6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNU DÜZENLEMELERİ ÇERÇEVESİNDE KUSURSUZ SORUMLULUĞUN ÖZEL BİR TÜRÜ OLARAK TEHLİKE SORUMLULUĞU

Sorumluluk hukukunun temel taşını "kusur ilkesi" teşkil etmekle birlikte, zaman içinde kusur yoksa sorumluluk da ortaya çıkmaz görüşü geçerliliğini kaybetmiş, kusursuz sorumluluk halleri de tanınmaya başlanmıştır. Gerek 818 sayılı Borçlar Kanunu'nun (bundan sonra "BK" olarak anılacaktır) gerekse 01.07.2012 tarihi itibariyle yürürlüğe girecek olan 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun (bundan sonra "TBK" olarak anılacaktır) düzenlemelerinde de, arz edilen bu gelişim çizgisine paralel bir yapı ile karşılaşılmaktadır. Bu yapıda haksız fiil sorumluluğu, kural olarak, fiilin hukuka aykırılığına ve failin kusurlu olmasına dayandırılmış; bunun yanı sıra gerek Borçlar Kanunu hükümleri, gerekse başka kanun hükümlerinde, kusur aranmaksızın sorumluluğun söz konusu olabileceği haller de düzenlenmiştir. Bu haller "objektif sorumluluk" ya da "sebep sorumluluğu" halleri olarak adlandırılmaktadır. Olağan sebep sorumluluğu halleri dışında, ekonomik ve sosyal gelişmelerin etkisi ile tehlike esasına dayanan sorumluluk hallerinin de ortaya çıkmış olduğu görülmektedir. Bazı durumlarda ise zarar, hukukun cevaz verdiği bir eylem veya olay neticesinde doğsa dahi, bu zararların hakkaniyete uygun şekilde tazmin edilmeleri öngörülmüştür. Buradaki tazminat yükümlülüğü ise fedakârlığın denkleştirilmesi ilkesine dayanmaktadır. TBK'nın Genel Hükümler başlıklı birinci kısmının borç ilişkisinin kaynaklarına ilişkin birinci bölümünün ikinci ayrımı haksız fiilden doğan borç ilişkilerini düzenlemektedir. Haksız fiilden doğan borç ilişkilerinin düzenlendiği ikinci ayrımın dört kenar başlık altında düzenlemelere yer verdiği ve ikinci kenar başlığın "Kusursuz Sorumluluk" olduğu görülmektedir. Böylelikle, BK'da da kusursuz sorumluluk halleri düzenlenmiş olmasına karşılık "kusursuz sorumluluk" kenar başlığı kullanılmamış olmasından kaynaklanan sistematik eksiklik giderilmiş, TBK md. 65 hükmünün gerekçesinde de bu husus vurgulanmıştır. 6098 sayılı TBK'nın, çalışmamızın konusunu teşkil eden "Tehlike Sorumluluğu ve Denkleştirme" başlıklı md. 71 hükmü, "Kusursuz Sorumluluk" kenar başlığı altında, "Hakkaniyet Sorumluluğu" ve "Özen Sorumluluğu"nun yanı sıra kusursuz sorumluluk hallerinden biri olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Anılan hüküm dört fıkradan oluşmakta ve hükmün gerekçesinde, hükmün kusursuz sorumluluk türlerinden biri olan tehlike sorumluluğunun genel ilkesini düzenlemekte olduğu ifade edilmektedir. Hükmün başlığının "Tehlike sorumluluğu ve Denkleştirme" şeklinde kaleme alınmış olması ve hükmün dördüncü fıkrasında "...uygun bir denkleştirme bedeli talep edilebileceği" ifadelerinin yer alıyor olması nazara alındığında, hükmün fedakârlığın denkleştirilmesi ilkesi çerçevesinde sorumluluğa da yer vermiş olduğu anlaşılmaktadır. Hükmün getirdiklerinin değerlendirilebilmesi için, öncelikle tehlike sorumluluğunun Türk Hukuku'ndaki düzenlenme tarzı ele alınacaktır. Takiben yeni ihdas edilen hükmün içeriği irdelenecek ve nihayet hükmün ilk fıkrası ile dördüncü fıkrası düzenlemelerinin arz ettikleri farklılıklar, özellikle tehlike sorumluluğu ve fedakârlığın denkleştirilmesi esasları beraberce göz önünde bulundurularak tespit edilmeye, değerlendirilmeye çalışılacaktır.