Devlet ve Of İlginç Üzerine Bazı Gözlemler Türkiye'de Shakespeare Çeviri (seri A)

Shakespeare’in İngilizcesinin günümüz okuru için zor olduğundan söz edilir. Oysa, Shakespeare ’in oyun ve şiirlerinin erken dönem Türkçe çevirilerinin dilini günümüz Türk okurunun anlamasõ hemen hemen imkânsõzdõr. Çünkü, bu çevirilerin “eski yazõ” denen Osmanlõca (Arapça) karakterlerle yazõlmõş olmasõ bir yana, çevirmenlerin kullandõklarõ kelimelerin çoğu da artõk kullanõmdan kalkmõşt õr. Shakespeare’in oyunlarõnõn Türkçe’ye çevrilmesi, 1940’larda ve 1960’larda, devletin bu amaçla seçkin akademisyenlere, aydõnlara ve yazarlara görev vermesi sayesinde büyük bir ivme kazanmõştõr. 2003 sonbaharõ itibariyle, The Two Noble Kinsmen (İki Soylu Akraba) hariç, Shakespeare’in tüm oyunlarõ ve soneleri Türkçe’ye çevrilmiştir. Bugün, Shakespeare’in oyunlarõnõn yayõnlanmõş Türkçe çevirilerinin sayõsõ 110’u aşkõndõr. Oyunlardan bir bölümünün yarõm düzineden fazla ayrõ çevirisi bulunmaktad õr. Bu bağlamda, listenin başõnda on bir çeviri ile Romeo ve Jülyet’i görüyoruz. Shakespeare çevirmenleri arasõnda, akademisyen ve yazarlar yanõnda, hukukçular, dil öğretmenleri, bir sigortacõ, bir eski siyasetçi, ve üç cumhurbaşkanõnõn özel kalemliği görevinde bulunmuş bir kişi dikkati çekiyor. Oyunlarõn bir bölümü Fransõzca’dan çevrilmiş ve, en azõndan bir süre, örneğin bir Julius Caesar çevirisinde olduğu gibi, Fransõzca adõnõ korumuş. Bu arada, 1960’lardan bu yana seyirci ve okurlar Shakespeare’in başlõca oyunlarõnõ, kaynak metin olarak Fransõzca çevirileri kullanan Sabahattin Eyü- boğlu’nun çevirileriyle tanõmõş. A Midsummer Night’s Dream oyununun Bahar Noktasõ adlõ uyarlamasõ, Shakespeare’in nisbeten geniş halk kitlelerine ulaşmasõnda, bir ölçüde “popülerleşmesinde,” önemli rol oynamõş. Burada akla şu soru geliyor: Acaba bazõ okur ve seyirciler Shakespeare’i yanlõş nedenlerle beğeniyor olabilir mi? Shakespeare’in söz sanatlarõna düşkünlüğü, oyun ve şiirlerini Türkçe’ye çevirenler için özel bir güçlük yaratõyor: Türkçe’nin kendisi söz sanatlarõ açõsõndan çok zengin olduğundan, bazen çevirmen Shakespeare’in sanat içermeyen ifadeleri için yine “sanatsõz” karşõlõk bulmakta zorluk çekebiliyor.