EKONOMİK DAVRANIŞ KALIPLARIMIZDA SOSYAL ETKİLER

İktisat teorisinde bireysel davranış kalıplarının, bireylerin çıkarları doğrul¬tusunda ve rasyonel kararlarla belirlendiği varsayımsal olarak, hatta genel kural olarak kabul edilmektedir. İktisat disiplininin bir bilim halinde oluşturulmasının öncüsü olan Adam Smith, Milletlerin Servetleri eserinde, bireyi kendi çıkarları doğrultusunda davranan bir ajan olarak ele alınıştır. Ancak, bireyi dürtüleyen bu çıkarların salt parasal olmayıp, tatmin ya da parasal olmayan başka faktörleri de içerdiğini Smith vurgulamıştır^. Daha sonra, "iktisadi birey" kavramı üzeinde durmuş olan Mili de, parasal olmayan faktörlere yer vermiş olmakla beraber, analizinin ağırlık noktasını parasal faktörlere koymuştur^. İnsan davranışlarını iktisat disiplini incelemez. İnsan davranışları, bireysel olarak bireysel psikoloji, toplumsal olarak da sosyal psikoloji alanlarında incele¬nir. Bir sosyal psikolog olan Tarde, iktisat biliminin salt bireysel dürtü ve davra¬nışlar üzerine oturtulduğunu ve bu nedenle iktisadi davranış ve olayların açıklan¬masında sosyal çevrenin ihmal edildiğini iddia etmiştir ^. Hemen tüm psikolog ve sosyal psikologlar, bireyin toplumun bir parçası olduğu ve davranışlarını sa¬dece ekonomik dürtülerle değil, fakat çok çeşitli' sosyal faktörleri de dikkate ala¬rak belirlediği noktasında birleşmektedirler. Bu makalede, özellikle bazı iktisadi davranış kalıpları gözönünde bulundum 1 arak, iktisadi davranış ve kararlarda sos¬yal çevrenin rolü incelenecektir.