TOKAT YÖRESİNDEKİ SÜNNÎ VE ALEVÎ TOPLULUKLARINDA HALK DİNDARLIĞININ BİR BOYUTUNU OLUŞTURAN ZİYARET İNANÇ VE UYGULAMALARINDAKİ BENZER VE FARKLILIKLAR.

Anadolu'nun en eski kültür ve uygarlık merkezlerinden birisi olan Tokat'ın Türkleşmesi ve İslamlaşmasında, hiç şüphesiz adına daha çok, Horasan Erenleri, Gazi-Alperenler veya Veliler dechgimiz şahısların rolü oldukça büyüktür. Yöre halkı, bölgeyi Türkleştirip İslamlaştınrken, burada bulunan ve çoğunun adı bilinmeyen mezar ve türbelerin her birisini bu isimsiz kahramanlara atfetmek suretiyle onlara karşı vicdani sorumlululdannı yerine getirmekle kalmamış, bu yeni coğrafyadaki bir takmı dağlar, ağaçlar, sular ve kayaları da -daha çok İslam öncesi inançlarından kalan ahşkanhklanyla- kutsayarak bölgenin her karışına kendi dinî-kültürel damgalarını vurmuşlardır. Tokat yöresinde bu şekilde oluşmuş pek çok ziyaret yeri mevcuttur. Günümüzde Tokat nüfusunun tamamı Müslüman'dır. Yöredeki kültürel ve dinî yapı, Türk-İslam lcültürüyle şekillenmiştir. İldeki dinî ve din dışı inançlarda, gelenek ve göreneklerde farklı mezhep olgusundan (Sünnî-Alevi) kaynaklanan değişik uygulamalara rastlanmaktadır. İldeki en yaygın dinî-sosyal olgulardan birisi de ziyaret olgusu olup, bu olguya il coğrafyasının her noktasında sıkça rastlanmaktadır. Özellikle Alevilere ait her yörede mutlaka en az bir ziyaret yeri mevcuttur. Şüphesiz ki ildeki gerek Sünnî ve gerekse Alevî kültür sahalarındaki ziyaret yerleri ve bunlarla ilgili inanç ve uygulamaları arasında büyük benzerlikler olmasına karşın, önemli farklılıklar da mevcuttur. Burada hemen şunu belirtelim İd, Tokat, ziyaret yerlerinin çokluğu açısından Anadolu'nun en önde gelen illerinden birisidir. Ancak, bizim bu makaledeki amacımız, tüm bu yerlerin tamamının dökümünü yapmak değil, ildeki farklı kültür sahalarındaki ziyaret yerlerinden konumuza açıklık kazandıracak en tipik olanlarım vermek ve buradan yola çıkarak, ildeki farklı mezhep kültür sahalarındaki ziyaret olgu, inanç ve uygulamalarındaki bir takım benzerlik ve farkhlıklar hususunda bazı tespitlerde bulunmaktır. İşte, makalemizin konusunu da söz konusu benzerlik ve farklılıklar oluşturmaktadır.