You are here

TÜRKİYE’DE TOPLUMSAL KÜLTÜRÜN ÖRGÜTLERDE İHBARCILIK ÜZERİNE ETKİSİ: HOFSTEDE’İN KÜLTÜREL BOYUTLAR TEORİSİ BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME

Effects of Social Culture in Turkey on Whistleblowing in Organizations: An Evaluation in the Context of Hofstede’s Cultural Dimension Theory

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.23929/javs.196
Abstract (2. Language): 
Notification to internal and external authorities of illegal or unethical activities that have taken place in organizations is defined as whistleblowing. In recent years, it seems that interest in the issue of whistleblowing has increased in organizations. Because act of whistleblowing point to a process that has individual, organizational and social consequences. Especially as a result of external whistleblowing, organizations may lose reputation and face financial burdens. For this reason, in recent years, internal notification mechanisms have been started to be established by organizations. There are many factors that can influence the approach of whistleblowing. The aim of this study is to determine and evaluate the impacts of social culture on whistleblowing in Turkey. Towards this end, social culture in Turkey is addressed in the context of Hofstede's Theory of Cultural Dimensions. Also in the study, the obstacles to the institutionalization of whistleblowing in organizations have been discussed in terms of each dimension. According to Hofstede's classification, Turkey is one of the countries where "low individualism, high collectivism", "high power range", "high uncertainty avoidance" and "medium feminine" cultural characteristics. It is concluded that, each cultural dimension has an impact on whistleblowing and social cultures in Turkey often do not support whistleblowing. However, taking legal and organizational measures to protect individuals from the negative consequences of whistleblowing can reduce existing drawbacks. Thus, effective whistleblowing policies can be found at the social and organizational level.
Abstract (Original Language): 
Örgütlerde meydana gelen yasa dışı veya etik dışı faaliyetlerin örgüt içindeki veya dışındaki ilgili mercilere bildirilmesi ihbarcılık olarak tanımlanmaktadır. Son yıllarda örgütlerde ihbarcılık konusuna ilginin arttığı görülmektedir. Çünkü ihbarcılık bireysel, örgütsel ve toplumsal sonuçları olan bir sürece işaret eder. Özellikle dışsal ihbarcılık sonucunda, örgütler itibar kaybına uğrayabilir ve maddi külfetlerle karşılaşabilir. Bu nedenle, son yıllarda örgütler tarafından içsel ihbar mekanizmaları oluşturulmaya başlanmıştır. İhbarcılık yaklaşımını etkileyen birçok unsurdan söz edilebilir. Bunların başında toplumsal kültür gelmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de toplumsal kültürün ihbarcılık üzerine etkilerini belirlemek ve değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda Türkiye’de toplumsal kültür, Hofstede’in Kültürel Boyutlar Teorisi bağlamında ele alınmaktadır. Çalışmada ayrıca, örgütlerde ihbarcılığın kurumsallaşmasının önündeki engeller, her bir boyut açısından tartışılmıştır. Hofstede’in sınıflandırmasına göre, Türkiye “düşük bireycilik yüksek toplulukçuluk”, “yüksek güç aralığı”, “yüksek belirsizlikten kaçınma” ve “orta düzeyde dişil” kültürel özelliklerin olduğu ülkelerden biridir. Her bir kültürel boyutun ihbarcılık üzerine etkisi olduğu ve Türkiye’deki toplumsal kültürün ihbarcılığı genellikle desteklemediği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak bireyleri ihbarcılığın olumsuz sonuçlarından korumaya yönelik gerekli yasal ve örgütsel önlemlerin alınması mevcut çekinceleri azaltabilir. Böylelikle toplumsal ve örgütsel düzeyde etkin ihbarcılık politikaları uygulama alanı bulabilir.
147
166

JEL Codes:

REFERENCES

References: 

Acaray, A.; Şevik, N. (2016). “Kültürel Boyutların Örgütsel Sessizliğe Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 34(4), 1-18.
Akıllı, H. Serkan; Çam, S.; Kılınç, S. ve Kızılboğa, R. (2013). “Kamu Personelinin Etik İhlallerine Verdikleri Önem Derecesi ve Etik İhlallerin Bildirimi Konusundaki Görüşleri”, Sayıştay Dergisi, 89(Nisan), 5-33.
Aktan, C. C. (2006). “Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki ve Vijdani Red Davranışı: Whistleblowing”, Mercek Dergisi, Ekim, 1-13.
Aktan, C. C. (2008). “Meslek Ahlakı ve Sosyal Sorumluluk”, İş Ahlakı Dergisi, 1(1), 99-121.
Alp, M. (2013). Çalışanın İşvereni ve İş Arkadaşlarını İhbar Etmesi (Whistleblowing), Beta Yayınları, İstanbul.
Arslan M. ve Berkman, Ü. (2009). Dünyada ve Türkiye’de İş Etiği ve Etik Yönetimi, TÜSİAD Yayınları, İstanbul.
Aydın, U. (2003). “İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi Uçurması (Whistleblowing)”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 79-100.
Barutçugil, İ. (2011). Kültürlerarası Farklılıkların Yönetimi, Kariyer Yayınları, İstanbul.
Başol, O. ve Karatuna, I. (2015). “Örgütlerde Olumsuz Durumların İfşa Edilmesi ve Örgütsel İletişim İlişkisi”, Marmara Üniversitesi İİB Dergisi, 37(2), 153-170.
Bayrakçı, E. ve Kayalar, M. (2016). “İfşa Davranışının Prososyal Davranışlar Bağlamında Değerlendirilmesine Yönelik Teorik Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(15), 120-131.
BİMER, Başbakanlık İletişim Merkezi, “Sayılarla BİMER”, http://cdn.basbakanlik.gov.tr/docs/sayisalveriler.pdf, (E.T.: 27.03.2017).
Brody, R.G.; Coulter J.M. ve Mihalek, P.H. (1998). “Whistle-Blowing: A Cross-Cultural Comparison of Ethical Perceptions of U.S. and Japanese Accounting Students”, American Business Review, June, 14-21.
Candan, H. ve Kaya, T.B. (2016). “İhbarcılık (Whistleblowing) ve Algılanan Örgütsel Destek Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Kamu Kurumunda Araştırma”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 305-330.
Celep, C. ve Konaklı, T. (2012). “Bilgi Uçurma: Eğitim Örgütlerinde Etik ve Kural Dışı Uygulamalara Yönelik Bir Tepki”, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 65-88.
Javstudies.com Javstudies@gmail.com International Journal of Academic Value Studies
International Journal of Academic Value Studies ISSN:2149-8598 Vol: 3, Issue: 10 pp.147-166
164
Chen, C. ve Lai, C. (2014). “To Blow or not to Blow the Whistle: The Effects of Potential Harm, Social Pressure and Organisational Commitment on Whistleblowing Intention and Behaviour”, Business Ethics: A European Review, 23(3), 327-342.
Çalışkan, N. ve Özkoç, A.G. (2016). “Örgütlerde Paternalist Liderlik Algısına Etki Eden Ulusal Kültür Boyutlarının Belirlenmesi”, E-Journal of Yaşar University, 11(44), 240-250.
Çaloğlu, D. Ö. (2014). “Örgütsel Sessizlik ve Kültürel Değişkenler Üzerine Ampirik Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Çiftci, B. (2016a). “Etiğin Kurumsallaştırılması”, (Editörler: Soner Taslak ve Birgül Çiftci), Postmodern Örgütlerde Güncel Davranışsal Konular Örnek Olay İncelemeli, 3-34, Beta Yayınları, İstanbul.
Çiftci, B. (2016b). “Türkiye’de Toplumsal Kültürün İş Güvenliği Kültürüne Etkisi”, Çalışma İlişkileri Dergisi, 7(2), 13-40.
Çiğdem, S. (2012). “Büro Yönetiminde Whistleblowing ve Etik İlişkisi”, 11.Ulusal Büro Yönetimi ve Sekreterlik Kongresi, 4-6 Ekim 2012, Süleyman Demirel Üniversitesi Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulu, 64-75, Isparta.
Demiral, N. (2008). “Bir Hastanede Islığı Çalmak”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 128-137.
Demirtaş, Ö. ve Biçkes, M. (2014). “Makyavelizm’in Olumsuz Durumları İfşa Etme Niyeti Üzerindeki Etkisi: Bir Alan Çalışması”, “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 16(2), 98-112.
Doğuş Otomotiv (2016). “Doğuş Otomotiv Etik Kod”, “Doğuş Otomotiv Etik Hattı”, “Rüşvetle ve Yolsuzlukla Mücadele Politikası”, http://www.dogusotomotiv.com.tr/tr/surdurulebilirlik/kurumsal-surduruleb..., (E.T.27.04.2017).
Dönmez, A. ve Karausta, T. (2011). “Çalışanların Mesleki Hile Algısı ve İhbar Hattı Kullanarak Rapor Etme Eğilimleri Üzerine Akdeniz Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesinde Yapılan Bir Araştırma”, Mali Çözüm Dergisi, Mart-Nisan, 17-41.
Dursun, İ.T. (2013). “Örgüt Kültürü ve Strateji İlişkisi: Hofstede’nin Boyutları Açısından Bir Değerlendirme”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 43-56.
Eser, H.B. ve Ertugay, F. (2013). “Bireycilik-Toplulukçuluk Değerleri ile Algılanan Siyasal Özyeterlilik Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma: Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Örneği”, Cumhuriyet Üniversitesi İİB Dergisi, 14(1), 221-244.
Gerçek, H. (2005). “Mühendislikte Etik Sorunların Ele Verilmesi”, Madencilik Dergisi, 44(4), 29-38.
Gültekin, N. ve Sığrı, Ü. (2007). “Bir Kültür Boyutu Olarak “Bireycilik-Ortaklaşa Davranışçılık” ve Örgütsel Kültüre Yansımaları”, Marmara Üniversitesi, İİBF Dergisi, 23(2), 273-284.
Gürbüz, S. (2006). “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 48-75.
Hoffman, W.M. ve Schwartz, M.S. (2015). “The Morality of Whistleblowing: A Commentary on Richard T. De George”, J Bus Ethics, 127, 771-781.
Hofstede, G. (2001). Cultures’s Consequences, Comparing, Values, Behaviors, Institutions and Organizations Across Nations, Second Edition, Sage Publications, USA.
Hwang, D.B.K.; Chen, Y.; Staley, B.; Tsai, Y. ve Chu, C. (2013). “A Comparative Study of The Propensity of Whistle-Blowing: Empirical Evidence From China, Taiwan And United States”, International Journal of Accounting and Financial Reporting, 3(2), 202-224.
Jubb, P.B. (1999). “Whistleblowing: A Restrictive Definition and Interpretation”, Journal of Business Ethics, 21, 77-94.
Karadal, H.; Akyazı, T.E.; Sunman, G.; Güvenç, K. ve Koca, M.F. (2016). “Personel Güçlendirmenin İhbarcılığa Etkisinde Örgütsel Bağlılığın Aracılık Rolü Üzerine Bir Araştırma”, Euraisian Academy Of Sciences Social Sciences Journal, 1(S1), 106-114.
Kartaltepe Behram, N. (2015). Örgütsel Politika ve Etik Olmayan Davranış Bildirimi, Beta Yayınları, İstanbul.
Javstudies.com Javstudies@gmail.com International Journal of Academic Value Studies
International Journal of Academic Value Studies ISSN:2149-8598 Vol: 3, Issue: 10 pp.147-166
165
Kavi, E. (2012). “Örgütlerde Etik Yönetimi Açısından Whistleblowing”, 11.Ulusal İşletmecilik Kongresi, 10-12 Mayıs 2012, Selçuk Üniversitesi İİBF, Konya.
Keenan, J.P. (2002). “Comparing Indian and American Managers on Whistleblowing”, Employee Responsibilities and Rights Journal, 14(2/3), 79-89.
Kelebek, P. (2016). “Örgütsel Adaletin, Örgütsel Vatandaşlık ve İhbar Davranışına Etkisi: Konya İŞKUR’da Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
Kitapçı, O. (2009). “Müşteri Şikâyet Davranışlarında Kültürlerarası Farklar: K.K.T.C. ve T.C Vatandaşlarına Yönelik Bir Uygulama”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(Aralık), 197-203.
Lui, X. (2014). “The Influence of National Culture on Whistle-Blowing: A Cross-Cultural Investigation”, Cross-Cultural Communication, 10(6), 91-95.
Mercan, N.; Altınay, A. ve Aksanyar, Y. (2012). “Whistleblowing (Bilgi İfşası, İhbar) ve Yolsuzlukla Mücadelede İç Denetimin Değişen ve Gelişen Yönü”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 167-176.
Near, J.P. ve Miceli, M. P. (1985). “Organizational Dissedince: The Case of Whistle-Blowing”, Journal of Business Ethics, 4, 1-16.
Near, J.P. ve Miceli, M.P. (2016). “After the Wrongdoing: What Managers Should Know about Whistleblowing”, Business Horizons, 59, 105-114.
Near, J.P. ve. Miceli, M.P (1995). “Effective Whistle-Blowing”, Academy of Management Review, 20(3), 679-708.
Öncül, M.S.; Deniz, M. ve İnce, A.R. (2016). “Hofstede’nin Örgüt Kültürü Modelinin Potansiyel Girişimcilerin Yetiştiği Çevresel Özellikler Kapsamında Değerlendirilmesi”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 7(1), 255-269.
Özdemir, M. (2013). “Genel Liselerde Görev Yapan Öğretmenlerin Örgütsel Muhalefete İlişkin Görüşleri (Ankara İli Örneği)”, Eğitim ve Bilim, 38(168), 113-128.
Özgener, Ş. (2009). İş Ahlakının Temelleri Yönetsel Bir Yaklaşım, Nobel Yayınları, Ankara.
Özgener, Ş.; Tanç, A. ve Ulu, S. (2015). “Çalışma Yaşamında Sorun Bildirme Sistemi (Whistleblowing System)”, (Editörler: Aşkın Keser, Gözde Yılmaz ve Senay Yürür), Çalışma Yaşamında Davranış Güncel Yaklaşımlar, 311-343, 3.Baskı, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
Park, H.; Blenkinsopp, J.; Oktem, M.K. ve Omurgonulsen, U. (2008). “Cultural Orientation and Attitudes Toward Different Forms of Whistleblowing: A Comparison of South Korea, Turkey, and The U.K.”, Journal of Business Ethics, 82, 929-939.
Park, H.; Rehg, M.T. ve Lee, D. (2005). “The Influence of Confucian Ethics and Collectivism on Whistleblowing Intentions: A Study of South Korean Public Employees, Journal Of Business Ethics, 58, 387-403.
Sampaio, D.B.D. ve Sobral, F. (2013). “Speak Now or Forever Hold Your Peace? An Essay on Whistleblowing and its Interfaces with the Brazilian Culture”, Brazilian Administration Review, 10(4), 370-388.
Sargut, A. S. (1994). “Bireycilik ve Ortaklaşa Davranış İkileminde Yönetim ve Örgüt Kuramları”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 49(1), 321-332.
Sayğan, S. ve Bedük, A. (2013). “Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulması (Whistleblowing) ve Etik İklimi İlişkisi Üzerine Bir Uygulama”, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 28(1), 1-23.
Sığrı, Ü. ve Tığlı, M. (2006). “Hofstede’nin Belirsizlikten Kaçınma Kültürel Boyutunun Yönetsel-Örgütsel Süreçlere ve Pazarlama Açısından Tüketici Davranışlarına Etkisi”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(1), 327-342.
Sözen, C.; Yeloğlu, H.O. ve Ateş, F. (2009). “Eşitsizliğe Karşı Sessiz Kalma: Mavi Yakalı Çalışanların Motivasyonu Üzerine Görgül Bir Çalışma”, Selçuk Üniversitesi SBE Dergisi, 22, 395-408.
Javstudies.com Javstudies@gmail.com International Journal of Academic Value Studies
International Journal of Academic Value Studies ISSN:2149-8598 Vol: 3, Issue: 10 pp.147-166
166
Su, S.; Kan, C. ve Yang, H. (2010). “Cross-Cultural Difference and Accounting Ethics: An Empirical Study for Accounting Students”, The International Journal of Organizational Innovation, 2(3), 161-185.
Susmanschi, G. (2011). “Internal Audit and Whistleblowing”, Journal of Academic Research in Economics, 3(3), 636-640.
Şekerli, E. B.; Taslak, S. ve Çetinel, M.H. (2016). “Mesleki Bağlılığın Çalışanların İhbarcılık Eğilimleri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesine Yönelik Görgül Bir Çalışma”, International Journal of Eurasia Social Sciences, 7(25), 1-21.
Şekerli, E.B. ve Gerede, E. (2011). “Kültürün EKY’ye Etkileri ve Türk Pilotların Hofstede Kültür Boyutları Açısından Durumları”, “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(1), 17-38.
Taş, F. ve Antalyalı, Ö.L. (2015). “Kamu Hastanelerinde ve Özel Hastanelerde Çalışan Hemşirelerin İzharcılık (Whistleblowing) Tutumları”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(3), 34-54.
Tavakoli, A.A.; Keenan J. P. ve Crnak-Karanoviç, B. (2003). “Culture and Whistleblowing An Empirical Study of Croatian and United States Managers Utilizing Hofstede’s Cultural Dimensions”, Journal of Business Ethics, 43, 49-64.
TDK, Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, www. tdk.gov.tr, (E.T. 19.07.2016).
Terzi, A.R. (2004). “Üniversite Öğrencilerinin Güç Mesafesi ve Belirsizlikten Kaçınma Algıları Üzerine Bir Araştırma”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 65-76.
Toker Gökçe, A. (2014). “Okullarda Bilgi Uçurma: İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi”, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 261-282.
Toker Gökçe, A. ve Oğuz, E. (2015a). “Öğretmen Adaylarının Farklı Bilgi Uçurma (Whistleblowing) Tercihlerinde Belirleyici Olan Kültürel Değerler”, Sakarya Üniversitesi Eğitim Dergisi, 5(1), 55-69.
Toker Gökçe, A. ve Oğuz, E. (2015b). “Öğretmenlerin Bilgi Uçurma Tercihleri İle Kültürel Değerleri Arasındaki İlişki”, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 51-64.
Tunçel, Ö. ve Taslak, S. (2016). “Örgütsel Sessizlik”, (Editörler. Soner Taslak ve Birgül Çiftci) Postmodern Örgütlerde Güncel Davranışsal Konular: Örnek Olay İncelemeli, 205-240, Beta Yayınları, İstanbul.
Uyar, S. ve Yelgen, E. (2015). “Bilgi İfşası ve Denetim”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(1), 85-106.
Wasti, A. ve Erdil, S.E. (2007). “Bireycilik ve Toplulukçuluk Değerlerinin Ölçülmesi: Benlik Kurgusu (Self Construal Scale; SCS) ve INDCOL Ölçeklerinin Türkçe Geçerlemesi”, Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7, 39-66.
Yazarkan, H. ve Yılmaz, Z. (2016). “Muhasebe Dersi Alan Lisans Öğrencilerinin Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulmasına Yönelik Tutumları: Ordu Üniversitesi’nde Bir Uygulama”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 18(4), 945-972.
Yıldırım, H.; Güvenç, K. ve Sunman, G. (2016). “Algılanan Örgütsel Destek ve Örgüt Temelli Özsaygının İhbar Davranışına Etkisi: Aksaray İlinde Özel Hastanelerde Bir Uygulama”, 15. Ulusal İşletmecilik Kongresi, 26-28 Mayıs 2016, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, 409-418, İstanbul.
Yürür, S. ve Nart, S. (2016). “Örgütsel Adalet Algısı Kamu Çalışanlarının İhbar Etme Niyetinin Belirleyicisi Midir?”, Amme İdaresi Dergisi, 49(3), 117-148.
Yürür, S.; Sayılır, Y.; Yeloğlu, H.O. ve Sözen, C. (2016). “Algılanan Örgütsel Desteğin Örgütsel Sessizliğin Önlenmesindeki Rolü”, Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3), 1-26.
Zamantılı Nayır, D. (2012). Kurumsal Etik ve Whistleblowing, Pozitif Yayınları, İstanbul.
Zencirkıran, M. (2016). Sosyoloji, 4.Baskı, Dora Yayınları, İstanbul.
Zhang, J.; Chiu, R. ve Wei, L. (2009). “Decision-Making Process of Internal Whistleblowing Behavior in China: Empirical Evidence and Implications”, Journal of Business Ethics, 88, 25-41.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com