OSMANLI DÖNEMİNDE ANADOLUDA KULLANILDIĞI BİLİNEN ALTTAN ÇEVİRMELİ SU DEĞİRMENLERİ VE SU KALDIRMA DÜZENLERİ

İnsanlığın su gücünden yararlanarak makinaları çalıştırması ve değirmenleri döndürmesi için M.Ö. birinci yüzyılın başlarına kadar beklemesi gerekmiştir [1,2]. Roma İmparatorluğunun büyük bir kısmını dolaşan Amasyalı (Ameseia) coğrafyacı Strabon'a göre (M.Ö.65-M.S.23), Yunanistan ve İtalya'daki en eski su değirmenlerinden önce, Anadolunun kuzey doğusunda Kabeira'da (şimdiki Niksar yakınlarında) Mitridas kralı bir su değirmeni inşa ettirmişti (Coğrafya XII, 3, 40). Bu ilk uygulamanın neden Anadolu kökenli olduğu basitçe açıklanabilir. Bir su değirmeni için debisi büyük ve yıl boyu sabit bir akarsu gereklidir. Mithridates krallığının yerleştiği şehir yüksek debili Lycus yakınındadır (Yeşilırmak kolu şimdiki Kelkit çayı). Bu bölgeye düşen yağış miktarı Akdeniz çukurundan çok fazla olmamasına rağmen nehrin havzası çok geniş ve suyu boldur. Oysa Yunanistan ve İtalya'daki nehirlerin çoğu (kuzey hariç) su değirmenlerini çevirmek için yeterli ve sürekli bir debiye sahip değildir. Değirmenlerle ilgili arkeolojik bulguların tümü yazılı kaynakları doğrular yönde M.S. ki yıllara aittir [3,4].