ÇEVRENİN İŞLETMENİN YAPISINA ETKİSİ

İşletmelerin hayatiyetlerini devam ettirebilme, diğer bir deyişle, yaşama ve gelişme gücüne sahip olabilmeleri, ancak içinde faaliyette bulundukları tabiî, ekonomik, sosyal, kültürel, hukukî ve teknolojik çevreye uymaları ile mümkündür. Bu nedenle, birer teknik, ekonomik, sosyal ve politik ilişkiler sistemi olarak görülen işletmenin, çevresine bağlı olmadan düşünülmesi imkânsızdır. Gerçekten, işletme adını verdiğimiz üretim birimlerinin yapıları ayrı ayrı özelliklere sahip olmasına rağmen bulundukları çevreye yakmen bağlıdır. Bu bağlılık işletmenin teknik, ekonomik ve hukukî sınırlarını yaklaşık olarak belirleyecektir. Önce, gerek milîî, gerekse..milletlerarası seviyedeki ekonomik şartların gelişme yön ve temayülleri, işletmenin faaliyetlerini büyük oranda etkilediği gibi çok çeşitli nedenlerle oluşan ekonomik değişmeler, işletme yöneticilerini bu şartları dikkatle izlemeye ve incelemeye zorlamaktadır. Özellikle hakim olan ekonomik sistem işletmelerin yapısı üzerinde önemli etkiler yapabilmektedir. Ayrıca, zamanımızda işletmelerin içinde yaşadığı çevre bilimsel çalışmaları ile yeni üretim araç ve yöntemlerinin bulunmasını, böylece teknolojik gelişmelerin meydana gelmesini imkân dahiline sokmaktadır. Bilimsel, eğitsel, kültürel ve özellikle teknik alanda oluşan bu gelişme, insanın bilgi hazinesini arttırırken, b i r yandan işletmeler i n üretim teknolojisini etkilemekte, b i r yandan da bilgi alma ve haberleşme teknolojisinde köklü değişmeleri gerektirmektedir. Bu arada işletme kurulurken veya daha sonraki yaşayışında bulunduğu çevrenin b i r takım kural, yöntem ve benzeri kurumsal normlarına uymak zorundadır. İşletme ile çıkar grupları arasındaki ilişk i l e r i düzenleyen sosyal mevzuat ile işletmenin kuruluş ve işleyişinde büyük öneme haiz olan hukukî mevzuat işletmenin yapısını etkileyen en önemli faktörlerdendir. Son olarak çeşitli nedenlerle genişleyen devlet faaliyetlerinin ve buna paralel olarak devletin işletme faaliyetlerini tahdit edici güç ve eğilimlerinin işletmeler üzerindeki yükünü arttırması, işletme yöneticilerinin politik çevreye özel bir dikkat sarfetmelerini gerektirmektedir. Böylece işletmenin kurucu ve yöneticileri, onun yaşama ve gelişmesini etkileyen tedbir ve faaliyetleri önceden plânlayacak, bunlara dayanarak, esnek ve dayanıklı bir yapının düzenlenmesini öngöreceklerdir. Netice itibariyle böyle dinamik bir ortamda faaliyet gösteren işletmenin^ varlığını, yaşama ve gelişme gücünü koruyacak karmaşık çevre şartlarına uyabilmesi için devamlı ve sistematik bir şekilde bünyesini değerlemesi gerekmektedir. Şimdi içinde yaşanılan çevrenin işletmenin organizasyon yapısı üzerindeki etkilerini daha yalandan ele alarak inceleyelim;