You are here

OSMANLI BÜTÇE SİSTEMİNİN TEKÂMÜLÜ, 1839–1922

DEVELOPMENT OF OTTOMAN BUDGET SYSTEM, 1839–1922

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_631
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
In Ottomans, budgets were made every year in accordance with the tradition. Provincial treasurers at classical period used to prepare budget every year and present it to the sultan. Classical Ottoman budgets served as account statements which showed the year-end incomes and expenses. The budget figures acted as a guide in the actual budget of the previous year in the provision of income-expense balance. Classical budgeting procedures continued until the centralization of the state incomes and expenses. In Tanzîmat Reform Era, efforts of restructuring increased in governmental agencies and the reforms which were made in the financial field resulted in the origination of a modern financial structure. In this respect, Tanzîmat Reform area is an important turning point. Budget did not take place as a concept in the Imperial Edict of Reorganization but in order to perform defence and other public services, the need to determine and restrict obligatory expenses beforehand through laws was pointed. Traditional financial office organization was removed after Tanzîmat Reforms and the Ministry of Finance was formed instead. The centralist trends in the financial audit and organization got stronger slong with the establishment of the Ministry of Finance. One of the institutions which entered the Ottoman Empire in Tanzîmat Reform era was modern budgets. The prediction method was taken as a basis in the Tanzîmat budgets which were prepared in accordance with the principles of unity and generality. The budget rights and principles, on the other hand, were organized with 1876 Constitution. Depending on the principle of unity until the Constitutional Period, state incomes and expenses were shown in a single budget. In the Constitutional years, the principle of the unity of the budget was moved off and emergency budgets and interim budgets were also prepared apart from ordinary budgets. The complete settlement of the modern budget institution in Turkey, on the other hand, actualized in the Republic Period.
Abstract (Original Language): 
Osmanlılarda geleneğe uygun olarak her yıl bütçeler düzenlenmiştir. Klasik dönemde defterdarlar her yıl bütçe hazırlayarak padişaha sunmaktaydılar. Klasik Osmanlı bütçeleri yılsonu gelir ve giderlerini gösteren hesap özetleri niteliğindedir. Gelir-gider dengesinin sağlanmasında bir önceki yılın gerçekleşen bütçe rakamları, bir rehber vazifesi görmüştür. Klasik bütçeleme usulleri devlet gelir ve giderlerinin merkezileştirilmesine kadar devam etmiştir. Tanzîmat Dönemi’nde resmi kurumlarda yeniden yapılanma gayretleri artmış ve mali sahada yapılan reformlar modern mali yapının doğmasını sağlamıştır. Bu bakımdan Tanzîmat dönemi önemli bir dönüm noktasıdır. Tanzîmat Fermanı’nda bütçe kavram olarak yer almamış, ancak savunma ve diğer kamu hizmetlerinin yapılması için zorunlu giderlerin kanunlarla önceden sınırlandırılması ve tespit edilmesi gereğine işaret edilmiştir. Tanzîmat’tan sonra geleneksel defterdarlık teşkilatı kaldırılarak yerine Maliye Nezâreti oluşturulmuştur. Maliye Nezâreti’nin kurulması ile birlikte malî denetim ve organizasyonda merkeziyetçi eğilimler güçlenmiştir. Tanzîmat Dönemi’nde Osmanlı İmparatorluğu’na giren kurumlardan biri de modern bütçeler olmuştur. Birlik ve genellik prensiplerine uygun olarak hazırlanan Tanzimat bütçelerinde önceden tahmin yöntemi esas alınmıştır. Bütçe hakkı ve ilkeleri ise 1876 Anayasası ile düzenlenmiştir. Meşrûtiyet Dönemi’ne kadar birlik prensibine bağlı kalınarak devlet gelir ve giderleri tek bir bütçede gösterilmiştir. Meşrûtiyet yıllarında bütçenin birliği prensibinden uzaklaşılarak adi bütçelerin dışında fevkalade bütçeler ve muvakkat bütçeler de hazırlanmıştır. Türkiye’de modern bütçe kurumunun tam anlamıyla yerleşmesi ise Cumhuriyet Dönemi’nde gerçekleşmiştir.
853-868

REFERENCES

References: 

AKAR, Şevket Kamil (1999), Osmanlı Maliyesinde Bütçe Uygulaması, Osmanlı, C.3: İktisat, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
AKARLI, Engin Deniz (1982), 1872–1916 Bütçeleri Işığında Osmanlı Maliyesinin Sıkıntıları, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
ALTUNDAĞ, Şinasi (1947), “Osmanlı İmparatorluğu’nun Vergi Sistemi Hakkında Kısa Bir Araştırma”, AÜDTCFD, c.V, Sa.2, Ankara.
BARKAN, Ömer Lütfi (1960), H. 954–955 (M.1547–1548) Malî Yılına Ait Bir Osmanlı Bütçesi, İFM, C.19. S.1-4’den ayrı basım, Sermet Matbaası, İstanbul.
BARKAN, Ömer Lütfi (2000), Osmanlı Devleti’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Tetkikler-Makaleler, Cilt:1, İÜ Rektörlük Yayını No:4214, İF Yayını No:565, TİİTAM Yayını No:3, Yay. Haz.: Hüseyin Özdeğer, İstanbul.
BARKAN, Ömer Lütfi (1955), “Osmanlı İmparatorluğu Bütçelerine Ait Notlar”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 17, No. 1–4, İstanbul
BDAGM (2000), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın No:42, İkinci Baskı, İstanbul.
867
Harun ŞAHİN
FEYZİOĞLU, Bedi Necmeddin (1981), Nazari, Tatbiki, Mukayeseli Bütçe, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
GENÇ, Mehmet  Özvar, Erol (2006), Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1,2, Osmanlı Bankası Arşive ve Araştırma Merkezi, I. Baskı, İstanbul.
GÜRAN, Tevfik (1989), Tanzîmat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841–1861), TTK Yayınları, Ankara.
GÜRAN, Tevfik (1998), Tanzîmat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İÜİF Mecmuası 60. Yıl Özel Sayısı, C. 49, İstanbul.
GÜRAN, Tevfik (2003), Osmanlı Malî İstatistikler Bütçeler 1841–1918, DİE Yayını, Tarihi İstatistikler Dizisi, C.7, Ankara.
İHSANOĞLU, Ekmeleddin (1994), Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, C.I, IRCICA, İstanbul.
KARAMURSAL, Ziya (1940), Osmanlı Malî Tarihi Hakkında Tetkikler, TTK Yayını, VIII. Seri-No. 11, Ankara.
KAZICI, Ziya (2005), Osmanlı’da Vergi Sistemi, Bilge Yayınları, İstanbul.
KILIÇ, Selda (2002), “1855 Bütçe Nizamnamesi ve Uygulaması”, Türkler, C.16, Ankara.
ÖNER, Erdoğan (2005), Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Malî İdare, TC Maliye Bakanlığı APKKB Yayını No:2005/369, 2. Baskı, Ankara.
PAKALIN, Mehmet Zeki (1977), Maliye Teşkilatı Tarihi (1442–1930), Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayını No:1977–180/1, Ankara.
PAKALIN, Mehmet Zeki (1993), “Ruznamçe Maddesi”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, C.3, Ankara.
SAHİLLİOĞLU, Halil (1984), “1524–1525 Osmanlı Bütçesi”, İÜİFM, C.41, S.1–4, Eylül 1982-Ekim 1983, İstanbul.
ŞENER, Abdüllatif (2007), Sona Doğru Osmanlı, Birleşik Kitabevi, Ankara.
TABAKOĞLU, Ahmet (1986), Türk İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, Tarih Dizisi, İstanbul.
TABAKOĞLU, Ahmet (1999), “Osmanlı Malî yapısının Ana Hatları”, Osmanlı, C. 3: İktisat, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
TABAKOĞLU, Ahmet (2002), “Klasik Dönemde Osmanlı Maliyesi”, Türkler, C.10, Ankara.
Osmanlı Bütçe Sisteminin Tekâmülü, 1839–1922 868
TCMB (2003), 1917 Yılı Osmanlı Bütçeleri, Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı APKKB Yayını No: 2003/363, Ankara.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1978), “Osmanlı Devleti Maliyesinin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti İç Hazinesi”, Belleten, C.42, S. 165, Ocak.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com