You are here

Home » Content

ÖZBEK ATASÖZLERİNİN CÜMLE YAPISI ÜZERİNE BİR İNCELEME

A STUDY ON THE SYNTACTIC STRUCTURE OF UZBEK PROVERBS

Journal Name:

  • The Journal of Academic Social Science Studies

Publication Year:

  • 2013
DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1129

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Uzbek Turks have a rich written and oral literary tradition. Their proverbs are an essential part of this tradition. We explore 114 Uzbek proverbs, most of them are chosen from O’zbek Xalq Maqollari (OXM), published in Uzbekstan, regarding their sentence structure in our article. The Uzbek proverbs are classified according to their sentence structure: 1. simple, 2. complex: a. coordinated, b. proverbs presenting a subordinated sentence structure having infinitive verb forms such as infinitives, participials or gerundial forms, c. conditional, d. proverbs presenting complex sentence structures with a direct quote and 3. proverbs having a mixed sentence structure. Simple sentences (1-15) are classified according to their meaning as: declarative sentences and imperative sentences. Coordinated sentences (16-40) are studied according to their word order as sentences presenting regular Turkic word order with predicates placed at the end of the sentence in question and sentences with diversed word order. Conditional clauses (41-58) are examined according to their functions as adverbials, subject clauses, concessive clauses etc. Direct quotes (59-62) embedded in main sentences are studied regarding their functions. We study subordinated clauses built by infinitive verb forms such as infinitives, participials or gerundials (63-94) and try to determine their functions in the main sentences they take part in. Sentences comprising two or more independent clauses, at least one of which has one conditional clause or a clause formed by infinitive verb forms mentioned above are definited as mixed sentences (95-114).
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Özbek Türkleri köklü bir yazılı ve sözlü edebiyat geleneğine sahiptir. Bu gelenek içinde atasözleri de önemli bir yer tutmaktadır. Biz bu çalışmamızda, 114 Özbek atasözünü cümle yapısı bakımından gözden geçirdik. İncelenen atasözlerinin çoğu, Özbekistan’da yayımlanmış O’zbek Xalq Maqollari (OXM) adlı eserden alınmıştır. Kalıplaşmış ifade biçimlerinden biri olan Özbek atasözlerini, cümle yapıları itibarıyla, 1. Basit, 2. Birleşik, a. sıralı, b. girişik, c. şartlı birleşik, ç. iç içe birleşik ve 3. Karmaşık cümle yapısındaki atasözleri olarak tasnif etmek suretiyle inceledik. Basit cümle yapısındaki atasözlerini (1-15)1, anlamca bildirme ve emir cümlesi yapısındakiler olmak üzere ikiye ayırarak gözden geçirdik. Sıralı cümle yapısındaki atasözlerini (16-40) ise, dizilişlerine göre, kurallı ve devrik yapıda olanlar olarak inceledik. Şartlı birleşik cümle yapısındaki atasözlerini (41- 58) de, zarf tümleci, özne, nesne, yer tamlayıcısı vb. işlevli olanlar biçiminde gözden geçirdik. İç içe birleşik cümle yapısındaki atasözleri (59-62) ise, iç cümleciğin işlevi esas alınarak ele alındı. Girişik cümle yapısındaki atasözlerini (63-94) ise, A. isim-fiillerle, B. sıfat-fiillerle, C. zarf-fiillerle kurulan girişik birleşik cümle yapısına sahip atasözleri olarak inceleyerek bu fiil gruplarının katıldığı birleşik cümlelerdeki işlevlerine de işaret ettik. İçerdiği temel cümlelerden en az birisi girişik cümlecik veya şart cümleciği yapısındaki iki ya da daha fazla sıralı cümleden veya şartlı birleşik cümleden meydana gelen cümleler ise, karmaşık cümle yapısındaki (95-114) atasözleri olarak incelenmiştir.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastrmx_79201_6_pp_483-500.pdf
  • 4
483-500
  • Turkish

REFERENCES

References: 

ALTUN, M. (2004). Türk Atasözleri Üzerine Sentaktik Bir İnceleme. Akademik Araştırmalar Dergisi 21, 79-91.
ASKAROVA, M. ve ABDURAHMANOV, X. (1972). O’zbek Tili Grammatikasining Praktikumu. Toshkent: O’qituvchi.
BODROGLİGETİ, A.J.E. (2003). An Academic Reference Grammar of Modern Literary Uzbek. Los Angeles: Lincom.
BOESCHOTEN, H. (1998). Uzbek. The Turkic Languages, (edit.: JOHANSON, L. – É. [. CSATỎ). London: Routledge, 357-378.
ERGİN, M. (198412). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
BOROVKOV, A.K. (red.) (1959). O’zbekça – Rusça Lug’at. Moskva: Xoriciy va Milliy Lug’atlar Davlat Nashriyoti.
COŞKUN, V. (2000). Özbek Türkçesi Grameri. Ankara: TDK.
500
Mevlüt GÜLTEKİN
HOCİEV, A. (1985). Lingvistik Terminlarning İzohli Lug’ati. Toshkent: O’qituvchi.
İMER, K. vd. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
İMOMOV, K. vd. (1989). O’zbek Xalq Maqollari. Toshkent. G’afur G’ulam Nomidagi Adabiyot va San’at Nashriyoti. (OXM)
JOHANSON, L. (1998). History of Turkic. The Turkic Languages, s. 81-125. (edit.: JOHANSON, L. –É. [. CSATỎ). London: Routledge.
JOHANSON, L. (1990). Studien zu Türkeitürkischen Grammatik. Handbuch der türkischen Sprachwissenschaft (edit. G. HAZAI). Budapest: Akadémiai Kiadó, 146-301.
KARAHAN, L. (1993). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ.
KARAÖRS, M. (1993). Türkçenin Söz Dizimi ve Cümle Tahlilleri.Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
KONONOV, A.N. (1960). Grammatika Sovremennogo Uzbekskogo Literaturnogo Yazıka. Moskva – Leningrad: İzdatel’stva Akademii Nauk SSSR.
MA’RUPOV, E.M. (red.) (1980). O’zbek Tilining İzohli Lug’ati. Moskva: Rus Tili Nashriyoti..
MİRZAEV, M. vd. (1978). O’zbek Tili. Toshkent. O’qituvchi.
ÖZKAN, M. – V. SEVİNÇLİ. (2008). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. İstanbul: 3F yayınevi.
REŞETOV, V.V. (1966). Uzbekskiy yazık. Yazıki Narodov SSSR, 2, Tyurkskie yazıki, (edit. BASKAKOV, N.A.). Moskva: Nauka, 340-362.
YAMAN, E. (2000). Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Dizimi Bakımından Karşılaştırılması. Ankara: TDK.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com