You are here

Home » Content

AMPİR USLUBU'NDA BİR SULTAN CAMİİ: NUSRETİYE

A SULTAN MOSQUE IN EMPIRE STYLE: NUSRETIYE

Journal Name:

  • Uluslararası Hakemli Akademik Sosyal Bilimler Dergisi

Publication Year:

  • 2017

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
Nusretiye Mosque , one of the Sultan Mosques of the 19th century, was built in Tophane district of Istanbul by Sultan Mahmud-II. Although Mosque of Tophane-i Barracks Coachman, built by Sultan Selim-III, was in its place beforehand, as it burnt in 1823, current mosque was built. Nusretiye Mosque, also known as Tophane Mosque among people, was started to be built in 1823 and was completed in 1826. The Janissaries' Revolt (July 15, 1826) which began after the opening of the Nusretiye Mosque (April 8, 1826) was suppressed with an organized and harsh state intervention by Sultan Mahmud-II. After this intervention, named as "Vaka-i Hayriye" (Auspicious Incident) in history, Guild of Janissary was abolished by Sultan Mahmud -II. In order to symbolize this historical event, the mosque was named as "Nusretiye" which means "Holy Victory". Nusretiye Mosque has the feature of being the first building decorated with the elements of French originated Empire Style that entered to the Ottoman architecture during the reign of Sultan Mahmud-II. In this article we identify the Empire Style elements of Nusretiye Mosque. In addition, contrary to the Orientalist opinion which asserts that the architecture of Ottoman Westernization/Modernization period was simply counterfeiting, we aimed at underlining the presence of conscious-eclectic attitude in style of the mosque in the light of the ideology of the Sultan Mahmud-II as the owner the mosque, and reforms he executed in social-cultural areas, and political circumstances of his monarchy.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
19. yüzyı l Osmanlı selâtin camilerinden olan Nusretiye Camii, Sultan II. Mahmud tarafından İstanbul'un Tophane semtinde inşa ettirilmiştir. Caminin yerinde daha önce, Sultan III. Selim tarafından yaptırılmış Tophane-i Amire-i Arabacılar Kışlası Camii bulunuyorken, bu caminin 1823 yılında yanması üzerine yerine bugünkü cami inşa edilmiştir. Halk arasında Tophane Camii adıyla da tanınmış olan Nusretiye Camii'nin inşaası M. 1823'de başlamış 1826 yılında tamamlanmıştır. Caminin 8 Nisan 1826'da açılışından bir süre sonra, 15 Haziran 1826, baş gösteren Yeniçeri Ayaklanması, Sultan II. Mahmud tarafından organize ve sert bir devlet müdahalesiyle bastırılmış; "Hayırlı Olay" anlamına gelen "Vaka-i Hayriye" adıyla tarihe geçen bu müdahale sonrasında Yeniçeri Ocağı kaldırılmıştır. Bu tarihi olayı temsil etmesi amacıyla camiye "(Kutsal) Zafer" anlamına gelen "Nusretiye" ismi verilmiştir. Nusretiye Camii, Sultan II. Mahmud döneminde Osmanlı'ya giren, Fransa menşeli Ampir Üslûp (Empire Style) ögelerinin kullanıldığı ilk yapı olma özelliğine sahiptir. Makalemizde, Nusretiye Camii'nin barındırdığı Ampir Üslûp elemanları belirlenmekle birlikte, yapının banisi olan Sultan II. Mahmud'un devlet ideolojisi, sosyal-kültürel alanda gerçekleştirdiği reformlar ile dönemin siyasi koşulları gibi faktörler ışığında, basit bir taklitçilikle damgalanan Osmanlı Batılılaşma/Modernleşme Dönemi'ne ait olan söz konusu mimarideki bilinçli-seçmeci üslûbun varlığı vurgulanmaktadır. Bu bağlamda, mimari bir yaratımın sosyolojik olarak çözümlenmesi/tanımlanması şeklindeki bir sanat tarih yöntemine de dikkat çekilmektedir.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-ampir-uslubunda-bir-sultan-camii-nusretiye.pdf
  • 59
169
207
  • Turkish

REFERENCES

References: 

A- Kitaplar :
Akkozan, F. (1983). Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma ve Balyan Ailesi Adlı Kitap ve Gerçekler. İstanbul.
Arık, M. O. (1985). Turkish Art and Architecture. Ankara. Arseven, C. E. (1943). Türk Sanatı (Cilt: 1). İstanbul. Arseven, C. E. (1956). Türk Sanatı Tarihi. İstanbul.
31 D. Kuban, II. Mahmud'un ordudaki yenileşmeyle bütünleşen politik yaşamının ifadesi olarak görülebilecek Nusretiye Camii'nde kışla camisi ile sultan camisinin örtüştüğü değerlendirmesini yapmaktadır Bkn. (Kuban, 2016: 629).
32 D. Kuban, Üsküdar Selimiye Camii'ni, örtülü çekirdek bir mekân dışında geleneksel olmayan ögelerle zenginleşen ilk cami tasarımı olarak değerlendirmektedir Bkn. (Kuban, 2016: 629).
33 Nusretiye Camii ile ilgili bugüne kadarki genel değerlendirme, geleneksel külliye düzeninden kopuk, Osmanlı-Barok üslûp eğilimini devam ettiren harim düzenine sahip, süsleme programında Osmanlı Barok ve Rokoko üslûpları yanında ilk defa olarak Ampirin de Osmanlı yorumunu barındırıyor olduğu ifadelerini içermektedir (Arseven, 1956: 427; Aslanapa, 2004: 513; Sözen - vd. 1975: 345; Kuban, 1994: 242; Arık, 1985: 179). Nusretiye Camii'ni Nur-ı Osmaniye Camii ile karşılaştırarak, kütle kompozisyonu ve ibadet mekânının düzenlenişi yönüyle Nusretiye Camii'nin gelenekselden tamamen kopuşu temsil ettiğini ifade eden değerlendirmeler de mevcuttur (Merzi, 1999: 159-176).
34 Yapımızla plân itibariyle karşılaştırılabilecek diğer önemli cami de Sultan II. Mahmud'un babası olan I. Abdülhamid adına 1778 yılında inşa edilmiş olan Beylerbeyi Camii'dir. Bu caminin büyük bölümü II. Mahmud döneminde yenilenmiştir; ve Ampir üslûp egemendir Bkn. (Kuban, 2016: 630).
181
AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ
Sayı: 59 Ocak - Şubat 2017 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası
Kırgız - Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat - KIRGIZİSTAN
http://www.akademikbakis.org
Aslanapa, O. (2004). Osmanlı Devri Mimarisi (İkinci Baskı). İstanbul. Aslanapa, O. (1999). Türk Sanatı (5. Baskı). İstanbul.
Bakır, B. (Haziran 2003). Mimari'de Rönesans ve Barok (Osmanlı Başkenti İstanbul'da Etkileri). İstanbul.
Can, S. (2010). Bilinmeyen Aktörleri ve Olayları İle Son Dönem Mimarlığı. İstanbul. Cezar, M. (1971). Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi. İstanbul. Ergin, O. (1938). İstanbul'da İmar ve İskân Hareketleri. İstanbul.
Ersoy, A. (Nisan 2016). Mimarlık Tarihinde Şarkiyatçılığın Sonu ve Dolmabahçe. Bahar Kaya (Ed.), Dolmabahçe, Mekânın Hafızası içinde (s. 405-414). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
Goodwin, G. (1971). A History of Ottoman Architecture. London.
Beunat, J. (1974). Empire Style Designs and Ornaments, (A Reprint of the "Recueil des dessins d'ornaments d'architecture). Newyork: Dover (İlk baskı 1813)
Kuban,
D
. (1954). Türk Barok Mimarisi Hakkında Bir Deneme. İstanbul.
Kuban, D. (1973). 100 Soruda Türkiye Sanatı (2. Baskı). İstanbul: Gerçek.
Kuban, D. (1982). Türk ve İslâm Sanatı Üzerine Denemeler (1. Baskı). İstanbul.
Kuban, D. (1995). Türk ve İslâm Sanatı Üzerine Denemeler. İstanbul.
Kuban, D. (2016). Osmanlı Mimarisi, İkinci Baskı, Yem Yayınları, İstanbul.
Lamartine, A. De. (2005). Sona Doğru (Osmanlı Tarihi-3) (1. Basım). İstanbul: Bilge Kültür Sana.
Ortaylı, İ. (1986 ). "İstanbul'da Barok", İstanbul'dan Sayfalar. İstanbul, 119-128. Ortaylı, İ. (2008). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı (26. Baskı). İstanbul: Timaş. Öz, T. (1987). İstanbul Camileri. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Pamukciyan, K. (2003). Biyografileriyle Ermeniler. IV, İstanbul. Öztuna, Y. (1989). İkinci Mahmud. Ankara.
Percier, C., Fontaine, P. (1991). Empire Stylebook of Interior Design. (All 72 Plates from the "Recueil de decorations interieures" with New English Tex, Newyork: Dover (İlk baskı 1812)
Renda, G. (1997). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı Ankara.
Shaw,
S
. J. (2000). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye. 2, İstanbul.
Sözen, M., Arık, R., Asova, K., Bilge, A., Çelik, Z. N., Ödekan, A., Özden, E., Pehlivanoğlu, M., Sağnak, Z., Tapan, M., Yönder, A. (1975). Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
Temperley, H. (1964). England and The Near East (The Crimea). United States of America. Tuğlacı, P. (1981). Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi. İstanbul. Yazıcı, N. (1983). Takvim-i Vekâyi, Belgeler. Ankara: Gazi Üniversitesi, Yayın No: 2.
182
AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ
Sayı: 59 Ocak - Şubat 2017 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız - Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat - KIRGIZİSTAN http://www.akademikbakis.org
B- Makaleler-Tebliğler-Bildiriler:
Batur, S. (1970). Ondokuzuncu Yüzyılın Büyük Camilerinde Son Cemaat Yeri ve Hünkar Mahfili Sorunu Üzerine. Anadolu Sanatı Araştırmaları, 2, İstanbul, 97-112.
Beydilli, K. (2010). III. Selim: Aydınlanmış Hükümdar. Nizam-ı Kadimden Niz'am-ı Cedid'e III. Selim Dönemi. İstanbul: İSAM, 27-57.
Beydilli, K. (2000). Osmanlı Döneminde Kilise Siyasetinden Bir Kesit: II. Mahmud Devrinde Kilise Tamiri. Osmanlı Devleti'nde Din ve Vicdan Hürriyeti. İstanbul: İslâmi İlimler Araştırma Vakfı, 255-265.
Baykara, T. (1980). İkinci Mahmud ve Resim. Beşeri Bilimler Dergisi (Hacettepe Üniversitesi, Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi-Bedrettin Cömert'e Armağan), Ankara, 511¬515.
Boyla, O. (1985 ). Ampir. Antika Dergisi. İstanbul, Aralık/9, 24-29.
İnalcık, H. (1994 ). Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu. Belleten, XXVIII/109,
Ankara, 603-611.
Koçu, R. E. (Ağustos 1966). Nusretiye ve Dolmabahçe Camileri. Hayat Tarihi Mecmuası, 7,
43-47.
Özcan, A. (1995). "II. Mahmud ve Reformları Hakkında Bazı Gözlemler". Tarih İncelemeleri Dergisi, İzmir, 13-39.
Patacı, S., Altun, S.
(201
4 ). "Mosaics of Early Byzantine Church B in Paphlagonian Hadrianoupolis and Their Iconographic Analysis", Arkeoloji Dergisi XIX (2014), İstanbul: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 183-208.
Ülkütaşır, M. Ş. (1966 ). "Türkiye'de İlk Balo". Hayat Tarihi Mecmuası, Ağustos, 40-41. Ünsal, B. (1986). Stil Yönünden Klâsik Sonrası Türk Mimarlığında Sebil Anıtları. Taç, 1/3,
İstanbul, 16-25. C- Tezler :
Atasaral, O, (1993). Ampir Üslûplu Bazı İstanbul Yapıları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Üniversitesi Sanat Tarihi Kürsüsü Türk İslâm Sanatları Programı, İstanbul.
Can, S, (2002). Osmanlı Mimarlık Teşkilatının XIX. Yüzyıldaki Değişim Süreci ve Eserleri ile Seyyid Abdülhalim Efendi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
Merzi, S. (1999). Observations on the Selected Ottoman Mosques in the Light of Social Transformation of the Eighteenth and the Beginning of the Nineteenth Centuries, (A Thesis Submitted to the Graduate School of Social Sciences of the Middle East Technical University, In Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of the Master of Arts in Department of History of Architecture).
183
AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ
Sayı: 59 Ocak - Şubat 2017 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız - Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat - KIRGIZİSTAN http://www.akademikbakis.org
D- Ansiklopediler ve Sözlükler:
Balyan Ailesi (1985). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi içinde (Cilt. IV, s. 1089-1090). İstanbul: İletişim.
Mahmud II. (1994). Dünden Bugüne İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 6, s. 254-260). İstanbul.
Nusretiye Camii. (1994). Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (Cilt. 6, s. 105-107). İstanbul.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi. (1983-85). (Cilt. 2 ve 7). İstanbul: Anadolu.
III. Selim - IV. Mustafa ve II. Mahmud Dönemi (1789-1839) Osmanlı Mimarisi Hakkında. (2002). Türkler Ansiklopedisi içinde (15/30, s. 310-319). Ankara.
Smith, E. L. (2012). The Thames & Hudson Dictionary of Art Terms (New Edition). London.
Sözen, M., Tanyeli, U.( 2010). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi.
Vaka-i Hayriyye. (2012). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 42, s. 454¬457). İstanbul: İSAM.
Yeniçeri (2013). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt. 43, s. 450-462). İstanbul: İSAM.
E- İnternet :
http://istanbulmuftulugu.gov.tr/camilerimiz/tarihi-camilerimiz/1133-nusr... (15.05.2016)
http://ismek.ibb.gov.tr/blog/icerik.aspx?p=967 (26.05.2016) Çizimler Listesi :
Çizim 1-Nusretiye Camii plânı (Aslanapa, 2004)
Çizim 2-Üsküdar Selimiye Camii plânı (Aslanapa, 2004)
Resimler Listesi
:
(Resim
1-4
, 7, 8-12, 14, 17, 23, 24, 26 (Özlem ORAL PATACI), Resim 5, 6, 15, 16, 18-22, 25 (www.istanbulmuftulugu.gov.tr), Resim 13 (www.mustafacanbaz.com).
Resim 1-Nusretiye Camii madalyonu.
Resim 2-Nusretiye Camii genel görünüşü.
Resim 3-Nusretiye Camii kubbe detay.
Resim 4-Nusretiye Camii dış pencereler ve tepelik süslemeleri.
Resim 5-Nusretiye Camii dış galeri korkuluklarındaki perde motifi.
Resim 6-Nusretiye Camii'ndeki çiçek rozeti süslemesi örneği.
Resim 7-Nusretiye Camii Portali.
Resim 8-Nusretiye Camii Hünkâr Girişi portali.
Resim 9-Nusretiye Camii Hünkâr Girişi alınlık süsleme detayı.
Resim 10-Nusretiye Camii Muvakkithanesi.
184
AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ Sayı: 59 Ocak - Şubat 2017 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi
ISSN:1694-528X İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız - Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat - KIRGIZİSTAN http://www.akademikbakis.org
Resim 11-Nusretiye Camii minaresi şerefe petekleri.
Resim 12-Nusretiye Cami harim içindeki zemin kat pencere alınlık süslemesi.
Resim 13-Nusretiye Camii mihrab bölümü iç cephesi.
Resim 14-Nusretiye Camii mihrabı.
Resim 15-Nusretiye Camii mihrabı pilastr kaideleri demeti.
Resim 16-Nusretiye Camii mihrabı pilastr başlıkları ve alınlık konsolları demeti.
Resim 17-Nusretiye Camii minberi genel görünüş.
Resim 18-Nusretiye Camii minber kapısı alınlık ve tepelik süslemesi.
Resim 19-Nusretiye Camii minber yan aynalık süslemesi.
Resim 20-Nusretiye Camii minber korkuluğu süslemesi.
Resim 21-Nusretiye Camii minber süpürgeliği süslemesi.
Resim 22-Nusretiye Camii minber köşk korkuluğu süslemesi.
Resim 23-Nusretiye Camii Hünkâr Mahfili'nin harimden görünüşü.
Resim 24-Nusretiye Camii Hünkâr Mahfili'nin ajurlu şebeke süslemesi.
Resim 25-Nusretiye Camii Vaiz Kürsüsü.
Resim 26-Üsküdar Selimiye Camii genel görünüşü.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com