TÜRKÇEDE İKEN'İN DURUMU ve FONKSİYONU ( XIII. - XVI. Yüzyıllarında )

Türk dili yapısında büyük bir rol oynayan fiil şekillerinden biri de İKEN dir. Türk dilinin tarihî gelişmesinde ve akışında değişik mâna ve fonksyonlarla yer almıştır. Fonetik, şekil ve sintaks bakımından bir çok varyanlara malik olan İKEN, bütüniyle hiç kimse tarafından ele alınmamıştır. İKEN iki elemandan ibarettir : İ -f- KEN. İ elemanı bugünkü i- yardımcı fiilidir : i- < ir- < âr-. KEN ise fiillerden yalnız âr-mâk fiille birleşmiş ve menşe bakımından tanınmamış olan bir ektir, âr ve kân elemanlarının birleşmesi âr-'in, daha yardımcı fiil olmasından evvel türemiş olsa gerektir. Yani, Yenisey-Orhon devrinden önce. A. Gabain'e göre ashu-qan, amtı-qan, irtâkân'deki zaman gösteren -ken -kân eki yanında ayrıca âr-kânde yer almış ve ârkân'in âr-ür-kân şeklinden meydana gelmiştir.1 Fakat Malov'un yayınlamış olduğu Orhon-Yenisey âbideleri ile Moğolistan ve Kırgızistan'daki Türk âbidelerinin hiç bir yerinde ârkân mevcut değildir. Öyle ise Eski Türkçede rastlanmamış olduğundan ârkân şekli fakültatif olarak sayılır. İKEN fiil şekli bir çok Türk şivelerinde de yer almıştır. Nitekim onun yerine Azerbaycan'da ve Anadolunun doğu kısmında, Kars ve Van bölgelerinde -anda/-ândâ sekline rastlanmaktadır.