You are here

BAHRÎ MEMLÜKLER DÖNEMİNDE SALTANAT NÂİBLERİNİN GÖREVLERİNİN SONA ERMESİ VE BUNUN SONUÇLARI (1250-1382)

THE NAIB AS-SALTANA, END OF THEIR TENURE AND ITS CONSEQUENCES IN THE PERİIOD OF BAHRI MAMLUKS (1250-1382)

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1423

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
During the Mamluk period, naib as-saltana was only second to the sultan himself and was the highest ranking officer. The duty of this powerful amir ended by different means in the Bahri Mamluk period. It is understood that their duty may end with different reasons such as death, resignation, appointment to an another post, arrestment and becoming sultan himself. In addition, it is necessary to underline that their time of office also varies. In the period of study, it is seen that the office of naib as-saltana ends with different reasons. The most important reason for their dismission is the increase of their power and their acts which disturbs the sultan and other high-ranking officials. As a result, naib as-saltana was seen as a threat to the crown, other amirs’ provocations of sultan and their incapacity were among the causes of the dismission of naib as-saltana. On the other hand, there were some naib as-saltanas who became sultans as a result of their achievements. Among the naib as-saltana, some resigned from their post, someother were appointed to other posts, the rest were killed or imprisoned or died on the post. In the Bahri Mamluks, amirs, atabek, were influential for the dismissal and appointment of naib as-saltana. After their dismissal, the naib as-saltana was appointed to the lower administrative posts such as deputy of Aleppo and Damascus. In addition, few of them were appointed to the posts outside Egypt. Among the naib as-saltana, ten were punished by imprisonment or death and four died on the post. The imprisonment penalty was applied in Alexandria and Kerek.
Abstract (Original Language): 
Memlükler Döneminde ikinci sultan mesâbesinde bulunan saltanat nâibi, en üst rütbeli emirdir ve önemli yetkilere sahiptir. Bu güçlü emirin görevinin, Bahrî Memlükler döneminde muhtelif şekillerde sona erdiği görülmektedir. Onların görevlerinin ölüm, istifa, azil, icraatlarından oluşan hoşnutsuzluk, bir başka vazifeye tayin edilme, tutuklanma ve saltanat makamına geçme gibi faktörlerle sona erdiği anlaşılmaktadır. Saltanat nâiblerinin görev sürelerinin de çeşitlilik gösterdiğini belirtmek gerekir. Ele alınan dönem boyunca görev alan saltanat nâiblerinin görevlerinin farklı şekillerde sona erdiği görülmektedir. Onların azledilme sebepleri arasında en önemlisi, nüfûzlarının fazla artması ve sultanı veya diğer ümerayı rahatsız eden icraatları gelmektedir. Bunun neticesinde saltanat nâibini sultanın taht için büyük tehdit olarak algılaması, diğer emirlerin sultanı kışkırtması görevlerinin sona ermesine neden olmaktadır. Bu durumun aksine, mücadelelerinde başarıya ulaşıp sultanlığı ele geçiren saltanat nâibleri de bulunmaktadır. Saltanat nâiblerinden bir kısmının görevinden istifa ederek ayrıldığı, diğer bir kısmının daha düşük bir mansıba tayin edildiği, geri kalanların ise görevi başında öldürüldüğü, hapsedildiği veya öldüğünü belirtmeliyiz. Bahrî Memlüklerin son yıllarında özellikle atabek unvanlı emirlerin saltanat nâiblerinin azlinde ya da bu mansıba atama yapılmamasında önemli rol üstlendikleri anlaşılmaktadır. Azledildikten sonra daha düşük bir mansıba tayin edilen saltanat nâiblerinin özellikle Haleb nâibliği başta olmak üzere daha çok Şam bölgesinde nâiblik görevini üstlendikleri tespit edilmiştir. Ayrıca az da olsa Mısır’da nâiblik dışındaki görevlere getirildikleri belirtilmelidir. On saltanat nâibinin görevinden alınarak hapis veya ölüm cezasına çarptırıldığı görülmektedir. Hapis cezası, özellikle İskenderiye ve Kerek’te uygulanmıştır. Görevi başında dört saltanat nâibi de vefat etmiştir.
791-810

REFERENCES

References: 

ALTAN Çetin, Memlûk Devletinde Askerî Teşkilât, Eren Yayıncılık, İstanbul 2007.
AYALON, David, ‚Studies on the Structure of the Mamluk Army -I‛, BSOAS, XV (1953), s. 203-228. AYAZ, Fatih Yahya, ‚Memlükler Dönemi Vezirlerinden İbnü’s-Sel‘ûs (ö. 693/1294)‛, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2005, cilt: V, sayı: 1, s. 91-122.
AYNÎ, Bedreddin Mahmud b. Ahmed (ö. 855/1451), İkdü'l-cümân fî tarihi ehli'z-zaman, (nşr. Muhammed Muhammed Emin), I-IV, Kahire 1982.
BAYBARS, Rükneddin en-Nâsırî ed-Devâdâr el-Hıtâî (ö. 725/1325), Zübdetü’l-fikre fî tarihi’l-hicre, nşr. D. S. Richards, Beyrut 1998.
_________, Muhtârü'l-ahbar, (nşr. Abdülhamid Salih Hamdân), Kahire 1993.
_________, Rükneddin en-Nâsırî ed-Devâdâr el-Hıtâî (ö.725/1325), et-Tuhfetü’l-mulukiyye fi'd-devleti't-Türkiyye: Târîhu devleti’l-memalik el-bahriyye fî’l-fıtra min 648-711 hicriyye, (nşr. Abdülhamid Salih Hamdân), Kahire 1987.
EBÜ’L-FİDÂ, İmadüddin İsmail b. Ömer b. Kesîr (ö.732/1331), el-Muhtasar fî ahbari'l-beşer, nşr. Muhammed Zeynuhum Muhammed Azb, I-III, Kahire t.y.
HOLT, P. M., ‚Memlük Sultanlığında Devlet Yapısı‛ (çev. Samira Kortantamer),
Bahrî Memlükler Döneminde Saltanat Nâiblerinin Görevlerinin Sona Ermesi ve Bunun… 809
Belleten, LII/202, Ankara 1988, s.227-246.
İBN FAZLULLAH EL-ÖMERÎ, Şihabeddin Ahmed b. Yahya (ö. 749/1349), Mesalikü'l-ebsar fî memâliki’l-emsar devletü’l-memaliki’l-ula, (nşr. Dorothea Krawulsky), Beyrut 1986.
İBN DOKMAK, Sarimüddin İbrahim b. Muhammed b. Aydemir (ö. 809/1407), el-Cevherü's-semin fî siyeri'l-hulefa ve'l-müluk ve's-selatin, (nşr. Saîd Abdülfettah Aşur), Mekke 1962.
_________, en-Nefhatü’l-miskiyye fî’d-devleti’t-Türkiyye, (nşr. Ömer Abdüsselam Tedmuri), Sayda 1999.
İBN HABÎB, Bedreddin Hasan b. Ömer (ö. 779/1377), Tezkiretü’n-nebih fî eyyami'l-mansur ve benih, (nşr. Muhammed Muhammed Emin), I-III, Kahire 1986.
İBN HACER, Ebü’l-Fazl Şihabeddin Ahmed b. Ali el-Askalânî (ö. 852/1449), ed-Dürer ü'l-kâmine fî a'yani'l-mieti's-sâmine, I-IV, Beyrut 1931.
_________, İnbâü’l-ğumr bi-enbâi'l-umr fi't-tarih, I-IX, Beyrut 1986.
İBN HALDUN, Abdurrahman b. Muhammed (ö. 808/1406), Kitâbü’l-iber ve divanü’l-mübtede ve’l-haber fî eyyami’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve men asarahum min zevi’s-Sultani’l-ekber, I-V, Beyrut 1992.
İBN İYAS, Muhammed b. Ahmed (ö. 930/1524), Bedaiü'z-zuhur fî vekaii'd-duhur, (nşr. Muhammed Mustafa), I-IV, Kahire 1982-1984.
İBN KESİR, Ebü’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer (ö. 774/1373), el-Bidâye ve'n-nihaye, (nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki), I-XXI, Cize 1998.
İBN ŞAHİN EZ-ZÂHİRÎ, Garsüddin Halil (ö. 873/1468), Zübdetü Keşfi’l-memâlik ve beyânü’t-turuk ve’l-mesâlik, (nşr. Paul Ravaisse), Paris 1893.
İBN ŞEDDÂD, İzzeddin Muhammed b. Ali b. İbrahim (ö. 684/1285), Siretü'l- Meliki'z-Zahir Baybars, Beyrut t.y.
İBN TAĞRİBERDÎ, ed-Delîlü’ş-Şâfi ale'l-Menheli's-safi, I-II, (nşr. Fehim Muhammed Şeltut), Kahire 1998.
__________, Ebü’l-Mehâsin Cemaleddin Yusuf (ö. 874/1469), el-Menhelü's-safi ve'l-mustevfi ba'de'l-vafi, (nşr. Muhammed Muhammed Emin), I-VIII, Kahire 1984-1999.
İBNÜ’D-DEVÂDÂRÎ, Seyfeddin Ebû Bekir b. Abdullah b. Aybek (ö.736/1336’dan sonra), Kenzü’d-dürer ve câmiü'l-gurer, nşr. Ulrich Haarmann, VIII, Kahire 1971, (nşr. Hans Robert Roemer), IX, Kahire 1960.
İBNÜ’L-CEZERÎ, Şemseddin Ebû Abdullah Muhammed b. İbrahim b. Ebî Bekir (ö.739/1338),Târîhu havadisi’z-zaman ve enbâ’ühu ve vefayâtü’l-ekâbir ve’l-a’yan min ebâ’ihi (nşr. Ömer Abdüsselam Tedmuri), I-III, Beyrut 1998.
810
M. Fatih YALÇIN
İBNÜ’L-FURÂT, Nasıruddin Muhammed b. Abdürrahim b. Ali (ö. 807/1405), Târîhu’d-düvel ve’l-mülûk-Târîhu İbni’l-Furât, VII (nşr. Kostantin Züreyk), Beyrut 1942, VIII (nşr. Kostantin Züreyk-Necla İzzeddin), Beyrut 1939, IX/1 (nşr. Kostantin Züreyk), Beyrut 1936, IX/2 (nşr. Kostantin Züreyk-Necla İzzeddin), Beyrut 1938.
KALKAŞENDÎ, Subhu’l-a’şâ fî sınaati’l-inşâ (nşr. Muhammed Hüseyin Şemseddin), I-XV, Beyrut 1910-1920.
KÜTÜBÎ, Muhammed b. Şakir (ö. 764/1363), Fevâtü’l-Vefeyât ve’z-zeylü aleyhâ, (nşr. İhsan Abbas), I-V, Beyrut 1973-1974.
MAKRÎZÎ, Takıyyüddin Ahmed b. Ali (ö. 845/1441), Kitâbü's-sülûk li-ma'rifeti düveli'l-mülûk, (nşr. Muhammed Mustafa Ziyade), I/1-IV/3, Kahire 1956-1973.
_________, Kitâbü'l-mukaffa'l-kebir, (nşr. Muhammed Ya’lavi), I-VIII, Beyrut 1991. EL-MALATÎ, Zeyneddin Abdülbasıt b. Halil b.Şahin ez-Zahirî (ö. 920/151), Neylü’l-emel fî zeyli’d-Düvel (nşr. Ömer Abdüsselam Tedmuri), I-IX, Beyrut 2002.
MUFADDAL b. Ebi’l-Fezâil (ö. 759/1358 ), Histoire des Sultans mamlouks, (nşr. E. Blochet), I-III, y.y.
NORTHRUP, Linda, From Slave To Sultan The Career Of al-Mansur Qalawun and The Consolidation Of Mamluk Rule In Egypt and Syria, Stutgart 1998.
NÜVEYRÎ, Ahmed b. Abdülvehhab (ö.733/1333), Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l- edeb, I-XVIII, Kahire, ts. XIX-XXVII (nşr. M. Ebü’l-Fazl-Ali M. el-Bicâvî-Hüseyin Nassâr v.dğr.), Kahire 1975-1985, XXIX (nşr. M. Ziyaeddin er-Reyyis-M. Mustafa Ziyâde), Kahire 1992, XXX (nşr. Muhammed A. Şaîre - M. Mustafa Ziyâde), Kahire 1990, XXXI (nşr. el-Bâz el-Arînî-Abdülaziz el-Ehvânî), Kahire 1992.
SAFEDÎ, Selahaddin Halil b. Aybek (ö. 764/1363), A’yânü’l-asr ve a’vânü’n- nasr (nşr. Ali Ebû Zeyd v.dğr.), I-VI, Beyrut-Dımaşk 1998.
_________, Kitâbü’l-Vâfî bi’l-Vefeyât (nşr. Helmut Ritter v.dğr.), I-XXX, Wiesbaden 1962-2004.
SEHÂVÎ, Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman (ö. 902/1497), Vecizü'l-kelam fi'z-zeyl ala Düveli'l-İslâm (nşr. Gısam Faris Herestani, Beşşar Avvad Ma‘ruf), I-IV, Beyrut 1995.
ŞEHABEDDİN Tekindağ, Berkuk Devrinde Memlük Sultanlığı, İstanbul 1961.
YİĞİT, İsmail, ‚Kalavun‛, DİA, XXIV, s. 227-228.
_________, ‚Kutuz‛, DİA, XVI, s.500-501.
_________, ‚Memlükler‛, DİA, XXIX, 2004, s. 90-97.
YÛNÎNÎ, Kutbüddin Ebü’l-Feth Musa b. Muhammed (ö. 726/1326), Zeylu Mir‘ati’z-zamân (nşr. Hamza Ahmed Abbas), I-II, Abu Dabi 2007.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com