ESKİ FRANSIZ VE METRE OSMANLI ÖLÇÜ VE TARTILARININ SİSTEMLERİNDEKİ EŞDEĞERLERİ: İLK KARŞILAŞTIRMALAR VE ÇEVİRME CETVELLERİ

Osmanlı ölçü sistemi Türk, İslâm ve mahallî metroloji geleneklerinin mirasçısı olup, Osmanlı imparatorluğunda kullanılan çeşitli ölçü ve tartıların değerleri kullanıldıkları bölgelere (Anadolu, Mısır. Balkanlar vs.) ve dönemlere göre değişiklik göstermiştir.1 Osmanlı imparatorluğunun geniş topraklarında görülen bu tartı ve ölçü çeşitliliğinin bir ımıhtemel sebebi de, Osmanlıların fethettikleri topraklarda yaşayan toplumların geleneklerini -bu arada ölçü vc tartılarını- değiştirmeden muhafaza etme eğilimi göstermiş olmalarıdır. Çok erken dönemlerden itibaren Avrupa ülkeleri ile askerî, siyasî, ticarî ilişkiler içinde olan Osmanlıların -özellikle tüccarların- Avrupa'da kullanılmakta olan Ölçü ve tartılan tanıdıkları ve bunlar ile Osmanlı ölçü ve tartılan arasındaki münasebeti bilmiş oldukları tahmin edilmektedir. Onsekizinci yüzyılın sonlarına doğru hız kazanan Batı bilim vc teknolojisini aktanna teşebbüsleri ve askerî sahada başlatılan yenileşme hareketi, Osmanlıların Avrupa Ölçüleri ile yeni bir sahada temas kumlasını sağladığı gibi, ondokuzuncu yüzyıl Osmanlı metroloji tarihinin Batı'ya yönelik olarak gelişmesinde de belirleyici olmuştur. Bir taraftan Avrupa ve Osmanlı ölçüleri karşılaştırılırken, diğer taraftan Osmanlı imparatorluğunda kullanılan ölçü ve tartıların standartlaştınlmasma teşebbüs edilmiş, nihayet 1869 yılında metre sistemi Osmanlı Devleti'nm resmî tartı ve Ölçü sistemi olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla ondokuzuncu yüzyıl, diğer sahalarda olduğu gibi, Osmanlı metrolojisi için de bir değişim yüzyılı olmuştur.