OSMANLI ŞÂİRLERİNİN ÇAĞATAYCA ŞİİRLERİ

Ahmed Paşa'dan itibaren Osmanlı şairlerinin, doğu Türkçesi ile şiir yazan Çağatay şairlerini tanıdıklarını bilmekteyiz. Osmanlı şuara tezkirelerinden Hasan Çelebi tezkiresinde «Ali Şir Nevâyî'nin Bursalı Ahmed Paşa üzerinde kuvvetli bir tesir yarattığı, Ahmed Paşa'nm kudretli şiir söylemek hasletini Nevâyî'nin şiirlerini gördükten sonra kazandığı» söylenmektedir1. Bu görüş, Namık Kemal'den başlayarak Gibb ve E. Brovne'a kadar devam etmişse de Ahmed Paşa'nm bir Nevâyî mukallidi olmadığı Fuad Köprülü tarafmdan belirtilmiştir2. Bu duruma göre Hasan Çelebi tezkiresindeki kayıd yeniden değerlendirildiği vakit Köprülü tarafından ileri sürülen görüşün daha isabetli olduğu görülmektedir. Nitekim, Ahmed Paşa, Nevâyî'nin şiirlerini görmüş olmasına rağmen ona Çağatay lehçesi ile nazire yazmamıştır. Birçok edebiyat tarihinde bugüne kadar muhafaza edilen «Ahmed Paşa'nm Ali Şir Nevâyî'ye Çağatay şivesi ile söylen-: miş nazireleri olduğu» kanaati yukarıda zikrettiğimiz Hasan Çelebi tezkiresindeki kayıt ile aşağıda zikredeceğimiz Aşık Çelebi tezkiresindeki bir kayda dayanmaktadır, . ' Ahmed Paşa Divanında Nevâyî'ye nazîre olarak Çağatay Türkçesi ile söylenmiş herhangi bir manzume yoktur3. Ahmed Paşa, Nevâyî'nin şiirlerini okumuş ve onun şiirlerinde gördüğü mazmunları, görüşleri, konuları kendi şivesi ile ve Anadolu şiir geleneğine uygun bir tarzda yazmıştır ki bunlara da nazîre demek doğru depdir4. Ali Şir Nevâyî ile Ahmed Paşa aynı devirde yaşamış iki şair idiler. Ahmed Paşa'nm Nevâyî'nin şiirlerini görmesi ve okuması normaldir. Hasan Çelebi ve Aşik Çelebi tezkirelerinde zikredilen «Ahmed Paşa'nm Nevâyî'nin şiMerini görmüş olması» keyfiyeti yanında, Riyazi tezkiresinde zikredilen bir nota göre de Ali Şir Nevâyî, Ahmed Paşa'yı ve şiirlerini tanımaktadır8. Nevâyî'yi tanıyan yalnız Ahmed Paşa depdir. Birçok Osmanlı şairlerinin de O'nu tanıdıkları bihnmektedir. «Selîmî» mahlâslı Sultan I. Selîm6, «Mîr Ali Şîr-i Sânî» lâkablı ve «Kâtibî» mahlâslı Seydî Ali Reis7, Cemîlî8, Azmî9, Hafız Acem, Şükrî, Nazmî, Niyâzî, Sânî, Salâhî10 gibi şairler ona Çağatayca nazîreler söylemişlerdir. Bu makalede Osmanlı şairlerinden Nedîm ile Şeyh Gâlib'in Çağatay şivesi ile yazılmış birer şiirinden bahsedeceğiz