You are here

Home » Content

OSMANLI DEVLETİNİN İKİLEMİ: GEDİK İHDASI YA DA İLGASI

THE DILEMMA OF THE OTTOMAN STATE: ESTABLISHING NEW GEDIKS OR ABOLISHING THEM

Journal Name:

  • Turkish Studies

Publication Year:

  • 2013
DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4936

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
This study aims to analyse the Ottoman state's dilemma on establishing new gediks or abolishing them in late eighteenth and early nineteenth centuries. This study is limited to Ottoman capital city, Istanbul which presented many examples of gediks. Selim III was the first sultan being aware of inflationary effect of gedik in commodity prices. Even if he aimed to abolish the gedik as a monopolistic right of artisans which was gradually interfering into the right of proprietorship, in practise state created confusion itself sometimes by forbidding new gediks and sometimes by giving permission to establishment of gediks. He also tried to put a limit on the inheritance of this right but not the inheritance of tools and equipment. As a traditional reformist, Selim III tried to preserve existing order and put an end new establishments, in practise he gave discordant desicions. Mahmud II's all attempts on gediks seem to find financial support for his reforms. While he was trying to give "order" to institution of gedik by gathering all of them under the framework of vakıfs and admitting limitations in some crafts/trades, he also opened the way of unrestricted gediks on field of new fashions. In order to understand the state's manner and artisans' attitude to developments concerning the institution of gedik which has been regarded as a constituent element of the Ottoman guild system, the origin of the word gedik, its meaning in artisans' world, the artisans' approach to the development of gedik rights concerning the social and economic conditions in Ottoman capital city are discussed throughout the study. Besides, in this study it is argued that gedik was not only an innovation imposed by the Ottoman ruling men but it was also an instrument of the artisans for preserving their livelihood. As a conclusion, the paper discusses the problem of abolishment process of gedik institution after Tanzimat era.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nin on sekizinci yüzyıl sonu ondokuzuncu yüzyıl başlarında yeni gedikler ihdas etmek ya da gedikleri ilga etmek konusunda yaşadığı ikilemi analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışma, gedik konusunda çok sayıda veri bulma imkanı sunan Osmanlı başkenti İstanbul ile sınırlıdır. III. Selim, gediklerin ürünler üzerindeki enflasyonist etkisinin farkına varan ilk padişahtır. III. Selim, esnafın tekelci haklarını bünyesinde toplayan ve giderek mülk sahiplerinin haklarına nüfuz etmeye başlayan gedikleri ortadan kaldırmayı amaçlamış olsa da, pratikte onun döneminde devlet kimi zaman yeni gedik ihdasına izin vererek kimi zaman ise yasaklama yoluna giderek kendisi de bir karmaşa yaratmıştır. III. Selim, gediğin mülkle mirasına sınırlama getirmiş ancak alet edevatın mirasında geçmişte izlenen tutumu devam ettirmiştir. Gelenekçi reformist olarak tanınan sultan, gedik konusunda da mevcut durumu muhafaza edip yeni gediklerin önünü kesmeyi amaçlamışsa da pratikte birbiriyle çelişen kararlar vermiştir. II. Mahmud'un gediklerle ilgili tüm çabası, reformlarına finansal destek olarak değerlendirilebilir. Tüm gedikleri vakıflar çatısı altında toplayarak gedik kurumuna bir nizam vermeye ve bazı alanlarda sınırlamaları devam ettirmeye çalışırken, bir yandan da yeni moda ürünlerin üretim ve satışında sınırsız gedik ihdasının yolunu açmıştır. Çalışma boyunca Osmanlı esnaf teşkilatının temel taşı kabul edilen gedik kurumuna dair devletin ve esnafın tutumunu anlamak için gedik kelimesinin kökeni, esnafın dünyasındaki anlamı, değişen sosyal ve iktisadi koşullarda esnafın gedik haklarına yaklaşımı incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu çalışmada gedik, Osmanlı idarecileri tarafından empoze edilen bir yenilik değil, esnafın yaşamını idame ettirmek için elinde bulundurma çabası içinde olduğu bir araç olarak değerlendirilmiştir. Tanzimat sonrası gedik kurumunun ilgası ile ilgili gelişmeler çalışmanın sonuç kısmı olarak sunulmuştur.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon 1543841490_28koyuncukaya_miyase_trh-441-463.pdf
  • 5
441-463
  • Turkish

REFERENCES

References: 

Başbakanlık Osmanlı Arşivi,
Ali Emiri, Kanuni 323;
Ali Emiri, Mehmed IV, n.198.
Ali Emiri, Mehmed IV, n.521, 589, 597.
Cevdet Belediye,
1105
; 4476; 4675; 4770; 6532; 7437; 7598
Hatt-ı Humayun
31052
; 27278; 32426
İrade Dahiliye 2156; 29030;
İrade Meclis-i Mahsus, 787
İrade Meclis-i Vala, 126; 403; 9911;
İrade Meclis-i Vala ( Hususi İrade Tezkiresi (Dâhiliye)10749
AHMED
CEVDE
T PAŞA, Tarih-i Cevdet, v.12, Dersaadet, 1309/1892.
AKARLİ, E. D., "Gedik:
implements
, mastership, shop usufruct and monopoly among İstanbul artisans, 1750-1850", Wissenschaftskolleg Berlin Jahrbuch, 1986, s.225-231.
AKARLI, E. D., "Gedik: A bundle of rights and obligations for Istanbul Artisans and Traders, 1750-1840", in Law, Anthropology and the Constitution of the Social: Making Persons and Things, ed. Alain Pottage and Martha Mundy, Cambridge University Press,
Cambridge, 2004, pp.166-200.
AKDAĞ, M., "Yeniçeri Ocak Nizamının Bozuluşu", A.Ü. DTCF Dergisi, c. V/3, 1947, pp.291¬313.
AKDAĞ, M., Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası "Celali İsyanları", 2. baskı, YKY,
İstanbul, 2013.
AKGÜNDÜZ, A., "Osmanlı Hukukunda Gedik Hakkının Menşei ve Gedik Hakkıyla İlgili Ebussuud'un Bir Risalesi", Türk Dünyası Araştırmaları, no: 46, İstanbul, 1987, pp.149¬165.
ANHEGGER R., H. İnalcık (eds), Kanunname-i Sultani Ber Muceb-i Örfi Osmani, TTK, Ankara,
1956.
AKTEPE, M., "XVIII. Asrın İlk Yarısında İstanbul'un Nüfus Meselesine Dair Bazı Vesikalar", Tarih Dergisi, IX/13, 1958, pp.1-30.
AKTEPE, M. Patrona Halil İsyanı, İstanbul, 1958.
AYNURAL, S., İstanbul Değirmenleri ve Fırınlan, Zahire Ticareti, Tarih Vakfı Yurt yay., İstanbu,
2001.
BAER, G., "Monopolies and Restrictive Practices of Turkish Guilds", Journal of the Economic and Social History of the Orient, vol.13, 1973, pp.145-165.
BARNES, J. R., An Introduction to Religious Foundations in the Ottoman Empire, Leiden, E.J.
Brill, 1987.
BAŞARAN,
B.
, Remaking the Gate of Felicity: Policing, Social Control and Migration in Istanbul at the end of the Eigteenth Century 1789-1793,Phd dissertation, The University of Chicago, 2006.
CEZAR, Y.,
Osmanlı
Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi, İstanbul,1986. ÇAĞATAY, N., Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1997. DÜSTUR 1, vol. I, İstanbul 1289/1872-3. Düstur ikinci tertib, vol. 5, İstanbul, 1332/1913-4.
EBUSSUUD, Sükna Risalesi, Süleymaniye Library. İsmihan Sultan classification (223): 115.
ELDEM, E.
French
Trade in İstanbul in the Eighteenth century, Brill,Leiden, Boston, Köln,1999.
ERGİN, O. Nuri Mecelle-i Umur-ı Belediye, v.II, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı yay., İstanbul, 1995.
ERTUĞ, H. N., Osmanlı Kefalet sistemi ve 1792 Tarihli Bir Kefalet defterine Göre Boğaziçi, unpublished MA thesis, Sakarya üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 1997.
EVLİYA ÇELEBİ, Seyahatname, İstanbul,1938.
FAROQHİ, S.,
"Th
e fieldglass and the Magnifying Lens: Ottoman studies of crafts and craftsmen", The Journal of European Economic History, vol.20, (1991), p.29-57.
FAROQHI, S. Artisans of Empire, Crafts and Craftspeople Under the Ottomans, I.B. Taurus, London, Newyork, 2009.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013

c
The Dilemma Of The Ottoman State: Establishing New Gediks Or Abolishing Them
461
FAROQHI, S., "In Quest of Their Daily Bread: Artisans of Istanbul under Selim III", Nizam-ı Kadimden Nizam-ı Cedid'e III. Selim Dönemi, ed. S. Kenan, İSAM, İstanbul, 2010, pp.
167-182.
GENÇ, M., "18. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi ve Savaş", Yapıt, Toplumsal Araştırmalar Dergisi,
no: 49, 4 Nisan 1984, Ankara, p.52-61.
GENÇ, M., "Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi", V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi Tebliğler, Ankara, 1990.
GENÇ, M., Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken yay., İstanbul, 2000.
GIYNAŞ, K.Ali, Sıtkı-Gedikler, Gazi Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi yayını,
Kırşehir, 2004.
GIYNAŞ, K.Ali, "Sıdkî Bey'in Eserine Göre Gedikler ve Gedik Kurumu", I Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu ,12-13 Ekim 2004 Kırşehir.
GİBB H., H. Bowen, Islamic Society and the West; A Study of the Impact of Western Civilization Moslem Culture in the Near East, v. I, London, 1950.
GÜÇER, L., "XVIII. Yüzyıl Ortalarında İstanbul'un İaşesi İçin Lüzumlu Hububatın temini meselesi", İstanbul Üniversitesi İktisat fakültesi Mecmuası, XI/14, (1949-50), pp.397¬416.
İBNÜLEMİN MAHMUD KEMAL, H. Hüsamettin, Evkaf-ı Hümayun Nezaretinin Tarihçe-i Teşkilatı ve Nuzzarın Teracim-i Ahvali, İstanbul, 1335/1916.
İNALCIK H., D. Quataert (eds), An Economic and Social History of the Ottoman Empire,
Cambridge, 1994.
İNAN, A., Gedik Hakkı, unpublished Phd dissertation, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1994.
İPŞİRLİ, M., "II. Mahmud Döneminde Vakıfların İdaresi", Tarih Enstitüsü Dergisi, n.12, 1982, pp.56-66.
ISSAWİ, C.,
The
Economic History of Turkey, 1800-1914, Chicago, 1980.
İstanbul Ahkâm Defterleri İstanbul Esnaf Tarihi 1, İstanbul Külliyatı VIII, ed. A. Tabakoğlu, A. Kal'a, İstanbul Büyükşehir Belediyesi yay., İstanbul, 1997.
İstanbul Ahkâm Defterleri İstanbul Esnaf Tarihi 2, İstanbul Külliyatı VIII, ed. A. Tabakoğlu, A. Kal'a, İstanbul Büyükşehir Belediyesi yay., İstanbul, 1997.
KAFADAR, C., Yeniçeri-Esnaf
Relations: Solidarity and Conflict, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Institute of Islamic Studies, McGill University, 1981.
KAL'A, A., MahmudII
döneminde sanayiin iktisadi ve sosyal organizasyonu ve bu organizasyonda Tanzimata doğru yapı değişmeleri, unpublished Phd dissertation, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1988.
KAL'A, A., "Gediklerin Doğuşu ve Gedikli Esnaf, Türk Dünyası Araştırmaları, 1990, no: 67, pp.181-187.
KAL'A, A., İstanbul Esnaf Birlikleri ve Nizamları, İstanbul Külliyatı VII, İstanbul, 1998. KAZGAN, H., "Gedik", İstanbul Ansiklopedisi, Tarih Vakfı Yurt yay, v.3, p.386-389.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013
tro**§S

c
462
Miyase KOYUNCU KAYA
KIRLI, C., "Devlet ve
İstatistik
: Esnaf Kefalet Defterleri Işığında III. Selim İktidarı, Nizam-ı Kadimden Nizam-ı Cedid'e III. Selim Dönemi, ed. S. Kenan, İSAM, İstanbul, 2010,
pp.183-212.
KOYUNCU, M., The Institution of Gedik in Ottoman Istanbul, 1750-1850, Unpublished MA thesis, Institute of Social Sciences, Boğaziçi University, 2001.
KÜTÜKOĞLU, M., "Osmanlı Esnafında Oto- Kontrol Müessesi", Ahilik ve Esnaf Konferanslar ve Seminerler, İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Birliği Yay., İstanbul, 1986.
MANTRAN, R., Onyedinci yuzyil ikinci yarisi İstanbul, Kurumsal, İktisadi ve Toplumsal Tarih İncelemesi, M. Ali Kılıçbay and Enver Özcan (trans), Ankara,1990.
MCGOWEN, B., "Merchants and Craftsmen" , An Economic and Social History of the Ottoman Empire, H. İnalcık and D.
QUATERT (eds), Cambridge, 1994.
Muahedat
Mecmuası, Hakikat Matbaası, vol.I, İstanbul,1294/1877-8.
MUSTAFA NURİ PAŞA, Netayicü'l Vukuat, vol. IV, İstanbul, 1328/1909.
New Redhouse Turkish-English Dictionary, İstanbul, 1968.
OLSON, R. W., "The Esnaf and The Patrona Halil Rebellion of 1730: A Realignment in Ottoman Politics?", Journal of Economic and Social History of Orient, v. XVII., 3. part, Leiden: E.
J. Brill, 1974.
ÖMER HİLMİ EFENDİ, İttihafü'l-Ahlaffi Ahkami'l-Evkaf, İstanbul, 1307/1890.
ÖZKAYA, Y., "XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda Esnaf Sorunları", IX. Türk Tarih Kongresi, Ankara 21-25 Eylül 1981 Kongreye Sunulan Bildiriler, Türk Tarih Kurumu yay., v.2, Ankara, pp.1037-1048.
ÖZKAYA, Y., XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Ankara, 1985.
QUATAERT, Donald, "Janissaries, Artisans and the Question of Ottoman Decline 1730-1826",
Workers, Peasants and Economic Change in the Ottoman Empire 1730-1914, ISIS Press,
İstanbul, 1993.
SHAW, S. Between Old and New: The Ottoman Empire under Selim III 1780-1807,Harvard University Press, Cambridge, 1971.
SHAW, S. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Cambridge University Press, Cambridge, 1976.
SUNAR, M. Mert,
Cauldron
of Dissent: A Study of the Janissary Corps, 1807-1826, Unpublished Phd thesis, Graduate School of Binghamton University State University of New York,
2006.
SUNAR, M. Mert,
""Whe
n grocers, porter and other riff-raff become soldiers:" Janissary Artisans and Laborers in the Nineteenth Century Istanbul and Edirne", Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 17 (2009/1), p.175-194.
SÜLEYMAN SUDİ, Defter-i Muktesid, vol I., İstanbul, 1307/1890.
ŞEMSEDDİN SAMİ, Kamus-ı Türki, İstanbul, 1317/1899.
TURNA, N., The Everyday Life of Istanbul and its Artisans, 1808-1839, unpublished Phd thesis,
Binghampton University/SUNY, 2006.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013

c
The Dilemma Of The Ottoman State: Establishing New Gediks Or Abolishing Them
463
ÜSTÜN,
Kadir
, Rethinking Vaka-i Hayriye (The Auspicious Event): Elimination of The Janissaries On The Path To Modernization, unpublished MA thesis, Bilkent University, The Institute of Economics and Social Sciences, Ankara, 2002.
YEDİYILDIZ, B., "Vakıf1', İslam Ansiklopedisi, vol. 13, İstanbul, 1986.
YILDIRIM, O., Osmanlı Esnafında Uyum ve Dönüşüm 1650-1826, no: 2, Toplum ve Bilim, 2000,
pp.146-176.
YILDIRIM, O.
"Transformatio
n of the Craft Guilds in Istanbul, 1650-1860", Islamic Studies, 40, (2001), pp.49-66.
YILDIRIM, O., Ottoman Guilds (1600-1826): A survey, The Return of the Guilds, Utrecht
University, 5-7 October 2006 http://www.iisg.nl/hpw/papers/guilds-yildirim.pdf, 13
March 2013.
YILDIRIM, O., "Onsekizinci Yüzyılda Kurumsal bir Yenilik Olarak Gedik: Istanbul'daki Kılapdancı Esnafı Örneği," Osmanlının Peşinde Bir Yaşam: Suraiya Faroqhi'ye
Armağan,
2008, pp.373-399.
Yİ,
Eujeong
, Guilds Dynamics in Seventeenth-Century Istanbul: Fluidity and Leverage, E.J.Brill,
Leiden, 2004.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/5 Spring 2013
tro

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com