"ATTEPE DEMİR YATAĞINDA JEOTERMOMETRİK ÖLÇÜM ÇALIŞMALARI" MAKALESİ ÜZERİNE ELEŞTİRİ

Çolakoğlu ve Sezerer-Kuru'nun (2002) "Attepe Demir Yatağında Jeotermometrik Ölçüm Çalışmaları" isimli makalelerinde "Alt Kambriyen yaşlı bitümlü şeyl-fillit ve metaku-varsitler içerisinde pirit ve hematit oluşukları¬nın (1. tip), sedimanter tipte çökeldikleri ilk kez Küpeli (1986) tarafından tanımlanmıştır. Alt-Orta Kambriyen yaşlı metakarbonatlar içe¬risinde hidrotermal süreçler sonucunda II. tip cevherleşmeler Ünlü ve Stendal (1986) dışın¬daki tüm araştırmacılar tarafından kabul edil¬miştir. Ünlü ve Stendal (1986) jeokimyasal ve¬rilere göre sedimanter oluşum modelini sa¬vunmuşlardır. Küpeli, (1999)" denilmektedir. Oysa Ünlü ve Stendal (1986, 1989) ma¬kalelerinde Attepe Demir yatağının tabanında yer alan bitümlü şistler içerisinde gözlenen ve yan kayacıyla uyumlu konumda olan bir side-rit merceğinden (75 x 200 cm) alınan cevher örneklerinde yapılan jeokimyasal verileri sun¬muşlardır. Ayrıca Ünlü ve diğerleri (1984) Adana-Feke-Mansurlu çevresinde yaptıkları kısa sü¬reli saha çalışmalarına yönelik raporlarının gözlemler bölümünün 1. maddesinde: "Bölge¬deki demir yataklarının tümü hematit, limonit, götit gibi düşük ısı mineral parajenezinden oluşan yataklanmalardır. Bu yatakların büyük çoğunluğunun sideritten dönüştüğü gözlen¬miştir. Buna bölgedeki en iyi örnek, Attepe de¬mir yatağındaki piritli-bitümlü şist seviyeleri - içerisinde korunmuş olarak kalan siderit mer¬cek reliktidir" denilmektedir. Aynı raporun göz¬lemler bölümünün 3. maddesinde: "Yatakla¬rın, yataklanma şekilleri incelendiğinde; alttan üstte doğru bir istiflenme yapılarına sahip ol¬dukları gözlenmiştir. Özellikle Attepe yatağın¬da alttan üstte doğru; çamurtaşı-kiltaşı istifi, üzerine yaklaşık 15-20 metre kalınlığında si¬yah renkli, bitümlü, yaygın özbiçimli dissemi-ne pirit içeren (H2S zonuna işaret eden) bir seviye gelmektedir. Yukarıda sözü edilen si-derit mercek relikti de bu seviye içinde sap¬tanmıştır. Hematit ve limonitten oluşan gev¬şek dokulu demir yığışımı piritli zonun üzerine uyumlu olarak gelmektedir. Demir yığışımları¬nın üst bölümlerinde değişim ürünü olan götit seviyeleri yer almaktadır. Bu dizinimin üzeri yaşı belirlenemeyen kireçtaşlarıyla örtülmüş¬tür. Kireçtaşları genel görünümü ile demir ya¬tağını korur konumdadır. Söz konusu kireç-taşlarının yatakların oluşumu ile eş zamanlı olmayıp tektonik olarak yerleştiği düşünül¬mektedir." denilmektedir. Aynı raporun göz¬lemler bölümünün 4. maddesinde ise: "Bu gözlemler, yöredeki demir oluşumlarının, hid-rotermal-metasomatik bir yataklanmadan çok, sedimanter bir oluşum intihasını vermektedir. Ayrıca cevherin ana ve iz element kimyasın-daki aykırılıklar da bu kanıyı doğrulamaktadır. Attepe ve çevresindeki yatakların demir cev¬herlerinde yapılan kimyasal analizlerde (Hen-den ve diğerleri, 1978) görülen Si, Ca ve Cr değerleri metasomatik bir yataktan çok, sedi-manter bir oluşuma işaret etmektedir." denil¬mektedir. Ünlü'nün (1989) makalesinde Saimbeyli-Feke havzası yatakları anlatılırken "Birincil cevher Alt Kambriyen yaştaki bitümlü şistler içerisinde sedimanter özelliktedir. Örneğin, Attepe yatağında cevherin altında bitümlü şistler yer almaktadır. Ancak, bu konudaki ve¬riler henüz çok yerel olup, bu görüşün havza boyutunda yorum yapılabilecek olgunluğa ulaşması için zaman ve yeni çalışmaların ya¬pılmasına gerek vardır. Cevherlerin bugünkü konumu tektonik kontrollüdür. Kısmen sedi-manter özellikte, kısmen de tektonik hatlara bağlı olan büyük siderit, ankerit kütleleri şek¬linde görülen cevher, daha sonra karstlaşma ve yüzeysel ayrışmalar sonucunda ileri dere¬cede limonitleşmiş ve yatak bugünkü konum ve görünümünü almıştır. Genelde siderit ve ankerit zuhurları bitümlü şist ve kireçtaşları içerisinde yataklanmıştır. Buna karşılık götit cevheri ise bitümlü şistler ve metakumtaşları içerisinde bulunmaktadır. Götit cevheri ile bir¬likte değişik oranlarda kil mineralleri de izlen¬mektedir. Götit büyük olasılıkla sideritin değiş¬mesi sonucu oluşmuştur" denilmektedir. Sonuçta, Ünlü ve diğerleri, (1984), Ünlü (1989), Ünlü ve Stendal'in (1986, 1989), ma¬kalelerinde, Attepe demir yatağındaki mobili-zasyonlarla ilişkili, yan kayacı veya yapıyı ka-teden hidrotermal geç evre siderit damar(cık) sistemleri için sedimanter oluşum modeli Ço-lakoğlu ve Sezerer Kuru'nun (2002) iddia etti¬ği şekilde hiçbir biçimde savunulmamıştır. Aksine, çalışmalarında yukarıda da değinildi¬ği gibi bitümlü şistler içerisinde gözlenen ve yan kayacı ile uyumlu konumda olan siderit mercek reliktinden de esinlenilerek birincil cevher oluşumlarının sedimanter olabileceği görüşü gündeme taşınmıştır.