You are here

Home » Content

MEVLÂNÂ’DA İLÂHÎ SIFATLAR

THE DIVINE ATTRIBUTES IN MAWLÂNÂ JALÂL AL-DÎN ALRÛMÎ

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2013
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4387

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
In this article we study Mawlânâ Jalâl al-Dîn al-Rûmî’s (d. A.H.672/A.D.1273) approach to the divine attributes, who is a poet and thinker has an important place in sufistic circles and Anatolian Islamic culture, by comparison with the Theologians’ views. It is expected that Qur'ân which calls for believing in God, speaks of His existence, and oftopics related to His existence. Even though Qur'ân gives prominence for divine names and puts the theoretical details aside, God’s attributes take place in its field of interest. Muslim theologians detailed those religious texts and systematized rationally with Greek Philosophy’s support. Muslim mystics, including Mawlânâ, reduce the obtainable knowledge about God to vision and inspiration, that is religious experience, exposed by the spiritual purity. This methodical difference constitutes essence of separation between the two schools. As is known, Sunni theology’s concept of divine attribute is an antithesis of Mu’tazilite theology seeing God’s essence the same of His attributes. Sunni thesis can be summarized in such a way that God has attributes veritably and those attributes neither are identical with His essence, nor are they different from it. Mawlânâ’s views on the divine attributes, as the subject of our article, are clearly compatible with the Sunni Islamic theology. The thinker attributing “the essential (nafsî), negative, positive, actual and textual” attributes to God presents his ideas mostly within the poems unsystematically but never goes into theoretical details. But Mawlânâ’s agreement with the theologians expresses the only one side of his concept of attributes. For Mawlânâ makes his selection for the sufistic thought at the points that the sufistic thought differs from the theological thoughts, especially on being and knowledge, and reflects it to all the practical and theoretical conclusions he drew.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Bu makalede tasavvufî çevrelerde ve Anadolu İslâm kültüründe önemli bir konuma sahip olan sûfî şair ve düşünür Mevlânâ Celâleddîn er-Rûmî’nin (ö. H.672/M.1273) ilâhî sıfat anlayışı, kelâmcıların görüşleriyle kıyaslanarak incelenmiştir. Allah’a inanılmasını isteyen Kur'an’ın, Allah’ın varlığından ve O’nun varlığı ile ilgili konulardan bahsetmesi beklenecek bir durumdur. Her ne kadar ilâhî isimleri ön plana çıkarıp teorik detayları bir kenara bıraksa da, Tanrı’nın nitelikleri Kur'an’ın ilgi sahası içerisinde yer alır. Kelâmcılar bu nasları Yunan felsefesinin desteğiyle rasyonel olarak ayrıntılama ve sistemleştirme yoluna gitmişlerdir. Aralarında Mevlânâ da olmak üzere sûfîler ise Tanrı hakkında elde edilebilecek bilgiyi ruhsal arınmanın ortaya koyduğu keşfe, ilhama, yani dinî tecrübeye indirgerler. Her iki ekolün arasındaki ayrılığın özünü de bu metot farklılığı oluşturmaktadır. Bilindiği üzere, Sünnî kelâmın ilâhî sıfat anlayışı, zatla sıfatları aynı gören Mu’tezilî kelâmın antitezidir. Sünnî tez, Allah’ın sıfatlara hakiki anlamda sahip olması, bu sıfatların da O’nun zatının ne aynı ne de gayrı olduğu şeklinde özetlenebilir. Çalışmamızın konusu olan Mevlânâ’nın ilâhî sıfatlara ilişkin görüşleri, bariz biçimde Sünnî kelâm ile uyumludur. Allah’a “nefsî, selbî, subûtî, fiilî ve haberî” sıfatlar izafe eden düşünür, bu görüşlerini daha çok şiirler içerisinde sistemsiz biçimde vermekte ve teorik detaylara girmemektedir. Fakat Sünnî kelâmcılarla olan mutabakat, Mevlânâ’nın sıfat anlayışının sadece bir yönünü ifade eder. Çünkü Mevlânâ, en başta “varlık ve bilgi” anlayışları olmak üzere, tasavvufî düşünce ile kelâmî düşüncenin ayrıştığı noktalarda, tercihini tasavvufî paradigmadan yana kullanmakta ve bunu ürettiği tüm pratik ve teorik sonuçlara yansıtmaktadır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastrmx_79199_8_pp_583-608.pdf
  • 3
583-608
  • Turkish

REFERENCES

References: 

ʿABDULCEBBÂR, el-Kâḍî, ġerhụ ‟l-uṣûli‟l-h̬ amse, nĢr. S. Muṣṭafâ Debâb, Beyrut: Dâru Ġhỵ âi‟t -
Turâs̱i‟l-ʿArabî, 2001.
EL-ʿACLÛNÎ, Ġsmâʿîl b . Muḥammed , KeĢfu‟l-h̬ afâʾ ve muzîlu‟l -ilbâs ʿammâ iĢtehara mine‟l -
ehâdîs̱ ʿalâ elsineti‟n-nâs, I-II, Kahire: Mektebetu‟l -Ḳudsî, 1351.
ʿAFFÎFÎ, Ebû‟l-ʿAlâ, Muhyiddin Ġbnû‟l-Arabî‟de Tasavvuf Felsefesi, çev. Mehmet Dağ, Ġstanbul:
Kırkambar Yayınları, 1999.
AYDIN, Mehmet, “Hz. Mevlânâ‟da ve Muhyiddin Arabi‟de AĢk Kavramı”, III. Millî Mevlânâ
Kongresi: Tebliğler, Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, 1989, s. 157-163.
EL-BAĞDÂDÎ, ʿAbdulḳâhir, el-Farḳ beyne‟l-fırak,̣ Beyrut: Dâru‟l-Âfâkị ‟l-Cedîde, 1977.
EL-BÂKỊ LLÂNÎ, Ebû Bekr, Kitâbu temhîdi‟l-evâ'il ve telh̬ îsı̣ ‟d -delâil, nĢr. ʿImâduddîn Ahṃ ed
Ḥaydâr, Beyrut: Muessesetu‟l-Kutubi‟s̱-S̱ eḳâfiyye, 1986.
EL-BUH̬ ÂRÎ, Muḥammed b . Ġsmâʿîl, el-Camiʿu‟s-saḥîḥ, nĢr. Muḥibbuddîn el -H̬ aṭîb, M. Fuâd
ʿAbdulbâḳî, I-IV, Kahire: el-Maṭbaʿatu‟s-Selefiyye, 1400.
CAN, ġefik, Mevlânâ: Hayatı, ġahsiyeti, Fikirleri, Ġstanbul: Ötüken Yayınları, 2003.
CHITTICK, William, "Rūmī and Waḥdat al-Wujūd", Poetry and Mysticism in Islam: The Heritage
of Rū mī içerisinde, ed. Amin Banani ve dğr., Cambridge: Cambridge University Press,
1994, s. 70-111.
EL-CURCÂNÎ, es-Seyyid eĢ-ġerîf, et-Taʿrîfât, nĢr. Ġbrahîm el-Ebyârî, Dâru‟l-Kitâbi‟l-ʿArabî,
Beyrut 1405.
606 Tuna TUNAGÖZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/3, Winter 2013
EL-CURCÂNÎ, es-Seyyid eĢ-ġerîf, ġerhụ ‟l-mevâḳıf ve meʿahû ḥâĢiyetâ es-Seyâlkûtî ve‟l-Çelebî
ʿalâ Ģerhị ‟l-mevâkı̣ f, nĢr. Maḥmûd ʿUmer ed-Dimyâṭî, I-VIII, Beyrut: Dâru‟l-Kutubi‟l-
ʿIlmiyye, 1998.
EL-CUVEYNÎ, Ebû'l-Meʿâlî, Kitâbu‟l-irĢâd ilâ kạ v âṭıʿı‟l-edille fî usụ̂ li‟l -iʿtikâd, nĢr. M. Yûsuf
Mûsâ, ʿA. ʿAbdulmunʿim ʿAbdulhạ mîd, Mısır: Mektebetu‟l -H̬ âncî, 1950.
ÇELEBĠ, Ġlyas, “Sıfat”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi (DĠA), Ġstanbul 2009, c.
XXXVII, s. 100-106.
EBÛ ZEHRA, Muḥammed , Mezhepler Tarihi, çev. S. Kaya, Ġstanbul: ġura Yayınları, 1996.
EBÛ'L-BEḲÂʾ, Eyyûb b. Mûsâ, el-Kulliyyât, nĢr. ʿAdnân DervîĢ, Muḥammed el -Mısṛ î, Beyrut:
Muessesetu‟r-Risâle, 1993.
ELIADE, Mircea, Dinsel Ġnançlar ve DüĢünceler Tarihi, çev. Ali Berktay, I-III, Ġstanbul: Kabalcı,
2003.
EL-EġʿARÎ, Ebû'l-Ḥasen, el-Ġbâne ʿan usụ̂ li‟d-diyâne, nĢr. ʿAbbâs Sạ bbâğ, Beyrut: Dâru‟n-Nefâis,
1994.
EL-EġʿARÎ, Ebû'l-Ḥasen, Kitâbu‟l-lumaʿ fî‟r-radd ʿalâ ehli‟z-zeyğ ve‟l-bidaʿ, nĢr. Ḥamûde
Ğurâbe, Mısır: Maṭbaʿatu Maṣîr, 1955.
EL-EġʿARÎ, Ebû'l-Ḥasen, Maḳâlâtu‟l-Ġslâmiyyîn ve ih̬ tilâfu‟l-muṣallîn, nĢr. Helmut Ritter, Beyrut:
Dâru Ġhỵ âi‟t-Turâs̱ i‟l-ʿArabî, 1988.
EL-FÂRÂBÎ, Ebû Naṣr, Kitâbu ârâi ehli‟l -medîneti‟l-fâdı̣ le, nĢr. Albert Nasṛ î Nâdir, Beyrut:
Dâru‟l-MeĢrık,̣ 1986.
EL-FÂRÂBÎ, Ebû Nasṛ , “ʿUyûnu‟l-mesâ'il”, es̱ -S̱ emeratu‟l-marḍıyye fî baʿḍi‟r -risâlâti‟l-
Fârâbiyye, nĢr. Friedrich Dieterici, Leiden: E. J. Brill, 1890.
EL-FÂRÂBÎ, Ebû Nasṛ , Kitâbu‟l-ḥurûf, nĢr. Muḥsin Mehdî, Beyrut: Dâru‟l-MeĢrık,̣ 1990.
GÖLCÜK, ġerafettin, “Cehm b. Safvân”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi (DĠA),
Ġstanbul 1993, c. VII, s. 233-234.
GÖLPINARLI, Abdülbaki, Mevlânâ Celâleddin, Ġstanbul: Ġnkılâp Yayınları, 1999.
EL-ĞAZZÂLÎ, Ebû Ḥâmid, el-Ġkṭ isậ d fî‟l-iʿtikâd, Beyrut: Dâru‟l-Kutubi‟l-ʿIlmiyye, 1983.
EL-ĞAZZÂLÎ, Ebû Hậ mid , el-Maḳṣadu‟l-esnâ: ġerḥu esmâillâhi‟l -ḥusnâ, nĢr. Mahmûd Bîcû,
DımeĢk: Maṭbaʿatu‟s-̣Ṣabâh, 1999.
EL-ĞAZZÂLÎ, Ebû Hậ mid , “Kitâbu‟l-munḳıẕ mine‟ḍ -ḍalâl”, Mecmûʿatu rasâ'ili‟l-Ġmâm elĞazzâlî,
nĢr. Ġbrâhîm Emîn Muhạ mmed, Kahire: el-Mektebetu‟t-Tevfîkı̣yye , t.y.
EL-ĞAZZÂLÎ, Ebû Hậ mid, Tehâfutu‟l-felâsife, nĢr. Suleymân Dunyâ, Kahire: Dâru‟l-Maʿârif, t.y.
EL-H̬ ARPÛTÎ, ʿAbdullatîf̣ , Tenḳîḥu‟l-kelâm fî ʿakậ idi ehli‟l -Ġslâm, nĢr. Ġbrahim Özdemir, Fikret
Karaman, Elazığ: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
IZUTSU, Toshihiko, Ġslam‟da Varlık DüĢüncesi, çev. Ġbrahim Kalın, Ġstanbul: Ġnsan Yayınları,
2003.
ĠBN HẠ ZṂ , Ebû Muḥammed eẓ -Ẓâhirî, el-Faṣl f î‟l-milel ve‟l -ehvâʾ ve‟n -niḥal, I-V, Kahire:
Mektebetu‟l -H̬ âncî, t.y.
ĠBN MANZỤ̂ R, Cemâluddîn Muhạ mmed, Lisânu‟l-ʿArab, I-XV, Beyrut: Dâru Sậ dır, t.y.
Mevlânâ’da İlâhı̂ Sıfatlar 607
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/3, Winter 2013
ĠBN SÎNÂ, Ebû ʿAlî, eĢ-ġifâʾ: el-Ġlâhiyyât, I, nĢr. Georges Anawati, Saʿîd Zâyid; II, nĢr. Yûsuf
Mûsâ, Suleymân Dunyâ, Saʿîd Zâyid, Kahire: Vezâretu‟s̱ -S̱ eḳâfe ve‟l -ĠrĢâdi‟l-Ḳavmî, 1960.
ĠBN SÎNÂ, Ebû “er-Risâletu‟l-ʿarĢiyye”, nĢr. Ġbrâhîm Hilâl, Mecelletu Maʿhedi‟l -Mah̬ tûtâti‟l-
ʿArabiyye, 1980, cilt: XXVI, sayı: 1, s. 65-106.
ĠBN TEYMĠYYE, Taḳıyyuddîn, Minhâcu‟s-sunneti‟n-nebeviyye, nĢr. Muḥammed RaĢ âd Selâm, IIX,
Riyad: Câmiʿatu‟l-Ġmâm Muhạ mmed b . Suʿûd el-Ġslâmiyye, 1986.
ĠBNU‟L-ʿARABÎ, Muḥyiddîn, Fusûsu‟l-ḥıkem ve‟t-taʿlı̂ḳât aleyh, haz. Ebû‟l-ʿAlâ ʿAffîfî, I-II,
Beyrut: Dâru‟l-Kitâbi‟l-ʿArabî, 1980.
EL-ĠSF̣ EHÂNÎ, er-Râğıb, Mufredâtu elfâẓi‟l-Ḳurʾân, nĢr. Ṣafvân ʿAdnân Dâvûdî, DımeĢk: Dâru‟l-
Ḳalem, 1997.
ĠZMĠRLĠ, Ġsmail Hakkı, Yeni Ġlm-i Kelâm, haz. Sabri Hizmetli, Ankara: Umran Yayınları, 1981.
KAYA, Mahmut, “Fârâbî”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi (DĠA), Ġstanbul 1995, c. XII,
s. 145-162.
KAYA, Mahmut, “Kindî”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi (DĠA), Ankara 2002, c.
XXVI, s. 41-58.
KESKĠN, Halife, Ġslâm DüĢüncesinde Bilgi Teorisi, Ġstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
KILIÇ, M. Erol, “Muhyiddîn Ġbnü‟l-Arabî”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi (DĠA),
Ġstanbul 1999, c. XX, s. 493-516.
EL-MÂTURÎDÎ, Ebû Manṣûr, Kitâbu‟t-tevḥîd, nĢr. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi, ĠSAM
Yayınları, Ankara 2003.
EL-MÂTURÎDÎ, Ebû Mansụ̂ r , Kitâbu‟t-tevḥîd, tah. Fetḥullâh Hụ leyf , Ġstanbul: el-Mektebetu‟lĠslâmiyye,
1979.
MEVLÂNÂ, Celâleddîn er-Rûmî, Dîvân-ı Kebîr, çev. Abdülbaki Gölpınarlı, I-VII, Ankara: Kültür
Bakanlığı Yayınları, 2000.
MEVLÂNÂ, Celâleddîn er-Rûmî, Mesnevî, çev. Veled Ġzbudak, I-VI, Ġstanbul: Millî Eğitim
Bakanlığı Yayınları, 1988.
MEVLÂNÂ, Celâleddîn er-Rûmî, Mesnevî ve ġerhi, haz. Abdülbaki Gölpınarlı, I-VI, Ġstanbul:
Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları, 1985.
MEVLÂNÂ, Celâleddîn er-Rûmî, Mektuplar, çev. Abdülbaki Gölpınarlı, Ġnkılâp Yayınları,
Ġstanbul 1999.
MEVLÂNÂ, Celâleddîn er-Rûmî, Fîhi mâ fîh, çev. Meliha Ülker Tarıkahya, Millî Eğitim Gençlik
ve Spor Bakanlığı Yayınları, Ġstanbul 1985.
MUSLĠM, Ġbnu‟l-Ḥaccâc, Saḥîḥu Muslim, haz. Ebu Sụ hayb el -Kermî, Riyad: Beytu‟l-Efkâr ed-
Devliyye, 1998.
EN-NESEFÎ, Ebû'l-Muʿîn, Tebṣıratu‟l-edille fî usụ̂ li‟d -dîn, I, nĢr. Hüseyin Atay, Ankara: Diyanet
ĠĢleri BaĢkanlığı Yayınları, 1993.
NICHOLSON, Raynold Allende, Mevlânâ Celâleddin Rûmî, çev. Ayten Lermioğlu, Ġstanbul:
Kervan Kitapçılık, 1973.
608 Tuna TUNAGÖZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/3, Winter 2013
ER-RÂZÎ, Fah̬ ruddîn, Muḥaṣṣalu efkâri‟l -muteḳaddimîn ve‟l -muteah̬ h̬ irîn mine‟l -ʿulemâʾ ve‟l -
ḥukemâʾ ve‟l -mutekellimîn, nĢr. Ṭâhâ ʿAbdurraûf Saʿd, Kahire: Mektebetu‟l-Kulliyyâti‟l-
Ezheriyye, t.y.
ER-RÂZÎ, Fah̬ ruddîn, el-Mebâhis̱ u‟l-meĢrıkı̣ yye fî ʿılmi‟l -ilâhiyyât ve‟t-̣ ṭabîʿiyyât, nĢr. Muḥammed
el-Muʿtasım Billâh el-Bağdâdî, I-II, Beyrut: Dâru‟l-Kitâbi‟l-ʿArabî, 1990.
ER-RÂZÎ, Fah̬ ruddîn, Levâmiʿu‟l-beyyinât: ġerhụ esmâillâhi‟l-ḥusnâ, nĢr. Ṭâhâ ʿAbdurraûf Saʿd,
Beyrut: Dâru‟l-Kitâbi‟l-ʿArabî, 1990.
ER-RÂZÎ, Fah̬ ruddîn, Meʿâlimu uṣûli‟d-dîn, nĢr. Ṭâhâ ʿAbdurraûf Saʿd, Mısı̣r: Mektebetu‟l-
Kulliyyâti‟l-Ezheriyye, t.y.
EṢ-ṢÂBÛNÎ, Nûruddîn, Mâtürîdiyye Akâidi: el-Bidâye fî usụ̂ li‟d -dîn, çev. Bekir Topaloğlu,
Ankara: Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı Yayınları, 1998.
ṢALÎBÂ, Cemîl, el-Muʿcemu‟l-felsefî, I-II, Beyrut: Dâru‟l-Kitâbi‟l-Lubnânî, 1982.
SARIOĞLU, Hüseyin, Ġbn RüĢd Felsefesi, Ġstanbul: Klasik Yayınları, 2003.
ES-SEMERḲANDÎ, ġemsuddîn, eṣ-Ṣaḥâifu‟l-ilâhiyye, nĢr. Aḥmed ʿAbdurraḥm ân eĢ-ġerîf,
Kuveyt: Mektebetu'l-Felâh,̣ 1985.
ṢUBḤÎ, Aḥmed Muḥammed , Fî ʿılmi‟l-kelâm, I-II, Beyrut: Dârun-Naḥḍati‟l-ʿArabiyye, 1985.
Eġ-ġEHRĠSTÂNÎ, Ebû'l-Fetḥ, el-Milel ve‟n -niḥal, nĢr. Emîr ʿAlî Henâ, ʿAlî Ḥasen F âʿûr, I-II,
Beyrut: Dâru‟l-Maʿrife, 1993.
Eġ-ġEHRĠSTÂNÎ, Ebû'l-Fetḥ, Kitâbu nihayeti‟l-iḳdâm fî ʿılmi‟l -kelâm, nĢr. Alfred Guillaume,
London: Oxford University Press, 1934.
ET-TEHÂNEVÎ, Muḥammed ʿAl î, Mevsûʿatu keĢĢâfi ısṭ ı̣ lâhậ ti‟l -funûn ve‟l-ʿulûm, I-II, ed. Rafîḳ
el-ʿAcem, ʿAlî ed-Daḥrûc, Beyrut: Mektebetu Lubnân, 1996.
ET-TEFTÂZÂNÎ, Saʿduddîn, ġerhụ ‟l-maḳâṣıd, nĢr. ʿAbdurrahṃ ân ʿUmeyra, I-V, Beyrut:
ʿÂlemu‟l-Kutub, 1998.
ET-TEFTÂZÂNÎ, Saʿduddîn, Kelâm Ġlmi ve Ġslâm Akâidi: ġerhụ ‟l-ʿakậ id, haz. Süleyman Uludağ,
Ġstanbul: Dergâh Yayınları, 1991.
TOPALOĞLU, Bekir, “Allah”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi (DĠA), Ġstanbul 1989, c.
II, s. 471-498.
ÜZÜM, Ġlyas, “Mücessime”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi (DĠA), Ġstanbul 2006, c.
XXXI, s. 449-450.
WOLFSON, H. Austryn, Kelâm Felsefeleri, çev. Kasım Turhan, Ġstanbul: Kitabevi, 2001.
VURAL, Mehmet, Ġslâm Felsefesi Sözlüğü, Ankara: Elis Yayınları, 2003.
WATT, W. Montgomery, Ġslam DüĢüncesinin TeĢekkül Devri, çev. E. Ruhi Fığlalı, Ġstanbul:
BirleĢik Yayıncılık, 1998.
YAVUZ, Yusuf ġevki, “MüĢebbihe”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi (DĠA), Ġstanbul
2006, c. XXXII, s. 156-158.
YURDAGÜR, Metin, “HaĢviyye”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi (DĠA), Ġstanbul
1997, c. XVI, s. 426-427.
YURDAGÜR, Metin, Allah‟ın Sıfatları: Esmâü‟l-Hüsnâ, Ġstanbul: Marifet Yayınları, 1984.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com