözlerle İlgili Terimler”, Turkish Studies,
4/8, 166-176.
VARDAR Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul:
Multilingual Yayınları.
YALÇIN Süleyman Kaan - Murat Şengül (2007), “Dilin İletişim Süreci İçerisindeki
Rolü ve İşlevleri” Turkish Studies, 2/2, s.749-769.
YILMAZ Killi Gülsüm (2006). “Hakas Türkçesinde Tabu Sözler ve Örtmece”,
Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3/3, s.50-65.
YILMAZ Killi Gülsüm (2007). “Hakaslarda Ölüm ile İlgili Gelenekler”, Modern
Türklük Araştırmaları Dergisi, 4/4, s.65-87.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com