You are here

Home » Content

Türk Dilindeki Fiilden İsim Yapan -cAk Eki Hakkında

On The “ -Cak” Nominalization Affix In Turkish Language

Journal Name:

  • Dil Araştırmaları

Publication Year:

  • 2011

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Is there a “-cak” nominalization affix in Turkish language? In this study, the answer of this question was examined and it was found out that Turkish language did not have this affix. It was detemined that the word stems which were submitted as samples for “-cak” affix were originally nouns. It was thought that there was a such affix because of the omission of “g” consanant and losing track of this sound. In fact, this is a “-cak” affix that nominalize from nouns. For example, salıncak comes of sal-kın+çak ~ sel-kin+çek not sal-ın-cak, bür-üm+çek (Cez. Ar. brencek) not bür-üncek form and Kzk. not makta-n-şak form but it comes of makta-ğan+şak (makt <Ar. meth). The samples that were submitted to “-cak” nominalization affix were analysed regarding the periods of Old, Middle,New and Modem Turkish dialects. Also, some forms in Anatolian local dialects were dwelled on. One word switched from Arabic to Turkish and another one from Turkish to Arabic were determined among the samples of this affix. Its status in the dialects of Modem Kipchak Turkish was clarified.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Özet: Türk dilinde fiilden isim yapan -cAk eki var mıdır? Makalede bu sorunun cevabı irdelendi. Türkiye Türkçesinde fiilden isim yapan -cAk ekinin olmadığı görüldü. Fiilden isim yapan -cAk eki için verilen örnek kelime gövdelerinin aslında isim olduğu tespit edildi. Daha çok g ünsüzünün erimesi ve bunun takip edilememesi sebebiyle böyle bir ekin olduğu zannedilmiştir. Aslında bu ek isimden isim yapan +CAk ekidir. İşte salıncak, sal-ın-cak şeklinden değil sal-kın+çak ~ selkin+ çek şeklinden, bür-ün-cek şeklinden değil öfir-üm+çek (Cez. Ar. brencek) şeklinden ve Kzk. makta-n-şak değil makta-ğan+şak (makt <Ar. meth) şeklinden gelmektedir. Eski, Orta, Yeni ve Çağdaş Türk lehçeleri dönemleri dikkate alınarak fiilden isim yapan -cAk ekine verilen örnekler fonetik olarak tahlil edildi. Ayrıca Anadolu ağızlarındaki bazı şekiller üzerinde duruldu. Türkçeden Arapçaya geçen, Arapçadan Türkçeye geçen birer kelime de bu ekin örnekleri arasında tespit edildi. Çağdaş Kıpçak Türkçesinin lehçelerindeki durumu açıklığa kavuşturuldu.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-turk-dilindeki-fiilden-isim-yapan-cak-eki-hakkinda.pdf
  • 8
141-153
  • Turkish

REFERENCES

References: 

AĞCA, Ferruh (2010), “Eski Türkçe -gA(y)sUg Eki ve Türk Dili Alanındaki Türevleri
Üzerine”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi MTAD, Ankara: Dil ve Tarih-
Coğrafya Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü yayını, C. 7,
S. 1, s. 2231-250.
ARAT, Reşit Rahmeti (2006), Edib AhmedB. Mahmud Yükneki Atabetü’l Hakayık, Ankara:
TDK yayınları, 163 + CLXXIII s.
ATALAY, Besim (1941), Türk Dilinde ve Kökler Üzerine Bir Deneme, İstanbul: Matbaai
Ebüzziya, 382 s.
BAŞDAŞ, Cahit (2004), “Türkçe Organ Adlarında Kelime Sonu -K Ünsüzü ve Çokluk”,
Sosyal Bilimler AraştırmaDergisi SBArD, Diyarbakır: AKADER, S. 5, s. 53-64.
BAYNİYAZOV, A. J. ve Bayniyazova, J. T. (2007), Türikşe-Kazakşa Sözdik, (Editör: Kenan
Koç), Almatı, s. 798.
CAFEROĞLU, Ahmet (1993), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, (3. baskı), İstanbul: Enderun
Kitabevi, 200 s.
CEYLAN, Emine (1997), Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi, Ankara: TDK yayınları, 256 s.
ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007), Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Yayınları, C. 3, 22953438
s.
DEMİR, Nurettin ve Yılmaz, Emine (2005), Türk Dili El Kitabı, (2. baskı), Ankara: Grafiker
Yayınları, 269 s.
ECKMANN, Jânos (1988), Çağatayca El Kitabı, (Hazırlayan: Günay Karaağaç), İstanbul:
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayınları, 288 s.
EKER, Süer (2005), Çağdaş Türk Dili, Anakara: Grafiker Yayınları, (3. baskı), 681 s.
ERCİLASUN, A. Bican (2007), Türk Lehçeleri Grameri, Ankara: Akçağ Yayınları, 1340 s.
ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation Vol. I, Weisbaden: Otto Harrassawitz,
414 p.
GABAİN, A. von (1998), Eski Türkçenin Grameri, (Çeviren: Mehmet Akalın), Ankara: TDK
yayınları, 313s.
GÜLENSOY, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi
Sözlüğü A-N,0-Z, Ankara: TDK yayınları, 1204 s.
GÜLSEVİN, Gürer (1997), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara: TDK yayınları, 156 s.
GÜLSEVİN, Gürer ve Gülsevin, Selma (1993), (Kâmûs-ı Türkî’ye Göre) Türkçede Yapım
Ekleri ve Kullanışları I. Fiilden İsim Yapan Ekler, Malatya: Özmert Matbaacılık, 125
s .
HAZAR, Mehmet (2003), “Türk Lehçelerindeki Sözcüklerle Kaynaşmış Bir Çokluk Eki +(I)
z Üzerine”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Ankara: TDK yayınları, S. 15, s.
131-141.
İZBUDAK, Velet (1936), El-İdrâkHaşiyesi, (Kastamonu Saylavı), İstanbul: Devlet Basımevi,
TDK yayınları, 55 s.
KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi (1994), Kıpçak Türkçesi Grameri, Ankara: TDK yayınları,
164 s.
KARAŞLAR, M. Selda (2010), “Dıvânu Luğâti’t-Türk’teki Oğuzca Eşya Adlarına Bir Bakış”,
Turkish Studies, Volüme 5/1 Winter, pp. 528-524.
KİRİŞÇİOĞLU, Fatih (1994), Saha (Yakut) Türkçesi Grameri, Ankara: TDK yayınları, 136 s.
KORKMAZ, Zeynep (1995), “Türk Dilinde +ça Eki ve Bu Ek İle Yapılan İsim Teşkilleri
Üzerine Bir Deneme”, Türk Dili Üzerine Aralştırmalar, C. 1, Ankara: TDK yayınları,
s. 41-68.
KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK
yayınları, 1224 s.
LESSİNG, Ferdinand (2003),Moğolca-Türkçe Sözlük 2 O-C (Z), (Çeviren: Günay Karaağaç),
Ankara: TDK yayınları, 1769 s.
ÖLMEZ, Zühal Kargı (1996), Ebulgazi Bahadır Han Şecere-i Terâkime (Türkmenlerin Soy
Kütüğü), Ankara: Simurg Yayınları, 559 s.
ÖNER, Mustafa (1998), Bugünkü Kıpçak Türkçesi, Anakara: TDK yayınları, 270 s.
ÖZÇELİK, Sadettin ve Erten, Münir (2000), Türkiye Türkçesi Dilbilgisi, Diyarbakır, 323 s.
PAÇACIOĞLU, Burhan (2006), VIII-XVI Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı,
Ankara: Bizim Büro Basımevi, 7726 s.
TEKİN, Şinasi (1992), Türk Dünyası El Kitabı İkinci Cilt Dil-Kültür-San’at, (2. baskı),
Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 535 s.
TEKİN, Talat (1989), XI. Yüzyıl Türk Şiiri Dıvânu Lügati ’t-Türk’teki Manzum Parçalar,
Anakara: TDK yayınları, 272 s.
TOPARLI, Recep vd. (2003), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK yayınları, 338 s.
TUNA, Osman Nedim (1986), Türk Dilbilgisi (Fonetik ve Morfoloji), Malatya: İnönü
Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü Ders Notları: 3, 57+49 s.
YUDAHİN, K. K. (1994), Kırgız Sözlüğü Cilt: II (K-Z), (Çeviren: Abdullah Taymas), Ankara:
TDK yayınları, 809 s. +XXIII.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com