YÖRE MİMARLIĞI ÖRNEKLERİNİ KORUMANIN AMAÇ VE ARAÇLARI

Çoğu ülkede günümüzde görülen ekonomik ve toplumsal gelişmeler insan etkinliklerinde ve yaşam koşullarında önemli değişiklikleri de birlikte getirmektedirler. Kırsal alanlardan kentlere akan nüfus, yeni yerleşme bölgelerinde kendi konutlarını kendileri yapmak zorunda olan insanlar, terkedilen, boşalan kırsal yerleşmeler bu değişikliklerin fiziksel görüntüsünü veriyorlar. Öte yandan, kentler hızlı bir yeniden yapım zorunluluğu ile karşı karşıya kalmaktalar. Yalnız kentlerin özeklerinde değil çeperlerde de büyük ölçekte yenilenme sonucunda varolan yöre mimarlığı örneklerinin sürekli biçimde yitirildikleri görülüyor. Bu yüzden, yöre mimarlığının korunması sorumlular için öncelikli bir zorunluluk olmaktadır. Bu zorunluluğun ancak çeşitli uğraşı dallarının katılması ile üstesinden gelinebileceği açıktır. Mimarların paylarına düşen yalnızca yapıların tasarımı ya da onarımlarının biçimlendirilmesi de olmamak gerekir. Bu yazıda, yöre mimarlığı örneklerinin kültürel değer yargılarının değişmesi sonucu yitirilmeleri kadar korunmaları zorunluluğu üzerinde durulmaktadır. Bu açıdan, koruma eylemlerinin kaynaklandığı kavramların kapsamına alınabilmeleri için konulacak amaçlar ve bunu sağlamaya yönelik araçların tartışılması yapılmaktadır. Teknik bakımdan, yöre mimarlığının korunması için işlevsel yararlılığın sağlanması ve sürdürülmesi gerekir. Bunun için eksik ya da yetersiz kısım ve öğelerin tamamlanması, yenilenmesi önerilecektir. Ancak, teknik yaklaşımlar tek başlarına yeterli olmayacaklardır. Onarım-sağlıklaştırma-yenilemeçabaları, este tik ve tarihsel değerlendirmeler bakımından da başarılı bulunmalıdır. 'Mimari, biçim', 'tarihsel değer', 'kullanıra değeri', 'parasal kaynak' gibi noktalardan konuya bakıldığında yöre mimarlığının korunması için parasal kaynağın en önemli sorun oluşturduğu görülüyor. Ayrıca, bir yapı topluluğu içinde onarımı ve sağlıklaştırılması yapılabilen bir kaç yapı kendi başlarına anlamsız kalacaklarından, sorun bir çevre korunması olarak ele alınmak zorundadır. Bu ise daha büyük parasal sorunlar demektir Ancak, alt yapı vb. ortak harcamaların paylaşılması ile sorunun bir oranda hafifletilebileceği gerçeği de gözden ırak tutulmamalıdır. Yöre mimarlığı Örneklerinden özgün işlevlerini yitirdikleri için yok olanlar çoğunluktadırlar. Gereken korumanın sağlanabilmesi yapı için uygun bir işlevin bulunmasına ve bu işlevin tüm çevrenin işleyişiyle uyumlu olmasına büyük ölçüde bağlıdır. Korunmaları ancak ve zorunlu olarak 'müzecilik' anlayışıyla gerçekleştirilebilecek örnekler dışında yöre mimarlığının günlük yaşam içinde işlerlik kazandırılarak korunması için başta mimarlar, plancılar ve ekonomiciler olmak üzere çok sayıda ilgili uğraşı dalı elele vererek çalışmalıdırlar. Yapılacak iş programı yapıların derinlemesine incelenmelerini, değer ve sorunlarının saptanmasını, yerel koşulların iyi belirlenmesini, önerilecek onarım ve kullanım biçimi ile sağlanacak amacın doğru konmasını gerektirecektir.