You are here

ANLAM KOTULENMESINE UĞRAMIŞ GÜZEL BİR KELİME: DON

AN EXCELLENT WORD THAT RECEIVED TO BE DISPARAGED MEANING: DON

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/jasss_18

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
From ancient times the word "don " has been connoted "clothing, costume" and in many Turkish dialects and accents it still means "costume, fur, duffle coat ", especially in Turkey Turkish it has received to be disparaged and narrowed meaning. It is not a Saka word, on the contrary of the resources it is a Turkish word.(Most probably Sakas were Turkish) In our opinion the word ton ~ don related to the verb tolamak ( to curl, to surround, to wrap-to invade).In various Turkish accents and dialects there are a lot of derivations of the word "don " which leaning against the same meaning with "don ": tolak "leggings, bandage, scarf "; tolama (dolama) " turban, shirt, dress-gown, skirt, apron, loincloth, blanket". The verb tola— dola- can be connected with the root to— tu- "to plug, to cover, to close, to bind, to put a stop to). Today in various dialects and accents there are lots of derivations of that we could connect to to— tu- root which have close meaning with ton ~ don: tor (tor) " fish net, trap, a kind of cellular weaving, scarf, loincloth, flannel"; torluk ~ turluk "bristle tent, shepherd cottage, tent fabric, goat cattleguard"; torlamak " a kind of shield "; torlak "bandage, leggings, baggy trousers"; tura "shield, barricade; dok "linen cloth"; dol "bag that made of beef skin"; dulak "veil"; tuluk "overalls, dress"; dulda "shade, guard"; tulu "bridal veil, curtain"; tuman ~ toman "pants, baggy trousers, skirt"; tuğulğa ~ tulğa ~ tolga "steel helmet, casque, blanket "; duş " quiet and secluded "; tun " cover of a furnace ", tum "cover of a beehive " There are -l-, -n-,—z-, - t-; tu-l-, tu-n-, tu-z —, tu-t- verb bodies of to— tu- root and nouns has been derivated from these bodies, the word ton, which is point at issue, has been formed by adding —n suffix to the verb root.
Abstract (Original Language): 
Eski çağlardan beri " giyim, giysi " anlamıyla kullanılmış olup bugün de çoğu Türk lehçe ve şivesinde " giysi, kürk, gocuk " anlamlarıyla geçen "don " kelimesi, bilhassa Türkiye Türkçesinde anlam daralmasına ve anlam kötülenmesine uğramıştır. Kelime, kaynaklarda belirtildiğinin aksine Sakaca değil, Türkçedir. (Sakaların Türk olma ihtimali de yüksektir.) Düşüncemize göre ton ~ don kelimesi tolamak ( dolamak, çevirmek, sarmak ) fiiliyle ilgilidir. Çeşitli Türk şive ve ağızlarında dola— tola- fiilinden yapılmış, "don "la aynı ana anlama dayalı pek çok türev görülmektedir: tolak " dolak, sargı, başörtüsü "; tolama (dolama) " sarık, mintan, gömlek, entari, Anlam Kötülenmesine Uğramış Güzel Bir Kelime: Don 2 eteklik, önlük, peştemal, örtü " tola— dola- fiiliyle to— tu- (tıkamak, örtmek, kapatmak, engel olmak, sed çekmek) kökü arasında bağ kurulabilir. Bugün çeşitli şive ve ağızlarda to— tu- köküne bağlayabileceğimiz, ton ~ don 'la anlam yakınlığı olan pek çok türev görülüyor: tor (tor) " ağ, tuzak, seyrek örgülü bir tür dokuma, başörtüsü, peştemal, fanila "; torluk ~ turluk " kıl çadır, çoban kulübesi, çadır örtüsü, keçi ağılı"; torlamak " bir kalkan türü "; torlak " sargı, dolak, şalvar ", tura " kalkan, siper "; dok " keten bez "; dol " sığır derisinden yapılan torba "; dulak " peçe "; tuluk " tulum, kadın giysisi ", dulda " saye, himaye "; tulu " duvak, perde "; tuman ~ toman " don, şalvar, eteklik "; tuğulğa ~ tulğa ~ tolga, " çelik başlık, miğfer, örtü "; duş " kuytu "; tun " fırın kapağı ", tum " arı kovanının kapağı" to— tu- kökünün -l- 'li, -n- 'li,—z- 'li, - t- 'li; tu-l-, tu-n-, tu-z —, tu-t- fiil gövdeleri de mevcuttur ve bu gövdelerden de isimler yapılmıştır, söz konusu olan ton kelimesi ise fiil köküne gelen -n eki ile oluşmuştur.
1-11

REFERENCES

References: 

AKALIN, Şükrü Halük, Caştegin Turgunbayev) TDK.Yay. Ankara
AKSAN, Doğan (1965), " Türk Anlam Bilimine Giriş-Anlam Değişmeleri ", TDAY-Belleten, Ankara, s. 167-184
Anlam Kötülenmesine Uğramış Güzel Bir Kelime: Don 10
AKSAN, Doğan (1971), "Kavram Alanı-Kelime Ailesi İlişkileri ve Türk Yazı Dilinin Eskiliği Üzerine", TDAY-Belleten, TDK Yay, Ankara
AKSAN, Doğan (1982), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim 3, TDK. Yay,Ankara
ALTAYLI, Seyfettin (1994), Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü, MEB.Yay, İstanbul
ARAT, Reşid Rahmeti (1979 a), Kutadgu Bilig-I Metin, TDK. Yay. Ankara
ARAT, Reşid Rahmeti (1979b), Kutadgu Bilig-III, İndeks, TKAE Yay, İstanbul
ARAT, Reşid Rahmeti (1988), Yusuf Has Hâcib Kutadgu Bilig, Çeviri, TTK Yay., Ankara
ARAT, Reşid Rahmeti (1992), Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki Atebetü'l - Hakayık, TDK. Yay. Ankara
ARIKOĞLU, Ekrem, KUULAR, Klara (2003), Tuva Türkçesi Sözlüğü, TDK. Yay., Ankara
ARIKOĞLU, Ekrem, KUULAR, Klara (2005), Örnekli Hakasça-Türkçe Sözlük, Akçağ Yay, Ankara
ATA, Aysu (1997a), Nâsırü'd-Djn Bin Burhânü'd-Djn Rabgüzj Kısasü'l- Enbiyâ-I, Metin
TDK. Yay., Ankara
ATA, Aysu (1997b), Nâsırü'd-Djn Bin Burhânü'd-Djn Rabgüzj Kısasü'l-Enbiyâ-II, Dizin
TDK. Yay., Ankara
ATA, Aysu (1998), Nehcü'l-Feradis,III Dizin-Sözlük, TDK,Yay, Ankara
ATALAY, Besim (1972), Abuşka Sözlüğü, TDK. Yay, Ankara
ATALAY, Besim (1986), Divanü Lugati't-Türk Tercümesi, TDK.Yay.,Ankara AYTAÇ Kemal (1990), Kumuk ve Balkar Lehçeleri Sözlüğü, Kültür Bak. Yay. Ankara CAFEROĞLU Ahmet (1993), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, İstanbul Derleme Sözlüğü (1978), X. Cilt, TDK. Yay., Ankara Derleme Sözlüğü (DS) (1969), IV. Cilt, TDK. Yay., Ankara DİLÇİN, Cem (1983),Yeni Tarama Sözlüğü, TDK. Yay., Ankara
DİLÇİN, Cem (1991),Mes0üd Bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr, Atatürk Kültür Merkezi Yay, Ankara
ECKMANN, Jânos (1956 ), Nehcü'l-Feradis, II. Metin, TDK.Yay. Ankara
ERCİLASUN, A.Bican (2008), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yay, Ankara
EREN, Hasan, (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara
ERGİN, Muharrem (1997a),Dede Korkut Kitabı-I,Giriş-Metin-Faksimile, TDK. Yay., Ankara ERGİN, Muharrem (1997b), Dede Korkut Kitabı-II, İndeks-Gramer, TDK. Yay., Ankara GABAIN, A.Von (1988), Eski Türkçenin Grameri (Çev.Mehmet Akalın), TDK. Yay., Ankara HAMILTON, J.Russell (1998), İyi ve Kötü Prens Öyküsü, TDK Yay.Ankara
KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi (1989), Seyf-i Sarâyj Gülistan Tercümesi, TDK Yay.,
Ankara
KAYA, Ceval (1994), Uygurca Altun Yaruk, TDK. Yay, Ankara
11
Ayten ATAY
: 1 ——•
NECİP, Emir Necipoviç (1995),Yeni UygurTürkçesi Sözlüğü (Rusçadan çeviren: İklil Kurban), TDK. Yay. Ankara
ORALTAY, Hasan,
YÜCE
, Nuri, PINAR, Saadet(1984), Kazak Türkçesi Sözlüğü, TDA. Yay. İstanbul
ORKUN, Hüseyin Namık (1987), Eski Türk Yazıtları, TDK. Yay., Ankara
PRÖHLE, Wilhelm (1991), Karaçay Lehçesi Sözlüğü (Çev. Kemal Aytaç), KB. Yay., Ankara
Sami Şemseddin (1989), Kâmüs -ı Türkî, Enderun Yay, İstanbul
SARAÇ, Tahsin (1990) Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük, Adam Yay Sırkaşeva L.T.Ryumina, Kuçigaşeva N.A.(2000), Teleüt Ağzı Sözlüğü (Çev.
TEKİN, Talat-ÖLMEZ, Mehmet-CEYLAN, Emine-ÖLMEZ, Zuhal-EKER, Süer (1995),
Türkmence-Türkçe Sözlük, Simurg Yay. Ankara
TOKLU, Osman (2007), Dilbilime Giriş, Akçağ Yay, Ankara
TOPARLI, Recep-ARGUNŞAH, Mustafa (2008), Mu'înü'l-Mürîd, TDK. Yay, Ankara
TOPARLI, Recep-VURAL Hanifi-KARAATLI, Recep (2003), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, TDK. Yay. Ankara
Türkçe Sözlük (1988), TDK.Yay. Ankara
YILDIZ, Osman (2008), Şeyyâd Hamza, Yüsuf u Zelîhâ, Akçağ Yay, Ankara YUDAHIN, K.K., Taymas Abdullah (1988), Kırgız Sözlüğü, TDK. Yay. Ankara YÜCE, Nuri (1988), Mukaddimetü'l-Edeb, TDK Yay, Ankara

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com