You are here

OĞUZCA AĞIZLARINDA K/G > Ç/C DEĞİŞMESİ

K/G > Ç/C CHANGE IN OGHUZ TURKISH DIALECTS

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4924

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
Dialects which are very important for lots of disciplines especially like history, language and folklore studies are one of the sources applied for enlightining the problems like relationships among dialects and historical development of language. Today, Turkish language used in Anatolia, Azerbaijan, Iran, North Iraq, North Syria, Cyprus, The Aegean Islands and The Balkans within the written languages and dialects is called as Oghuz Turkish. It has been observed that because of the historical reasons, there is a unity among the Oghuz Turkish dialects in terms of their characteristics. The characteristics observed in these dialect regions are important for classifications and arrangements of dialect atlases. Besades that, they give information about the geographical situation, distribution and limits of language. In this context, one of the significant voice characteristics is the k/g > ç/c change. The k/g > ç/c change appears in Kosova Turkish dialects, in Erzurum, Rize, Trabzon, Malatya-Akçadağ and Kars-Karapapak dialects in Anatolia; in Iraqi Turkish dialects; in İsmayilli (Baskal and Mücü), Kazah (1st Şıhlı and 2nd Şıhlı) and Şamahı in Azerbaijan; in the dialects of Nakhchivan and in Khorasan and Urmiye, Salmas, Tebriz dialects of Iran. It is stated by the scientists that the characteristics of dialect were formed according to the ethnic structure. So the Turkish groups that belong to the same ethnic class must have played a role for the formation of the dialects that k/g > ç/c change occurred.
Abstract (Original Language): 
Bilhassa dil, tarih ve folklor araştırmaları başta olmakla birlikte birçok disiplin için önem arz eden ağızlar, diğer lehçe ve ağızlar arasındaki akrabalık ilişkileri ile dilin tarihî gelişimi gibi meselelerin aydınlatılmasında müracaat edilen kaynaklar arasında yer alır. Günümüzde yazı dilleri ve ağızlarıyla beraber Anadolu, Azerbaycan, İran, Kuzey Irak, Kuzey Suriye, Kıbrıs, Ege Adaları ve Balkanlar'da kullanılan Türkçe, Oğuzca olarak adlandırılmaktadır. Söz konusu saha içinde birbirinden farklı bölgelerde konuşurları bulunan Oğuzca ağızlarının, tarihî sebeplerden dolayı bir takım karakteristik özellikleriyle aralarında birlik teşkil ettiği tespit edilmiştir. Ağız bölgelerinde tespit edilen karakteristik özellikler, tasnif çalışmaları ve ağız atlaslarının tertip edilmesinde önem taşımaktadır. Bunun yanında dilin coğrafi durumu, dağılımı ve sınırları hakkında bilgiler sunmaktadır. Bu çerçevede görülen karakteristik özelliklerinden biri de k/g > ç/c ünsüz değişmesidir. k/g > ç/c ünsüz değişmesi Oğuz sahasında Kosova Türk ağızlarında; Anadolu'da Erzurum, Rize, Trabzon, Malatya-Akçadağ ve Kars-Karapapak ağızlarında; Irak Türk ağızlarında; Azerbaycan'da Şamahı, Kazah (Birinci Şıhlı ve İkinci Şıhlı) ve İsmayilli (Baskal ve Mücü) ağızlarında; Nahçıvan grubu ağızlarında; İran'da Tebriz, Salmas, Urmiye ve Horasan ağızlarında ortaya çıkar. Ağız özelliklerinin, etnik yapıya göre teşekkül ettiği bilim adamları tarafından yapılan çalışmalarda belirtilmektedir. Bu sebeple, k/g > ç/c ünsüz değişmesinin gerçekleştiği ağızların oluşmasında, aynı etnik tabakaya mensup Türk grupları rol almış olmalıdır.
FULL TEXT (PDF): 
1171
1181

REFERENCES

References: 

Akç: BAŞDAŞ Cahit (1992). Akçadağ Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözdizimi), İnönü
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yük sek Lisans Tezi, Malatya.
6 Günay (1978: 88), Rize yöresindeki bu ses değişmesini Lazca tesirine bağlar; ama k/g > ç/ç değişmesinin Oğuz
sahasındaki uzandığı yerlere bakıldığında sözü edilen iddianın izahı zorlaşmaktadır.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013
c
1180 Talip DOĞAN
BAŞDAŞ Cahit, "Anadolu ve Kosova Türk Ağızlarında g > c, k > ç Değişmeleri", TDAY-Belleten
1999/I-II, T DK Yayınları, Ankara 2003, s. 1-7.
C-I: CAFEROĞLU Ahmet, "Anadolu ve Rumeli Ağızlarında Konson Değişmeleri", TDAY
Belleten 1963, T DK Yayınları, Ankara 1989, s. 1-33.
C-II: CAFEROĞLU Ahmet, Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, TDK Yayınları,
Ankara 1994.
C-III: CAFEROĞLU Ahmet, Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, TDK Yayınları, Ankara
1995 a.
CAFEROĞLU Ahmet, Güneydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, TDK Yayınları, Ankara
1995b.
D: DOERFER Gerhard, "Das Chorasantürkische", TDAY Belleten 1977, TDK Yayınları, Ankara
1978, s. 127-204.
Eia-I: GEMALMAZ Efrasiyap, Erzurum İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler) I,
TDK Yayınları, Ankara 1995a.
Eia-III: GEMALMAZ Efrasiyap, Erzurum İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler)
III, TDK Yayınları, Ankara 1995c.
GEMALMAZ Efrasiyap, Erzurum İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler) II, T DK
Yayınları. Ankara 1995b.
G-I: GÜLENSOY Tuncer, "Rumeli Ağızlarının Ses Bilgisi Üzerine Bir Deneme", TDAY-Belleten
1984, T DK Yayınları, Ankara 1984, s. 87-147.
G-II: GÜLENSOY Tuncer, "Türkiye Türkçesi Ağızlarında G/K > C/Ç Değişmesi", V. Uluslar
Arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, T DK Yayınları, Ankara 2004, s. 1289-1298.
GÜNAY Turgut, Rize İli Ağızları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1978.
HAZAR Mehmet, "Irak Erbil Türkmen Ağzında G > C Ünsüz Değişmesi", Diyalektolog Ağız
Araştırmaları Dergisi, Yaz 2012, Sayı 4, s. 47-51.
H-I: HAFIZ Nimetullah, "Kosova Türk Ağızlarında k > ç ve g > c Ünsüz Değişmeleri", Beşinci
Milletler Arası Türkoloji Kongresi-Tebliğler, TDK yayınları, Ankara 1985, s. 127-129.
H-II: HAFIZ Nimetullah, "Kosova Türk Ağızlarında Çekim ve Yapım Ekleri", Uluslararası Türk
Dili Kongresi (1988/1996), TDK Yayınları, Ankara 1996, s. 225-249.
J: JABLE Ergin (2010). Kosova Türk Ağızları (İnceleme-Metin Sözlük), Sakarya Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya.
KAFALI Mustafa, "Azerbaycan ve Azeri Türkleri", Töre, Eylül, S. 16, Ankara 1972, s. 35-45.
KARAHAN Leylâ, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yayınları, Ankara 1996.
KORKMAZ Zeynep, "Bartın ve Yöresi Ağızları Üzerine", Türkoloji Dergisi, C. I/1, Ankara 1964,
s. 103-141.
KORKMAZ Zeynep, "Bartın ve Yöresi Ağızlarındaki Lehçe Tabakalaşması", Türkoloji Dergisi,
C. II/1, Ankara 1965, s. 265-287.
KORKMAZ Zeynep, "Anadolu Ağızlarının Etnik Yapı ile İlişkisi Sorunu", TDAY-Belleten 1971,
TDK Yayınları, Ankara 1971, s. 21-32.
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 8/9 Summer 2013
Oğuzca Ağızlarında K/G > Ç/C Değişmesi
1181
M: MEMMEDOV Meherrem, "Tebriz Dialektinin Esas Fonetik Hususiyetleri", Edebiyat-Dil-İncesenet, S. 3, Bakı 1988, s. 99-104.
Mia: GÜLSEREN Cemil, Malatya İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük Ve Dizinler), TDK
Yayınları, Ankara 2000.
NEMETH Gyula, "Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine", TDAY-Belleten 1980¬1981, TDK Yayınları, Ankara 1983, s. 113-167.
O: OLCAY Selahattin, Erzurum Ağzı (İnceleme-Derleme-Sözlük), TDK Yayınları, Ankara
1995.
P: PAŞAYEV Gazanfer vd., İrak Türkmen Lehçesi, Elm, Nurlan, Bakı 2004.
R-Ş: RÜSTEMOV R E.-M. Ş. Şireliyev, Azerbaycan Dilinin Gerb Grubu Dialekt ve Şiveleri,
Bakı
1967
.
Slm: GÖKDAĞ Bilgehan A., Salmas Ağzı. Güney Azerbaycan Türkçesi Üzerine Bir İnceleme,
Karam Yayınları, Çorum 2006.
SİNAN Ahmet Turan (1992). Akçadağ, Doğanşehir ve Darende Ağızları (Fonetik ve Morfolojik İnceleme), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
SÜMER Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), Tarihleri-Boy Teşkilâtı-Destanları, TDAV Yayınları,
İstanbul 1999.
Ş-I: ŞİRELİYEV M. Ş., Azerbaycan Dialektolojiyasının Esasları, Bakı 1962a.
Ş-II: ŞİRELİYEV M. Ş., Azerbaycan Dilinin Nahçıvan Grubu Dialekt ve Şiveleri, Bakı 1962b.
TULU Sultan, Horasandan Masallar ve Halk Hikâyeleri, Ürün Yayınları, Ankara 2005.
Urm: DOĞAN Talip (2010). Urmiye Ağızları, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale.
UZUN Enver "İran Avşarları", Türkler, C. 20, (ed. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 652-657.
YILDIRIM Faruk, "Türkiye Türkçesinin Ağızları ve Etnik Yapı: Çukurova Ağızları Örneği",
Türkbilig, (2), 2002, s. 136-153.
YILDIZ Osman, "Keklik Pınarı'nın Ağız Özellikleri", III. Battal Gazi ve Malatya Çevresi Halk Kültürü Sempozyumu. Tebliğler. Malatya, 19-21 Ekim 1988. (haz. Mehmet Yardımcı, Tahir Kutsi Makal), İnönü Üniversitesi, Malatya 1989, s. 277-281.
Genel Ağ Kaynakları
http://tdkterim.gov.tr/ttas/ (02.4.2013)

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com