You are here

Home » Content

ALEVİ YAPISALLAŞMASI, TALEPLER VE DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERS KİTAPLARINDA ALEVİLİK-BEKTAŞİLİK

ALAWI STRUCTURALISM, DEMANDS AND ALAVISMBEKTASHISM IN THE COURSE BOOKS OF RELIGIOUS CULTURE AND KNOWLEDGE OF ETHIC.

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2013
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4526

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Alawism-Bektashism, which draws attention sociologically, culturally, intellectually and mystically, has been at the agenda of the society more frequently since 1990s. This process, leading Alawism to be discovered as a new religious identity, has also caused some demands from the government for the enhancement of this identity. One of these demands is related to the books of “Religious Culture and Knowledge of Ethic”. However, despite the agreement of Alawi-Bektashi groups and leaders for this demand in terms of structuralism, it has been claimed that these groups have different approaches on how to reflect this demand to RCKE textbooks and the future of RCKE course. On the other hand, it has been expressed that these demands, which are more apparent because of the Alawism workshops, have been taken into account and then placed on the books in recent years by the Ministry of National Education (MNE). In this context, it is important to determine how Alawism-Bektashism is reflected to the course books of RCKE. This determination constitutes the aim of this research. In this regard, the contents of RCKE course books of primary and secondary schools in Turkey have been examined with regard to Alawism- Bektashism, and a descriptive method approach has been used in determining the levels of these subjects. The course books, published in 2012 by the MNE and distributed to primary and secondary schools in 2012-2013 academic year, constitute the scope of this research. As a result, all the RCKE textbooks of 4th to 12th grade levels investigated included subjects or persons related to Alevism-Bektashism. According to the RCKE textbooks, especially in the 7th grade level RCKE textbook, there are some terms such as “Alawism-Bektashism”, “cem”, “cemevi”, “musahiplik”, “prayer and gülbenks”, “fasting hızır” in “Comments on Islamic Thought” unit. Moreover, it was determined that “Mystical Comments on Islamic Thought” unit included additional terms such as “performing cem”, “semah”, “the month of Muharram and ashura” in the 12th grade level RCKE textbook in the teaching of the religion.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Kültürel, sosyolojik, düşünsel ve tasavvufi özellikleriyle dikkat çeken Alevilik-Bektaşilik, özellikle 1990‟lardan itibaren toplum gündemine daha sık gelmeye başlamıştır. Bu gündeme geliş, daha çok Aleviliği yeni bir dini kimlik olarak keşfetme yolunu açtığı gibi, bu kimliğin pekişmesi için de devletten bir takım dinsel talepleri beraberinde getirmiştir. Bu taleplerden biri genelde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) derslerine özelde ise DKAB ders kitaplarına ilişkin olandır. Ancak yapısallaşma sürecinde dile getirilen bu talep konusunda Alevi-Bektaşi grup ve önderler birleşmiş ise de, Alevi- Bektaşi grup ve önderlerin talebin DKAB kitaplarına nasıl yansıtılması gerektiği ve DKAB dersinin geleceği konusunda farklı yaklaşımlara sahip oldukları ileri sürülmektedir. Diğer taraftan MEB‟in, Alevi çalıştaylarıyla daha belirgin hale gelen talepleri dikkate aldığı ve son yıllarda DKAB ders kitaplarına yansıttığı ifade edilmektedir. Bu bağlamda Türkiye‟nin bir gerçeği olan Alevîlik-Bektaşiliğin DKAB ders kitaplarına nasıl yansıtıldığını tespit edilmesi önemlidir. Bu durumdan hareketle konunun araştırılması, bu çalışmanın amacını oluşturmuştur. Bu doğrultuda ilk ve ortaöğretim okullarında okutulan DKAB ders kitapları, Alevîlik-Bektaşilik ile ilgili içerik açısından değerlendirilmiş, Alevilik-Bektaşilik konularının düzeyi ve ele alınışının tespitinde betimsel bir yaklaşım kullanılmıştır. Araştırmanın kapsamını Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 2012 yılında basılan 2012-2013 eğitim-öğretim yılında ilk ve ortaöğretim okullarına dağıtılan ders kitapları oluşturmaktadır. Taranan 4-12 sınıf DKAB ders kitaplarının tamamında Alevîlik-Bektaşilik ile ilgili konulara veya kişilere yer verildiği belirlenmiştir. Özellikle ilköğretim 7. sınıf DKAB ders kitabında „İslam Düşüncesinde Yorumlar‟ ünitesinde „cem ve cemevi‟, „musahiplik‟, „dua ve gülbenkler‟, „hızır orucu‟ konularına; ortaöğretim 12. sınıf DKAB ders kitabının „İslam Düşüncesinde Tasavvufi Yorumlar‟ ünitesinde ise bunlara ilave olarak „cemin yapılışı‟, „semah‟, „muharrem ayı ve aşure‟ din öğretimine konu edildiği tespit edilmiştir.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastrmx_79199_8_pp_539-565.pdf
  • 3
539-565
  • Turkish

REFERENCES

References: 

AKGÜL, Mehmet, ALBAYRAK, Abdullah, ALDI, Mustafa, ÇATAL, Abdullah, ÇĠFTÇĠ, Turgut,
DEMĠRCĠ, Fatih, EKġĠ, Ahmet, KARA, Ahmet, KOÇ, Eyüp, ÖZBAY, Ekrem, PAÇA,
Hüseyin, ġĠMġEKÇAKAN, Musa, TÜRKER, Ali Sacit, (2012) Din Kültürü ve Ahlak
Bilgisi Ders Kitabı-4, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, BeĢinci Baskı, Ankara.
AKGÜL, Mehmet, ALBAYRAK, Abdullah, ALDI, Mustafa, ÇATAL, Abdullah, ÇĠFTÇĠ, Turgut,
DEMĠRCĠ, Fatih, EKġĠ, Ahmet, KARA, Ahmet, KOÇ, Eyüp, ÖZBAY, Ekrem, PAÇA,
Hüseyin, ġĠMġEKÇAKAN, Musa, TÜRKER, Ali Sacit, (2012a) Ġlköğretim Din Kültürü ve
Ahlak Bilgisi Ders Kitabı-5, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, BeĢinci Baskı, Ankara.
AKGÜL, Mehmet, ALBAYRAK, Abdullah, ÇĠFTÇĠ, Turgut, KOÇ, Eyüp, PAÇA, Hüseyin,
TÜRKER, Ali Sacit, YILDIRIM, Ramazan, ÇATAL, Abdullah, KARA, Ahmet, ÖZBAY,
Ekrem Ve ġĠMġEKÇAKAN, Musa (2012b). Ġlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders
Kitabı-6, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, BeĢinci Baskı, Ankara.
AKGÜL, Mehmet, ALBAYRAK, Abdullah, ÇĠFTÇĠ, Turgut, KOÇ, Eyüp, PAÇA, Hüseyin,
TÜRKER, Ali Sacit, YILDIRIM, Ramazan, ÇATAL, Abdullah, KARA, Ahmet, ÖZBAY,
Ekrem Ve ġĠMġEKÇAKAN, Musa (2012c) Ġlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders
Kitabı-7, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, BeĢinci Baskı, Ankara.
AKGÜL, Mehmet, ALBAYRAK, Abdullah, ÇĠFTÇĠ, Turgut, KOÇ, Eyüp, PAÇA, Hüseyin,
TÜRKER, Ali Sacit, YILDIRIM, Ramazan, ÇATAL, Abdullah, KARA, Ahmet, ÖZBAY,
Ekrem Ve ġĠMġEKÇAKAN, Musa (2012d) Ġlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders
Kitabı-8, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, BeĢinci Baskı, Ankara.
AKGÜL, Mehmet, ALBAYRAK, Abdullah, ÇATAL, Abdullah, ÇĠFTÇĠ, Turgut, EKġĠ, Ahmet,
KARA, Ahmet, KOÇ, Eyüp, ÖZBAY, Ekrem, PAÇA, Hüseyin, TÜRKER, Ali Sacit Ve
YILDIRIM, Ramazan (2012e). Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı-12,
Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Birinci Baskı, Ankara.
562 Eyup ŞİMŞEK – Özcan GÜNGÖR
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/3, Winter 2013
AKTAY, Yasin vd. (2010) Türkiye‟de Ortak Bir Kimlik Olarak Ötekilik, Eğitim Bir-Sen Yayınları,
Ankara.
ALTAġ, Nurullah (2003) Çokkültürlülük ve Din Eğitimi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
BĠLGĠN, Beyza (1999). “Ġslâm'ı Yeniden Anlamak ve Anlatmak”. AÜĠFD, (75.Yıl Anısına Özel
Sayı), ss.9-54
BORA, Nurullah (2009) Çoğulculuk Açısından Alevilere Göre Din Eğitimi ve Öğretimi, Sakarya
Ün. SBE, Sakarya.
BOZKURT, Fuat (1999) “Alevîliğin Yeniden Yapılanma Sürecinde Toplum-Devlet ĠliĢkisi”, Alevî
Kimliği, Bilge Kurt Torun, Hayati Torun (çev.), Ġstanbul.
BOZKURT, Fuat, (2006) ÇağdaĢlaĢma Sürecinde Alevilik, Kapı Yayınları, Ġstanbul.
CENGĠZ, Recep (2000) Çamiçi Beldesinde Dini Hayat: Alevilik Üzerine Sosyolojik Bir AraĢtırma,
YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, FÜSBE, Elazığ.
ÇETĠN, Murat (2010) Alevilerin Dini Ġnanç ve YaĢantıları (Gölyaka Örneği), YayınlanmamıĢ
Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
DRESSLER, Markus (2008) Religio-Secular Metamorphoses: The Re-Making of Turkish Alevism,
Journal of the American Academy of Religion, 76: 2, ss. 280–311
EFE, Haydar, (2012) Avrupa Birliği‟nin Bir Ġnsan Hakları Sorunu Olarak Türkiye‟deki Alevilerin
ve BektaĢilerin Sorunlarına Artan Ġlgisi, Türk Kültürü ve Hacı BektaĢ Velî AraĢtırma
Dergisi, 64, ss.170-184.
EĞRĠ, Osman, (2002) Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersleri ve Alevilik, Türk Kültürü ve Hacı
BektaĢ Veli AraĢtırma Dergisi, VIII (22), ss.165-200.
EKġĠ, Ahmet, Yapıcı, Ahmet, Özbay, Ekrem, Akgül, Mehmet (2012) Ortaöğretim Din Kültürü ve
Ahlak Bilgisi Ders Kitabı-10, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Birinci Baskı, Ankara.
ERDEMĠR, Aykan, vd. (2010) Türkiye‟de Alevi Olmak, (Avrupa Birliği-Demokrasi ve Ġnsan
Hakları Aracı Projesi) Mattek Matbaacılık, Ankara.
EREN, Selim (2002) Sosyolojik Açıdan Ordu Yöresi Aleviliği, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi,
AÜSBE, Ankara.
ERMAN, Tahire-Göker, Emrah (2000) 'Alevi politics in contemporary Turkey', Middle Eastern
Studies, 36: 4, ss. 99-118.
EROL, Mehmet Seyfettin-Kalyoncu, Bilal (2009) SDE ALEVĠ RAPORU, O Medya AĢ, Ankara.
FIRAT, Kamil (2005): “KentleĢen Alevîlik”, 5-9 Temmuz 2005, Millîyet Gazetesi.
GEVREK, Murat, (2005) “Alevi Öğrenci ve Velilerin DKAB Derslerine BakıĢları,”
(YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Ü. SBE, Sivas.
GÜNDOĞDU, Cengiz, (2009) “Hacı BektaĢ-ı Veli ve BektaĢilik Olgusunu Tanımlamada Normatif
YaklaĢımlar”, Dini AraĢtırmalar, 12: 33, ss.47-61.
GÜNGÖR, Özcan (2007) Araftaki Kimlik: Alevilik-BektaĢilik, Akasya Yayınları, Ankara.
GÜNGÖR, Özcan (2012) “Yolda Caferi Olmanın Sosyolojik Anlamı: Alevilik Caferilik ĠliĢkisi”
Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of
Turkish or Turkic, 7/4, ss.1939-1959.
Alevi Yapısallaşması, Talepler ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
Ders Kitaplarında Alevilik-Bektaşilik 563
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/3, Winter 2013
GÜNGÖR, Özcan (2012) Alevilik-BektaĢilikte Tenasüh, Türk Kültürü ve Hacı BektaĢ Veli
Dergisi, 62, ss.99-110.
KALA, Arif (2007) Sorgulama, Tepki, UzlaĢı: Elazığ Alevileri Üzerine Alan AraĢtırması,
Dumlupınar Ü. SBE, Sosyoloji ABD, Kütahya.
KAYMAKCAN, Recep (2011) “Öğretmenlerine Göre DKAB Dersleri, Yeni Eğilimler:
Çoğulculuk ve Yapılandırmacılık”, (ss.27-52) Türkiye‟de Okullarda Din Öğretimi, (Edit.
R. Kaymakcan-M. Zengin-ġ. Arslan, DEM Yayınları, Ġstanbul.
KEÇELĠ, ġakir, (2009) “DKAB Dersleri Kaldırılmalıdır”, Günümüz Aleviliğinde Eğitim ÇalıĢtayı
29-30 Mayıs 2009, Eğirdir-Isparta, S.D.Ü. Ġlahiyat Fakültesi Yayınları, Isparta.
KESKĠN, Yahya Mustafa (2004) DeğiĢim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği Elazığ Sünköy Örneği,
Ġlahiyat Yayınları, Ankara.
KILIÇ, Recep (2009), “2010‟lu Yıllarda Alevilik: Sorun, Beklenti ve Gerçekler”, Dini
AraĢtırmalar, 12: 33, ss.7-17.
KOÇ, Eyüp, ġĠMġEKÇAKAN, Musa, BAYDAġ Mehmet ve ALTAġ, EĢref (2012) Ortaöğretim
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı-11, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Birinci
Baskı, Ankara.
KÖYLÜ, Mustafa (2012) “Dini Çoğulculuk ve Din Eğitimi”, (ss.47-74) Din Eğitiminde ÇağdaĢ
Konular, (Edit. M. Köylü), DEM Yayınları, Ġstanbul.
MEB (2010), Ġlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) Öğretim
Programı ve Kılavuzu, MEB. Yayınları, Ankara.
MEB (2010a) Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) Öğretim
Programı, Devlet Kitapları Müdürlüğü, Ankara.
OKAN, Murat (2004) Türkiye‟de Alevilik-Antropolojik Bir YaklaĢım, Ġmge Kitabevi, Ankara.
ONGUN, ÇoĢkun (2008) “ Zorunlu Din Dersine Yargısal YaklaĢım”, Ġstanbul Barosu Dergisi, 82
(3), ss. 1313-1321
ÖZDEMĠR, ġuayip-ARICI, Ġsmail, (2011) “Alevi-BektaĢilerin DKAB Dersi‟ne Yönelik GörüĢleri
(Malatya Örneği), (ss103-125). Türkiye‟de Okullarda Din Öğretimi, (Edit. R. Kaymakcan-
M. Zengin-ġ. Arslan), Dem Yayınları, Ġstanbul.
ÖZTAġKIN, Özlem BektaĢ (2012) “Öğretim Programları ve Ders Kitaplarında Hacı BektaĢ Veli
ve BektaĢilik” Türk Kültürü ve Hacı BektaĢ Veli AraĢtırma Dergisi, 61, ss.245-272.
SUBAġI, Necdet (2011) “Müfredata Dahil Olmak Ya Da Aleviliği Oku(t)mak”, (ss. 55-
63)Türkiye‟de Okullarda Din Öğretimi, (Edit. R. Kaymakcan-M. Zengin-ġ. Arslan, DEM
Yayınları, Ġstanbul.
SUBAġI, Necdet (2003) Öteki Türkiye‟de Din ve ModernleĢme, Vadi Yay., Ankara.
T.C. Devlet Bakanlığı, Alevi ÇalıĢtayları Nihai Rapor, (2010) DNA Medya, Ankara.
T.C. Devlet Bakanlığı, 3. Alevi ÇalıĢtayı, (2009), DNA Medya, Ankara.
T.C. Devlet Bakanlığı, 4. Alevi ÇalıĢtayı, (2009), DNA Medya, Ankara.
TOPRAK, Binnaz-Çarkoğlu, Ali (2006) DeğiĢen Türkiye‟de Din, Toplum ve Siyaset”, TESEV
Yayınları, Ġstanbul.
564 Eyup ŞİMŞEK – Özcan GÜNGÖR
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/3, Winter 2013
TOSUN, Cemal, (2009) “Almanya‟da Alevi Derslerinin Tarihsel GeliĢimi ve Türkiye‟ye Muhtemel
Yansımaları”, Dini AraĢtırmalar, 12 (33), ss.99-106.
TOSUN, Cemal, (2005) “DKAB Derslerinde Alevilik”, Türk Yurdu, 25: 210 (39), ss.37-41.
TÜRKAN, Ahmet, ġAHAN, Ramazan, MEYDAN, Ahmet, TÜRKER, Ali Sacit (2012)
Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı-9, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları,
Birinci Baskı, Ankara.
UÇAR, Ramazan (2005) Alevî-BektâĢîler Açısından Türkiye‟de Din Eğitimi: Bir Alan
AraĢtırması, Süleyman Demirel Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Dergisi, 2005/2, (15), ss.
43-81.
ÜÇER, Cenksu (2010) Tokat Yöresinde Geleneksel Alevilik, Ankara Okulu Yayınları, Ankara
ÜZÜM, Ġlyas (2000) Günümüz Aleviliği, ĠSAM Yay., Ġstanbul.
YAPICI, Asım (2011) “Dini Gruplar Arası Ön Yargıların Etkinliğinin Azaltılmasında Din
Öğretiminin Önemi”, (ss.299-320) Türkiye‟de Okullarda Din Öğretimi, (Edit. R.
Kaymakcan-M. Zengin-ġ. Arslan, Dem Yayınları, Ġstanbul.
YILMAZ, Hüseyin (2011) “DKAB Derslerinde Aleviliğin Öğretimi”,(65-75) Türkiye‟de Okullarda
Din Öğretimi, (Edit. R. Kaymakcan-M. Zengin-ġ. Arslan, Dem Yayınları, Ġstanbul.
YILMAZ, Hüseyin, (2009) “Alevîlik-Sünnîlik Açısından Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersleri”,
C.Ü. Ġlahiyat Fakültesi Dergisi, XIII/2 - 2009, 189-209.
ZELYUT, Rıza (1999) “Alevilerin Kendine BakıĢı”, Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Türkiye‟de
Aleviler, BektaĢiler ve Nusayriler, ĠSAV Yayınları, Ensar NeĢriyat, Ġstanbul.
Elektronik Kaynaklar
2008 HUMAN RĠGHTS REPORT: Turkey, Bureau of Democracy HUMAN RIGHTS, AND
LABOR February 25, 2009 http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2008/eur/119109.htm
AKTAġ, Ali (1998) “Kent Ortamında Alevilerin Kendilerini Tanımlama Biçimleri ve Ġnanç
Ritüellerini Uygulama Sıklıklarının Sosyolojik Açıdan Değerlendirilmesi”,
http://www.alevibektasi.org/index.php?option=com_content&view=article&id...
alevilerin-kendilerini-tanmlama-bicimleri-ve-nanc-ritueellerini-uygulamasklklarnn-
sosyolojik-acdan-deerlendirilmesi&catid=38:aratrmalar-kategori&Itemid=54
AYGÜN, Hüseyin (2012) “Alevilik Tanımı YanlıĢ”
http://www.alevifederasyonu.org.tr/index.php?option=com_content&view=art...
tanm-yanl&catid=1:son-haberler&Itemid=2
ÇALIġLAR, Oral (2011) “Müfredat ve Kerbela‟nın Ağırlığı”, Radikal, 15.12.2010
http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalYazar&ArticleID=1032...
L-CALISLAR&CategoryID=98
KALUÇ, ġenol (2011) “Din Dersleri ve Alevilik” http://www.taraf.com.tr/haber/din-dersleri-vealevilik.
htm
KAYA, Ayhan (2011) Türk Milli Eğitim Sisteminde Farklılığa Saygının Önündeki Engeller,
http://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/19806/ACCEPT_PLURALISM_POLICY...
EF_2011_03_TURKEY_TURKISH.pdf?sequence=3
Alevi Yapısallaşması, Talepler ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
Ders Kitaplarında Alevilik-Bektaşilik 565
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/3, Winter 2013
KILIÇ, Cemil (2012) “MEB‟in Alevilik Kandırmacası”, http://www.aydinlikgazete.com/mansetler-
3377-mebin-alevilik-kandırmacası.html
KUTLU, Sönmez (2007) Din Öğretiminde Mezhepler Üstü YaklaĢım ve Aleviliğin Öğretimi”
http://www.sonmezkutlu.com/?pnum=105&pt=Din%20%C3%96%C4%9Fretiminde%20M
ezhepler%20%C3%9Cst%C3%BC%20Yakla%C5%9F%C4%B1m%20ve%20Alevili%C4
%9Fin%20%C3%96%C4%9Fretimi
KUTLU, Sönmez, (2001) “Din Öğretiminden Yeni Yöntem ArayıĢları Sempozyumu”
http://www.sonmezkutlu.com/?pnum=155&pt=Din%20%C3%96%C4%9Fretiminden%20
Yeni%20Y%C3%B6ntem%20Aray%C4%B1%C5%9Flar%C4%B1%20Sempozyumu
MUTLUER, Nil (2013) “Gündem Alevilik”, http://gundem.milliyet.com.tr/turkiye-de-aleviliksecmeli-
din-dersi-nde-dislanacagim-kaygisi-
/gundem/gundemdetay/15.01.2013/1655403/default.htm
TOPRAK, Binnaz (2010) “Din Dersinde Alevilik”, Radikal Gazetesi, 16 Aralık 2010
http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalYazar&ArticleID=1032...
97&Date=20.12.2010&Yazar=B%DDNNAZ

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com