OĞUZ, OĞUZ-KAĞAN ETİMOLOJİSİ ÜZERİNE

Oğuz söızünün ve ona bağlı özel adların kökeni üzerine bugüne kadar genel bir yargı yoktur. Oysa türkologlar arasında bu sözün bazı anlamları genişçe tanınmıştır1. En büyük Türk uruk birliklerinden birinin özel adı olan Oğuz sözünü oğuz (DTS) ~ uğuz 'ağız sütü' sözü ile birleştiren I.N. Berezin'in2 bü adın açıklanmasına ilişik ilk denemesi sonra da P. Pelliot1* tarafından desteklenmiştir. Araştırıcıların birçoğu, oğuz sözünde aşağıdaki anlamları görüyorlardı: ok 'ok', mecazî anlamda 'uruk, boy, uruğun kısmı' + uz 'kişi' > o/c uz 'ok kişi'4 veya -uz - çoğul eki, ok-uz > oğuz 'boylar, uruklar'0. Oğuz < ögüz ~ MMoz 'öküz' > oğuz 'totemi öküz olan uruk' etimolojisi de az popüler değildir6. * Makalenin Rusça neşri, için bk. N.A. Baskakov, «K etimologM oğuz,, oğus-kağan», Sovetskaya Tyurkologiyd, 1982/1, s. 88-90. 1 Oğuz 'etnonlminiın kökeni üzerine sanıların çoğu şu. kaynaklarda bulunabilir. A.N. Kononov, Rodoslovnaya Türkmen. Soçinennie Abu-l Gazi-hana Hivinskogo, M.-L., 1958, s. 82-84. ' . 2 Î.N. Berezin, Istorvya Mongolov. Soçinenie Reşid-eddina. SPb., 1861. 3 P. PeHiot, «Sur İa leğende d'Oguz-khan en ecriture ©uig-oure», T'oung Pao, v, XXVn, 1930, N 4-5. ' 4 J. Marquart, «Ueber das Volkstum der Komanen», Abh. der Königl. Gesel. der Wiss. su Göttingen, PML-Hist. Kİ. N.F. XIII, Berlin, 1914.- . 5 O. Priıtsak, «Stoaırumesnamen und Titulaturen der Altaisehen Völker», Ural-Altaishe JaUrbücher, XXIV, 1952. L. ]ü i g e t i. «Die Herkunft «des Volksnamens kirgiz», K.Gs Archivum, Vol. I, Leiden, 1967. A.N. Kononov, Rodoslovnaya Türkmen M.-L., 1958. 6 A.N. Berngbam, «K. semantike termini oğul «oğul», «Yazık i mışlenie, IX, 1940; D. :Sinor, «Oğuz kağan destanı üzerine bazı mülahazalar», Türle Dili ve Edebiyatı Dergisi, IV/1-2, 1950. L. Bazin, «Notes sur les mots oğuz et türk», Oriens, 6/2, 1953.