You are here

FAHRÎ AHMED VE ŞATHİYE ŞERHİ

A COMMENTARY ON A SHATHIYYA OF MUFTI BABA BY FAKHRI AHMAD

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.361
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Shathiya comes from an Arabic word shath means outrance, excess and beyond measure. It is also a soufi term and is spoken whilst the ecstatic is in a state of spiritual intoxication. To the outsider his utterance may appear to contradict the sacred law to be pretentious, thoughtless and verging on shirk. Shathiya is one of Turkish literary terms used for some poems which were written by soufi poets like Mawlana Jalal al-din, Yunus Amra and Qaygusuz Abdal. It contains ecstatic utterances and is a type of literary and also its commentaries costitutes an other type in Turkish literature. When someone reads these poems he must think that all are funny, foolish and rubbish, but they includes vairous senses from soufi terminology. Mufti Baba's shathiyya is one of them which was commented by Fakhri Ahmad (d. 1799) who also wrote an imatating poem.
Abstract (Original Language): 
Aşın sözler içeren, meczupların sözlerine benzeyen, görünüşte saçma fakat şerhi hâlinde anlamlı olduğu anlaşılan; Allah'la tekellüfsüz, şakalı bir eda ile konuşur gibi yazılan manzumelere şathiye denir. Edebiyatımızda en eski örneği Mevlânâ'ya izafe edilen şathiye, başta Yunus Emre ve Kaygusuz Abdal olmak üzere pek çok şair tarafından kaleme alınmıştır. Bu makalenin konusu XVIII. yüzyıl mutasavvıf şairlerinden Fahrî Ahmed ve onun şathiye şerhidir. Fahrî tarafından şerh edilen Mütfü Babaya ait şathiye; akla aykırı, saçma görünen ve dinleyeni güldürüp düşündüren şathiyeler sınıfına girer. Mütfü Babanın şathiyesi Yunus Emre'nin ve Kaygusuz Abdal'ın şathiyelerini andırmaktadır. Fahrî'nin de bu şathiyeye naziresi bulunmaktadır.
120-155

REFERENCES

References: 

ABDU' L-BÂKİ, Muhammad Fu'âd, al-Mu'camtf l-mufahras li-alfâzf l-Kufân? l-karîm bi-hâşiyâtf l-mushafö ş-şarîf, at-tabV r-râbic, Dâru5 l-fikr, (Mısır) 1414/1994, xiv+ 950.
ARMSTRONG, Amatullah, Sufi Terminology (al-Qamus al-sufi): The Mystical Language of Islam, Ferozsons Ltd, Karachi-Pakistan
2001, xiii+277 s.
ARSLAN,Mehmet,Zâtî Süleyman Efendi: Divan ve Sevanihtf n-nevâdir fî- ma^rifeti^ l-'anâsır, Dilek Matbaası, Sivas 1994, 173s.
ATİK, Hikmet, Nakşî Ali Akkirmanî Divanı, Buruciye yayını, Sivas
2007, 352 s.
AYVANSARAYÎ, Hafız Hüseyin [ö. 1787], Hadîkatü l-cevâmf, telifi: 1781; zeyl ve ilâveler: ALİ SATI Efendi [ö. 1842] ve SÜLEYMAN BESİM, 1. bs. 1865; haz: İhsan ERZİ [1920¬1987], Tercüman yayını, İstanbul 1987, I: 248, II:128 s; haz:
Ahmed Nezih GALİTEKİN, İşaret yayını, İstanbul 2001, 744s.
BABA, Safer, Istılâhat-ı sofiyye fî-vatan-ı asliyye: Tasavvuf Terimleri, Hetenketen yayını, İstanbul 1998, 318s.
BALTACI, Cahid, Tasavvuf Lügati, Elif neşriyat, İstanbul 1981, 184 s.
BURSALI Mehmed Tahir [1861-1924], Osmanlı Müellifleri, haz: A. Fikri Yavuz ve İsmail ÖZEN, Meral yayını, İstanbul 1972, I-
III c.
CEBECİOĞLU, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber yayını, Ankara 1997, 790 s.
CEYLAN, Ömür, Tasavvuf Şiir Şerhleri, Kitabevi yayını, İstanbul
2000, 463 s.
ÇATAK, Ali Develili Âşık, Bütün Yönleriyle Seyranî, Bayrak
Yayımcılık, Kayseri 1992, 544 s. ÇELEBİOĞLU, Amil, "Hz. Mevlana'ya İzafe Edilen Bir Gazelin
Şerhi", Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, Milli Eğitim Bakanlığı yayını, İstanbul 1998, ss. 519-524.
ÇELEBİOĞLU, Amil, "Yunus'un Bir Şiirinin Şerhi", Yunus Emre Sempozyumu-Bildiriler, Marmara Üniversitesi yayını, İstanbul 1992, ss. 73-82. Aynı makale: Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, Milli Eğitim Bakanlığı yayını, İstanbul 1998, ss. 553-561.
DEMİRCANLI, Yüksel Yoldaş, İstanbul Mimarisi İçin Kaynak Olarak Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü yayını, İstanbul (tarihsiz), vii+774 s.
Dergâh TDEA: Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi: Devirler, İsimler, Eserler, Terimler, Dergâh Yayınları, İstanbul 1977¬1998, I-VIII c.
DİA: İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı yayını, İstanbul 1988- (Eserin yayımı devam etmektedir).
DİLÇİN, Cem, Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu yayını,
Ankara 1983, xi+483 s.
ERDOĞAN, Kenan, Niyazî-i Mısrî Divanı, Akçağ yayını, Ankara 1998, cxcvi+262 s.+ Tıpkıbasım, 48 s.
ERGUN, Sadettin Nüzhet, Aşık Ömer, Hayatı ve Şiirleri, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul (tarihsiz), 471 s.
FAHRİ Ahmed, Divan, Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Hüdayî Tekkesi no. 1254/1, 1b-43a yk.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/4 Summer 2008
Fahrî Ahmed ve Şathiye Şerhi
152
FAHRİ Ahmed, Şerh-i elif-name, Ankara Üniversitesi Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi İ. Saib Yazmaları, no. 636, 1b-18a yk.
FATİN Davud [1813-1866], Hâtimetü l-eş'âr, İstanbul 1271/1854,
459 s.
GALİTEKİN, Ahmed Nezih, Osmanlı Kaynaklarına Göre İstanbul Cami, Tekke, Medrese, Mektep, Türbe Hamam, Kütüphane, Matbaa, Mahalle ve Selatin İmaretleri, İşaret yayını, İstanbul 2003, 1168 s.
GÜZEL, Abdurrahman, "Tekke Şiiri", Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı-III (Halk Şiiri), sayı 445-450/Ocak-Haziran 1989, s. 251-454.
GÜZEL, Abdurrahman, Kaygusuz Abdal (Alaaddin Gaybî), Kültür Bakanlığı yayını, Ankara 1981, xvi+343 s.
HAYRETİ, Divan, Tenkidli basım, haz: Mehmed ÇAVUŞOĞLU ve M. Ali TANYERİ, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
yayını, İstanbul 1981, xxiv+448 s.
İA: İslâm Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı yayını, İstanbul 1978, Kültür ve Turizm Bakanlığı yayını, İstanbul 1986, I-XIII c.
İNEHAN-ZADE Tuman, Mehmet Nail [ö. 1958], Tuhfe-i Nailî: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, haz: Cemal KURNAZ ve Mustafa TATÇI, Bizim Büro yayını, Ankara 2001, I-II c,
99+1264 s.
KAÇALİN, Mustafa S[inan], Dedem Korkut'un Kazan Bey Oğuz-namesi: Hikâyet-i Oguz-nâme-i Kazân Beg ve Gayrı-Metin ve Açıklamalar, Kitabevi yayını, İstanbul 2006, 406 s.
KAMEL,
Fouad
, Dictionary for Soufi Terms, Dar al-Jil, Beyrouth 1993, 296+151 s.
KARA, İsmail ve İskender PALA, "Şathiye", Dergâh TDEA, İstanbul
1998, c. VIII, ss. 108-109.
KARAMAN, Hayrettin ve Ali ÖZEK, İbrahim Kafi DÖNMEZ, Mustafa ÇAĞRICI, Sadrettin GÜMÜŞ, Ali TURGUT,
Kufan-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, Türkiye Diyanet Vakfı yayını, Ankara 2005, viii+604+36 s.
KAVAKÇI, Yusuf Ziya, İslâm Araştırmalarında Usûl, 4. bs., Diyanet İşleri Başkanlığı yayını, Ankara 1991, 216 s.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/4 Summer 2008
153
Üzeyi
r ASLAN
KÖPRÜLÜ, Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Gerekli sadeleştirmeler ve bazı notlara ilâvelerle yayıma haz: Orhan F. KÖPRÜLÜ, 8. bs, Diyanet İşleri Başkanlığı yayını, Ankara 1993, 19+415+27 s.
KURNAZ, Cemal ve Mustafa TATÇI, Türk Edebiyatında Şathiye, Akçağ yayını, Ankara 2001, x+346 s.
MEHMED SÜREYYA [ö. 1908], Sicill-i Osmanî: Tezkire-i meşâhir-i Osmanî, Yayına haz: Nuri AKBAYAR, Eski yazıdan aktaran:
Seyit Ali KAHRAMAN, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını, İstanbul 1996, I-VI c, 2068 s.
Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, ed. Zafer ERGİNLİ, Kalem yayını, İstanbul 2006, 1326 s.
NAMLI, Ali, "İsmail Hakkı Bursevî", DİA, İstanbul 2001, c. XXIII,
ss. 102-106.
OMAY, Asuman, Zâtî Süleyman Efendi, Miftâhu l-mesâHl, Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi SBE, 2001, 70 yk, YÖK Ulusal
Tez Merkezi no. 108696.
ONAY, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, haz: Cemal KURNAZ, Türkiye Diyanet Vakfı yayını, Ankara 1993, lxvi+500 s.
ONAY, Ahmet Talat, Türk Halk Şiirlerinin Şekil ve Nev^i, haz: Cemal
KURNAZ, Akçağ yayını, Ankara 1996, xii+417 s.
OWENS,
G
. M. Meredith, Meşâ'ir üş-Şu'arâ or Tezkere of c Aşık Çelebi, London 1971, xxv+66+587 s.
PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, 13. bs, Kapı
yayını, İstanbul 2004, 638 s.
PEKOLCAY, Necla ve Emine SEVİM, Yunus Emre'nin Şahsiyeti ve Yunus Emre Şerhleri-Yunus Emre' nin Bir Eseriyle İlgili Şerhlerin Yazmaları, Kültür Bakanlığı yayını, Ankara 1991,
viii+224 s.
RENARD,
John
, Historical Dictionary of Sufism, Scareciow Press, Toronto 2005, xliii+351 s.
SECCADİ, Cafer Seyyid, Ferheng-i Istılahât u td~birat-ı irfanî: Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü (Açıklamalı ve Alfabetik), çev. Hakkı UYGUR, Ensar neşriyat, İstanbul 2007, 536 s.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/4 Summer 2008
Fahrî Ahmed ve Şathiye Şerhi
154
SEFERCİOĞLU, M[ustafa] Nejat, Dükakin-zade Ahmed Bey Divanı-Gazeller, Bitirme tezi, [AÜ Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi] Türk Edebiyatı kürsüsü, 1970-1971, xx+273 s.
SÜZEN, Hüseyin, Dükakinzade Ahmed Bey Divanı -İnceleme-Tenkitli Metin-, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İstanbul 1994, lxxxv+445 s.
Ş[EMSEDDİN] Sami [1850-1904], Kâmûstf l-a'lâm (Tarih ve Coğrafya Lügati), Mihran Matbaası, İstanbul 1898, I-VI c.
ŞAHİN, Erdal, "Kuş Dili", Kültür Tarihimizde Gizli Diller ve Şifreler, ed. Emine Gürsoy Naskali ve Erdal Şahin, Picus yayını, İstanbul 2008, ss. 11-34.
ŞİMŞEK, Selami, Keşanlı Süleyman Zâtî ve XVIII. Asırda Celvetîlik,
Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi SBE, 2005, 330 s, YÖK Ulusal Tez Merkezi no. 162944.
TATÇI, Mustafa, Yunus Emre Divanı, Kültür Bakanlığı yayını, Ankara 1990, I (xxvii+500 s.)-II (xiv+491 s.) c.
TYDK: İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu, I-
IV c.
ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet yayını,
İstanbul 1995, 604 s.
USTAOĞLU, Osman, Geçmişten Günümüze Tarikatlar ve Silsileleri,
Filiz Matbaası, Ankara 2001, I-III c.
UYSAL, Muhittin, Tasavvuf Kültüründe Hadis-Tasavvuf Kaynaklarındaki Tartışmalı Rivayetler, Yediveren yayını,
Konya 2001, 472 s.
YAZICI, Tahsin, "Şath", İA, İstanbul 1979, c. XI, ss. 350-351.
YILMAZ, Mehmet, Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler -Ansiklopedik Sözlük-, Enderun Kitabevi, İstanbul 1992, 196 s.
ZÂTİ Süleyman, Divan, Süleymaniye Ktp. Haşim Paşa no. 92, 20 yk; Takvim-i Vekayi Matbaası 1257/1841, 58 s.
ZÂTİ Süleyman, Miftâhtf l-mesâ'il, Süleymaniye Ktp. Haşim Paşa
no. 29, 23 yk.
ZÂTİ Süleyman, Sevânihtf n-nevâdir fî-ma^ rifetf l- anâsır, Süleymaniye Ktp. Haşim Paşa no. 7, 24 yk; Matbaa-i Amire, 1275/1859, ss. 61-89.
ZÂTİ Süleyman, Şerh-i gazel-i Nakşî, Hacı Selim Ağa Ktp. Hüdayi Efendi no. 592, 7 yk.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/4 Summer 2008
155 Üzeyir ASLAN
ZÂTİ Süleyman, Şerh-i kasîde-i Hakkî, Süleymaniye Ktp. Hacı
Mahmud no. 2746, 41-66 yk.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com