You are here

İşarî Tefsiri Yeniden Düşünmek

Rethinking the SufT Interpretation of the Qur'an

Journal Name:

Publication Year:

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Sufis, the most important representatives of mystical dimension of Islamic thought, have produced an exclusive way of interpretation of the Qur'an, which is called al-tafsTr al-ishari. The most significant feature of the Sufi exegesis of the Qur'an, which distinguishes it from the other ways of interpretation, is the notion that there is an esoteric meaning of the Qur'an in addition to the exoteric meaning, which can be discerned only by gnostics through divine inspiration. Thus, they add a third source, divine inspiration, to the other two sources of Qur'anic interpretation: tradition and reason. In this work these following questions are tried to be answered: How and why did al-tafsTr al-ishari begin? How are these esoteric interpretations made? Is there any kind of methodology that is used in al-tafsTr al-ishari? What is the role of reasoning in these commentaries and what is the relation between divine inspiration and reasoning in this context? What are the positive and negative effects of al-tafsTr al-ishari to understanding the Qur'an and tafsir literature? It is concluded that esoteric interpretaiton of the Qur'an results in both major advantages and problematic drawbacks. The main disadvantage of such interpretation is that if the esoteric interpretation is given priority over exoteric interpretation, the Qur'anic verses may be subject to a vast array of arbitrary and speculative interpretation and distortion of their meanings. Therefore, these interpretations must meet certain conditions. On the other hand, its greatest advantage is that Qur'anic interpretations do not become limited to literal meanings alone, but rather, have the possibility and flexibility of discovering new horizons and depths of meaning. Therefore, the esoteric interpretations which do not claim priority over exoteric interpretations and do not contradict them, can be considered as wealth and depth in tafsir literature.
Abstract (Original Language): 
İslâm düşüncesinin irfan boyutunun en önemli temsilcileri olan mutasavvıflar, Kur'an tefsirinde kendilerine has bir yorum tarzı geliştirmiş ve tefsir tarihi kaynaklarında buna işârî tefsîr denilmiştir. Sûfîlerin işârî tefsir ekolünü, diğer tefsir ekollerinden ayıran en belirgin fark, sûfî paradigmanın dayandığı düalist epistemoloji anlayışının etkisiyle Kur'ân'ın zâhir ve bâtın olmak üzere iki veçhesinin bulunduğuna inanmaları ve onun bâtınının ancak ilâhî ma'rifete ermiş âriflerin keşfiyle elde edilebileceğini düşünmeleridir. Şu halde beyân ve burhân ekolünün mensupları, Kur'ân tefsirinde sahîh nakil ve sarîh aklı esas alırken, sûfîler bu ikisine bir de keşfi eklemişlerdir. Bu çalışmada, işârî tefsirin nasıl ve niçin ortaya çıktığı, bir yönteminin olup olmadığı, mevcut işârî yorumların ne şekilde yapıldığı, bu yorumların elde edilmesinde aklın rolünün ne olduğu ve bu bağlamda keşif-akıl ilişkisinin nasıl bir zemine oturtulması gerektiği, işârî tefsir ekolünün Kur'an'ın anlaşılmasına ve tefsir literatürüne olumlu ve olumsuz etkilerinin neler olabileceği sorularına cevap aranmış ve özetle şu sonuca ulaşılmıştır. İşârî tefsirin Kur'an'ın anlaşılması noktasında olumlu ve olumsuz olmak üzere iki etkisinden söz edilebilir. Olumsuz sonucu şudur: Oldukça subjektif bir mahiyete sahip olan bu yorumlar, zâhirî mananın önüne geçirilir ve ona alternatif olarak sunulursa Kur'an'ın manasının tahrifine kapı aralayacak derecede ciddi tehlikelere yol açabilir ve Kur'an her türlü spekülatif ve keyfî yoruma maruz kalabilir. Dolayısıyla işârî tefsirin de bir takım şartlara riâyet etmesi gerekir. Olumlu sonucu ise şudur: Bu yorumlar, Kur'an tefsirinin, salt lafzî/literal anlamın dar hudutlarında kalmaktan kurtulmasına, âyetlerin manalarında farklı ufukların ve derinliklerin keşfedilmesine vesile olabilir. Dolayısıyla zâhirî manaya muhâlif olmayan ve kendisini ona öncelemeyen işaretler, tefsire zenginlik, çok katmanlılık ve hareketlilik getiren; derinlik kazandıran yorumlar olarak değerlendirilebilir.
103-148

REFERENCES

References: 

Afîfî, Ebu'l-Alâ, İslam Düşüncesi Üzerine Makaleler, çev. Ekrem Demirli, İz Yay., İstanbul 2000.
el-Âlûsî, Şihâbuddîn Mahmud, Rûhu'l-Meânî fî Tefsîri'l-Kur'âni'l-Azîm ve's-Seb'i'l-Mesânî, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut, ts.
el-Akk, Hâlid Abdurrahmân, Usûlu't-Tefsîr ve Kavâiduhû, Dâru'n-Nefâis, Beyrut 1994.
Ateş, Süleyman, Yüce Kur ânın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul 1988.
Ay, Mahmut, Kur anın Tasavvufî Yorumu, İnsan Yayınları, İstanbul
2011.
, "Niyâzî-i Mısrî'nin Kur'an ve Tefsir Anlayışı", Osmanlı
Toplumunda Kuran Kültürü ve Tefsir Çalışmaları Sempozyumu Tebliğler Kitabı, s. 151-180, İlim Yayma Vakfı Kur'an ve Tefsir Akademisi, İstanbul 19-23 Eylül.
, "İşârî Tefsirlerde Hakikat-i Muhammediyye Anlayışı",
İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2010, Sayı: 23, s. 77-120.
el-Baklî, Rûzbihân b. Ebu'n-Nasr eş-Şîrâzî, Arâisu'l-Beyân fî Haküiki'l-Kur'ân, Haydarâbâd 1301.
el-Beydâvî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer, Envâru't-Tenzîl ve Esrârut-Tevîl, Dersaâdet Basım, İstanbul ts.
Bursevî, Rûhu'l-Beyân, İstanbul 1389.
Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Fecr Yay., Ankara 1996.
Çağıl, Necdet, Kuran-ı Kerim ve Kitab-ı Mukaddes Mukayesesine Özgün Bir Yaklaşım, Araştırma Yay., Ankara 2005.
Çetinkaya, Bayram Ali, İhvân-ı Safâ'nın Dinî ve İdeolojik Söylemi, Elis,
Ankara 2003.
Çiçek, Yakup, 'Tasavvufî Tefsirin Dînî Temeli', Kurânî Hayat, Sayı.1, (2008), s. 85.
Duman, Zeki, "Kur'an'ın Tefsirinde Sahâbenin İhtilâfları", Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 2, yıl: 1985, s. 289-309;Elmalık Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'ân Dili, Eser Neşriyat, yy., 1979.
Emîn, Ahmed, Fecru'l-îslâm, Mektebetu'n-Nehdati'l-Mısriyye, Kahire 1950,
Erul, Bünyamin, "İlk Dönem Kur'an Okumaları" VII. Kuran Sempozyumu: Kur an ve Müslümanlar, Fecr Yayınları, Ankara 2005, s. 23-40.
Ertuğrul, İsmail Fenni, Vahdet-i Vücûd ve îbn-i Arabî, haz. Mustafa Kara, İnsan Yay., İstanbul 1997.
Fahri, Macit, îslam Felsefesi Tarihi, çev. Kasım Turhan, Ayışığı Yay., İstanbul 1998.
el-Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, îhyâu Ulûmid-Dîn, nşr. Muhammed ed-Dâlîbalta, el-Mektebetu'l-Asriyye, Beyrut 1992.
, el-Mustasfâ min Ilmi'l-Usûl, Dâru'l-Erkam, Beyrut ts.
, Fedâihu'l-Bâtıniyye, nşr. Abdurrahman Bedevî, Kahire 1964.
el-Gurâb, Mahmud Mahmud, Rahmetun miner-Rahman fî Tefsîri ve îşârâti'l-Kur'ân min Kelâmiş-Şeyhil-Ekber Muhyiddîn îbnil-Arabî, Dımaşk
1989.
Hamdân, Abdulhamîd Sâlih, îlmul-Hurûf ve Aktâbuh, Kahire 1990
Hamidullah, Muhammed, îslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ, İrfan Yay., İstanbul 1993.
İbn Acîbe, Ahmed el-Hasenî, el-Bahrul-Medîd fî Tefsîri'l-Kur'âni'l-Mecîd, I-VI, thk. Ahmed Abdullah el-Kureşî Raslân, Kahire 1999.
, Ikâzul-Himem fî Şerhi'l-Hikem, haz. Ali Ebu'l-Hayr, Dâru'l-
Hayr, Beyrut 2005.
, el-Fütûhâtul-îlâhiyye, thk. Muhammed Abdurrahmân el-
Üveysî, el-Yemâme li't-Tıbâati ve'n-Neşr, Dımaşk 1997.
, Tefsîru'l-Fâtihati'l-Kebîr, thk. Bessâm Mahmûd Bârûd, el-
Mücemmeu's-Sekâfî, Ebû Dabi 1999.
İbn Arabî, Muhyiddîn, el-Fütûhâtu'l-Mekkiyye, Bulak 1297.
İbn Kesîr Ebu'l-Fidâ İsmail ed-Dımaşkî, Tefsîrul-Kur 'âni'l-Azîm, ed-Dâru'l-Mısriyye el-Lübnâniyye, Kahire 1990.
İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm, Mecmûul-Fetâvâ, nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım, Dâru Âlemi'l-Kütüb, Riyad 1991.
,"Zâhir ve Bâtın İlmine Dair Bir Risâle", çev. Mustafa Öztürk
ve Ali Bolat, Tasavvuf, Yıl. 2, Sayı. 6, (Mayıs 2001).Kara, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yay., İstanbul
1999.
Merâğî, Tefsîru'l-Merâğî, Kahire 1946.
el-Kâsımî, Cemâlüddîn, Mehâsinu't-Te'vîl, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, Beyrut 2002.
el-Kattân, Mennâ' Halîl, Mebâhis fî Ulûmi'l-Kur'ân, Mektebetu'l-Maârif, Riyad 1992.
el-Kelâbâzî, Ebubekir Muhammed b. İshak, et-Taarruf li Mezhebi Ehli't-Tasavvuf, nşr. Abdülhalim Mahmud ve Taha Abdülbaki Sürûr, Kahire 1960.
el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmi li Ahkâmi'l-Kur'ân, nşr. Hişam Semîr el-Buhârî, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut 1995,.
Kübrâ, Necmeddîn, Tasavvufî Hayat, haz. Mustafa Kara, Dergah Yay., İstanbul 1996.
el-Kuşeyrî, Ebu'l-Kâsım Abdulkerim, Kuşeyrî Risâlesi, çev. Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul 1999.
Lory, Pierre, Kâşânîye Göre Kur ânın Tasavvufî Tefsiri, çev. Sadık Kılıç, İnsan Yay., İstanbul 2001.
Massignon, Louis, Essays On the Origins of the Technical Language of Islamic Mysticism, çev. Benjamin Clark, University of Notre Dame Press, Indiana 1997.
el-Mekkî, Ebû Tâlib, Kûtu'l-Kulûb, Kahire 1933.
Merâğî, Ahmed Mustafa, Tefsîru'l-Merâğî, Kahire 1946.
Miras, Kâmil, Tecrîd-i Sarîh Tercemesi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., İstanbul 1947.
el-Muhâsibî, Hâris, Fehmu'l-Kur'an ve Manâhu, nşr. Hüseyin
Kuvvetlî, Beyrut 1971.
, Mâhiyyetu'l-Akl ve Maânuhû ve îhtilâfu n-Nâs fîh, nşr.
Abdulkâdir Ahmed Atâ, Beyrut 1986.
en-Nablusî, Abdulganî, Gerçek Varlık Vahdet-i Vücûdun Müdafaası, çev. Ekrem Demirli, İz Yay., İstanbul 2003.
Nahcivânî, Nimetullah, el-Fevâtihu'l-îlâhiyye, İstanbul 1325.
Niyâzî-i Mısrî, Mevâidul-îrfân, Süleymaniye Ktp. Hâşim Paşa no.
20.
, Mawâidul-îrfân îrfan Sofraları, çev. Süleyman Ateş, Yeni
Ufuklar Neşriyat, İstanbul ts.Niyâzî-i Mısrî'nin Hatıraları, haz. Halil Çeçen, Dergah Yay.,
İstanbul 2006.
Okumuş, Mesut, Kur'an'ın Felsefî Okunuşu, Araştırma Yay., Ankara
2003.
Öngören, Reşat, "Bir Bilgi Kaynağı Olarak Tasavvufta Keşfin Değeri", istanbul Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 5, yıl: 2002, s. 85-96.
Öztürk, Mustafa, "Muhammed Esed'in 'Meâl-Tefsir'inde Bâtınî Te'vîl Olgusu", Kur'an Meâlleri Sempozyumu (I), Diyanet İşeri Başkanlığı Yay., Ankara 2007.
, "İhvân-ı Safâ ve Kur'an", Tefsir Tarihi Araştırmaları, Ankara
Okulu Yay., Ankara 2005.
er-Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, et-Tefsîru'l-Kebîr li'l-imâm Fahruddîn er-Râzî (Mefâtîhu'l-Gayb), Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut 2001.
es-Sâbûnî, Muhammed Alî, et-Tibyân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Dersâadet, İstanbul ts.
Safedî, Keşfu'l-Esrâr ve Hetku'l-Estâr, Süleymaniye Ktp. Fatih no:
390.
es-Serrâc, Ebû Nasr, el-Lüma', nşr. Abdulhalîm Mahmud-Tâhâ Abdulbâkî Surûr, Kahire 1960.
es-Sicistânî, İbn Ebî Davud, Kitâbu'l-Mesâhif, thk. Muhibbuddîn Abdussübhân Vâiz, Dâru'l-Beşâiri'l-İslâmiyye, Beyrut 2002.
es-Suyûtî, Celâlüddîn, el-itkân fî Ulûmi'l-Kur'ân, nşr. Saîd el-Mendûh, Müessesetü'l-Kütübi's-Sekâfiyye, Beyrut 1996.
es-Sülemî, el-Farku beyne İlmi'ş-Şerî'a ve'l-Hakîka, Süleymaniye Ktp. Ayasofya No. 4128.
eş-Şâtıbî, Ebû İshak, el-Muvâfakât fî Usûli'ş-Şerîa, haz. İbrahim Ramazan, Dâru'l-Ma'rife, Beyrut 2001.
eş-Şerkâvî, Muhammed Abdullah, es-Sûfiyye ve'l-Akl, Beyrut 1995.
et-Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1988,
Uludağ, Süleyman, ibn Arabî, TDV Yay., Ankara 1995.
ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîr ve'l-Müfessirûn, Dâru'l-Erkam, Beyrut ts.
Zelyut, Rıza, Öz Kaynaklarına Göre Alevîlik, İstanbul 1998.ez-Zemah§eri, Ebu'l-Kasim Mahmud b. 6mer, Rabiu 1-Ebrdr ve Nususu'l-Ahbdr, thk. Tank Fethi es-Seyyid, DaruT-KutiibiT-ilmiyye, Beyrut 1987.
ez-Zurkani, Muhammed Abdulazim, Mendhilu'l-Irfdn fi Ulumi'l-Kur'dn, DaruT-KitabiT-Arabi, Beyrut 1996.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com