You are here

SALIR TÜRKÇESİNİN İKİ YÜZYILI HAKKINDA BAZI TESPİTLER

SOME ASSESSMENT ON TWO CENTURIES OF SALIR TURKISH

Journal Name:

Publication Year:

Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
Salir Turkish, which is one of nine Turkish dialects spoken along with New Uyghur Turkish, Kazakh Turkish, Kyrgyz Turkish, Uzbek Turkish, Tatar Turkish, Tuvan Turkish, Yugur Turkish, and Fu-yu Kyrgyz Turkish in the People’s Republic of China, has great significance in terms of vocabulary. Besides including vocabulary from Mongol, Chinese, Tibetan, Arabic, Persian, Greek, Russian, etc. in its vocabulary, it also has vocabulary from other Turkish dialects. That Salir Turkish borrowed vocabulary from these languages and dialects indicates that it used to be in a lingual relationship with these languages at some specific periods of history. One more aspect of Salir Turkish which attracts attention in terms of vocabulary is that its vocabulary ranges in the nineteenth and twentieth centuries. Like that, we will try to give emphasis to these differences in this study. While identifying these differences, we have made use of the study called Tangutsko-Tibetskaya okraina Kitaya i tsentral’naya Mongoliya from Grigoriy Nikolayeviç Potanin and the work of art called Diary of a Journey through Mongolia and Tibet in 1891 and 1892 from William Woodville Rockhill, which are our resources regarding nineteenth-century Salır Turkish. And as to the vocabulary of Salir Turkish in the twentieth century, we have used the publications called Sālā-Hàn Hàn- Sālā Cíhuì from Lianyun Lín, Un vocabulaire salar and Textes salar from Susanne [Zsuzsa] Kakuk, Salarskiy yazık and Salarskiye Tekstı from Edhem Rahimoviç Tenişev, An Ili Salar Vocabulary from Abdurişid Yakup and Zhongguo tujueyuzu yuyan cihuiji which is prepared in Pekin.
Abstract (Original Language): 
Çin Halk Cumhuriyeti’nde Yeni Uygur Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tatar Türkçesi, Tuva Türkçesi, Sarı Uygur Türkçesi ve Fu-yü Kırgız Türkçesi ile birlikte konuşulan dokuz Türk lehçesinden biri olan Salır Türkçesi; sözvarlığı açısından büyük bir öneme sahiptir. Sözvarlığının içinde Moğolca, Çince, Tibetçe, Arapça, Farsça, Yunanca, Rusça vb. dillere ait kelimeler yer aldığı gibi yukarıdaki zikredilen Türk lehçelerine ait kelimeler de bulunmaktadır. Salır Türkçesinin bu dil ve lehçelerden kelime alıntılaması bu diller ve lehçelerle tarihin belli dönemlerinde dil ilişkisi içerisinde bulunduğunu gösterir. Salır Türkçesinin sözvarlığı açısından dikkat çeken bir yanı da sözvarlığının on dokuzuncu ve yirminci yüzyıllarda bazı farklılıklar göstermesidir. İşte bu çalışmada bu farklılıklar üzerinde durmaya çalışacağız. Bu farklılıkları tespit ederken on dokuzuncu yüzyıl Salır Türkçesi hakkındaki kaynaklarımız olan Grigoriy Nikolayeviç Potanin’in Tangutsko-Tibetskaya okraina Kitaya i tsentral’naya Mongoliya adlı çalışmasından ve William Woodville Rockhill’in Diary of a Journey through Mongolia and Tibet in 1891 and 1892 adlı eserinden yararlandık. Salır Türkçesinin yirminci yüzyıldaki sözvarlığı için ise Lianyun Lín’in Sālā- Hàn Hàn-Sālā Cíhuì, Susanne [Zsuzsa] Kakuk’un Un vocabulaire salar ve Textes salar ve Edhem Rahimoviç Tenişev’in Salarskiy yazık ve Salarskiye tekstı, Abdurrişid Yakup’un An Ili Salar Vocabulary adlı yayınlarını ve Pekin’de hazırlanan Zhongguo tujueyuzu yuyan cihuiji adlı çalışmayı kullandık.
295
314

REFERENCES

References: 

C. : Cilt.
Cinfer : Ayso Cañ Cinfer, Salar İbret Sözler, Salır Gençleri Teşkilatı, Ürümçi 2008.
Çev. : Çeviren.
ÇST : Qīnghăi (Çinghai) Salır Türkçesi.
ed. : Editör
ET : Gerard Clauson, An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century
Turkish, Oxford University Press, 1972.
İM : İbni Mühennâ Lûgati
İST : Abdurişid Yakup, An Ili Salar Vocabulary, Tokyo University Press, Tokyo
2002.
Les. : Ferdinand D. Lessing, Mongolian-English Dictionary, 3th Reprinting with
Minor Type-Corrections, Indiana University, Indiana, 1995, s. 1038.
Lín : Lianyun Lín, Sālā-Hàn Hàn-Sālā Cíhuì, Si-cuan Ming-zu chu-ben-shı,
Cheng-du, Pekin 1992.
MK : Robert Dankoff [with James Kelly] Mahmūd al-Kāšγarī Compendium of The
Turkic Dialects (Dīvānu Luγāt at- Turk), Part III, Duxbury 1985.
OT : Orta Türkçe.
P : Grigoriy Nikolayeviç Potanin, Tangutsko-tibetskaya okraina Kitaya i
tsentral’naya Mongoliya, C. 1-2, St. Petersburg 1893, Sobranie Slov
Salarskago Nareçiya, the new edition, Moskva 1950, s. 426-434.
R : William Woodville Rockhill, Diary of a Journey Through Mongolia and
Tibet in 1891-1892, Washington, 1894.
s. : Sayfa.
S. : Sayı.
TT : Türkiye Türkçesi.
TÜBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu.
vb. : Ve benzeri.
CHENG, Shiliang (ed.) (1997). Tujue bijiao yuyan-xue [A Comparative Study of the Turkic
Languages], Ürümçi: Xinjiang Peoples Press.
CINFER, Ayso Cañ (2008). Salar İbret Sözler, Ürümçi: Salır Gençleri Teşkilatı.
CLAUSON, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish,
London: Oxford University Press.
DANKOFF, Robert [with James Kelly] (1985). Mahmūd al-Kāšγarī Compendium of The
Turkic Dialects ( Dīvānu Luγāt at-Turk), Edited and translated with introduction and
indices by R. Dankoff in colloboration with James Kelly, Part III, Duxbury.
DURDUYEV, Marat (1998). “Çin Türkmenleri”, (Çev. Saadettin Gömeç), Tarih
Araştırmaları Dergisi, C. 19, S. 30, Ankara, s. 319-364.
DWYER, Arienne M. (2007). Salar: a study in Inner Asian areal contact processes, Part I:
Phonology, Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag.
ELİAS, N. (ed.) (1898). A history of the Moghuls of Central Asia, being the Tarikh-ifolklor
/ edebiyat
311
Rashidi of Mirza Muhammad Haidar, Dughlât, an English version, edited with commentary,
notes and map, the translation by E. D. Ross, London.
KAKUK, Susanne [Zsuzsa] (1961). “Textes salar”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum
Hungaricae, C. 14, S. 1-2, Budapest, s. 95-117.
KAKUK, Susanne [Zsuzsa] (1961). “Un vocabulaire salar”, Acta Orientalia Academiae
Scientiarum Hungaricae, C. 14, S. 2, Budapest, s. 173-196.
LESSİNG, Ferdinand D., Mongolian-English Dictionary, 3th Reprinting with Minor Type-
Corrections, Indiana University, Indiana, 1995.
LÍN, Lianyun (1992). Sālā-Hàn Hàn-Sālā Cíhuì, Si-cuan Ming-zu chu-ben-shı, Cheng-du,
Pekin.
MEHMET, Gülsün (2007). Salar Türkçesinin Çekim Morfolojisi, Ankara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, Ankara
2007 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
ÖLMEZ, Mehmet (2009). “Oğuzların En Doğudaki Kolu: Salırlar ve Dilleri”, IV.
Uluslararası Büyük Türk Dil Kurultayı Bildiri Kitabı, Kırım (Simferopol), s. 436-438.
POPPE, Nicholas (1953). “Remarks on the Salar Language”, Harvard Journal of Asiatic
Studies, C. 16, S. 3-4, Boston, s. 438-477.
POTANIN, Grigoriy Nikolayeviç (1893). Tangutsko-tibetskaya okraina kitaya i
tsentral’naya Mongoliya, C. 1-2, St. Petersburg; (1950). Sobranie Slov Salarskago
Nareçiya, the new edition, Moskva, s. 426-434.
ROCKHILL, William Woodville (1894). Diary of a Journey Through Mongolia and Tibet
in 1891-1892, Washington.
SAGUCHİ, Toru (1968). “On the Origin of the Ch’in-Hai Salars”, Tarih Araştırmaları
Dergisi, S. 10, Ankara, s. 225-229.
SARITAŞ, Eyüp (2012). “Salar Türklerinin Menşei Tarihi Kaynakları ve Göçleri Hakkında
Kısa Bir İnceleme”, Doğu Araştırmaları Dergisi, S. 10, Ankara, s. 107-116.
TENİŞEV, Ethem Rahimoviç (1963). Salarskiy yazık, Moskva.
TENİŞEV, Ethem Rahimoviç (1964). Salarskiy tekstı, Moskva.
TENİŞEV, Ethem Rahimoviç (1997). “Salarskiy Yazık”, Moskva: Yazıki Mira: Tyurkskie
Yazıki, s. 335-345.
TERES, Ersin (2010). “Case Suffixes in Salir Turkish”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Dergisi, S. 24, Konya, s. 79-98.
TERES, Ersin (2012). “Salır Türklerinin Kaynakları ve Salır Türkçesi Üzerine
Araştırmalar”, Türkiyat Mecmuası, C. 22, S. 2, İstanbul, s. 103-126.
Tujue bijiao yuyanxue (1991). A Comperative Study of the Turkic Languages, Ürümçi:
Şinciang Halk Yayınevi.
YAKUP, Abdurişid (2002). An Ili Salar Vocabulary, Tokyo: Tokyo University Press.
YOLBOLDI, Nurulla, Kasım Muhebbet (1987). Cuŋgudiki Türkî Tillar, Pekin.
Zhongguo tujueyuzu yuyan cihuiji (1989). Pekin: Milletler Yayınevi.
http://en.wikipedia.org/wiki/Qinghai, 22.10.2012.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Şunhua_Salar_Özerk_Bölgesi, 22.10.2012
http://tr.wikipedia.org/wiki/Jishishan_Bao’an_Dongxiang_ve_Salar_Ozerk_Bolgesi,
13.03.2013
folklor / edebiyat
312
http://tr.bab.la/sozluk/ingilizce-cince, 04.04.2014
http://www.eng-tib.com/, 04.04.2014

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com