You are here

ORTA ASYA SINIRLARINA UYGUR GÖÇÜ

Journal Name:

Publication Year:

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (Original Language): 
Günümüzde İli nehri vadisindeki doğu Kazakistan bölgesinde iki farklı Uygur topluluğu mevcuttur. Çin ve Kazakistan arasındaki sınır, 19. yüzyılda ilk Uygur ailelerinin Rus İmparatorluğuna göçünden beri birkaç göçe uygun ortam sağlayan vadinin kesişme noktasıdır. En eski göçmen Uygur topluluğu, 1880’lerdeki göçmenlerin torunlarıdır. Uygur aileleri, kendileri ile Qing imparatorluğu askerleri arasına mesafe koymak için Rus imparatorluğuna göç etmiştir. İkinci gurup, 1950 ve 1960’larda SSCB’ye göç edenler ve onların çocuklarıdır. 1954’ten 1963’e kadar İli vadisi bölgesinde bulunan Şincang’dan SSCB’ye 100.000’den fazla Uygur ve Kazak göçü büyük tarihi bir olaydı.1 Bu göç hareketi, İli vadisindeki Çin ile Rusya sınırlarında göçe ilişkin hareketlerin son dizisidir. İli vadisi, uluslararası sınırı kesiştirir. Sovyet döneminde bu konu ile ilgili tarihi araştırmalar çok sınırlı kalmıştır ve hala bu konuya dair İngilizce materyallere erişim oldukça sınırlıdır.2 Bu göç, Çin-Sovyet sınırının iki tarafında yaşayan Uygurların hayatında oldukça önem taşır, ancak hala o dönemin iki komünist dev arasındaki ilişkinin en az bilinen kısımlarından biri olmayı sürdürmektedir. Şincang’dan göç eden Uygurlar, Sovyet Uygurlarının sosyal ve kültürel hayatında kritik bir rol oynamıştır ve bu gerçek diasporik çalışmalar açısından ilgi çekicidir. Bu makalenin amacı, 1950-1960’larda Çin’den SSCB’ye göç eden ve günümüzde Orta Asya ülkelerinde yaşayan, olayın katılımcıları ve görgü tanıdıkları olan Uygurlar ile röportaj yaparak tarihsel ve etnografik bağlamı aydınlatmaktır.
113
124

REFERENCES

References: 

1 Farklı kaynaklarda göçmenlerin sayısı 60.000 ile 100.000 arasında değişmektedir.
2 MOSELEY G. (1966), A Sino-Soviet Cultural Frontier: The İli-Kazakh Autonomous Chou, Cambridge: East Asian Research Center, Harvard University; ROBERTS, S. (1998), ”Negotiating Locality, Islam, And National Culture in a Changing Borderlands: The Revival of The Meshrep Ritual Among Young Uighur Men in The Ili Valley”, Central Asian Survey, Vol 17, No 4, s. 673-699.
3 Bu isim edebi olarak buğday hasatı yapanları karşılamasına rağmen, Kaşgar bölgesinden İli vadisine 18. yüzyılda Qing imparatoru askerlerinin zorlamasıyla verimli topraklardaki çiftliklere yerleştirilen Uygurların kimliğini açıklamada etnik bir terim olmuştur.
4 SCHUYLER E. (1876), “ Turkistan: Notes of a Journey in Russian Turkistan, Khokand, Bukhara, and Kuldja, Vol 2 (New York: Scribner, Armstrong, and Co., 1876), s. 164.
5 HSU I. (1965), The Ili Crisis: A Study of Sino-Russian Diplomacy 1871-1881, Oxford: Clarendon Press.
6 BARATOVA G. “Uigury v Kazakhstane i Srednei Azii v XIX-XX vv.
7 Göç-göç, Uygurcada bir yerden başka bir yere göç etmek için kullanılan bir terimdir.
8 1911 yılında Qing İmparatorluğu’nun yıkılma başarısı ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulması Şincang’da küçük değişiklikleri beraberinde getirdi. Qing valisi Yang Tseng-hsin eski King yönetiminin eyalette izlediği politikaları devam ettirdi.
9 Almatı Oblastı Devlet Arşivi, No 4.
10. BARMİNE A. (1945), One Who Survived, New York: Putnam, s. 231-232.
11 BENSON L. (1990), The Ili Rebellion, Armonk, NY: M. E. Sharpe; FORBES, A. (19886), Warlord and Muslim in Chinese Central Asia. A Political History of Republican Sinkiang 1911-1949, Cambridge: Cambridge University Press; WANG D. (1999), Under the Soviet Shadow. The Ining incident. Ethnic Conflicts and International Rivalry in Xinjiang 1944-1949, Hong Kong: The Chinese University Press.
12 MCMILLEN D. H. (1979), Chinese Communist Power and Policy in Xinjiang, 1949-1977, Boulder, CO: Westview Press, s. 59.
13 CHRISTOFFERSON G. (1993), “Xinjiang and the Great Islamic Circle: the impact of transnational forces on Chinese regional economic planning”, The China Quarterly, No 133, s. 130-151.
14 BREZHNEV L. I. (1979), Virgin Lands. Two years in Kazakhstan, 1954-5, Oxford: Pergamon Press, s. 3.
15 Sultan Gapparov, şu anda İsveç’te yaşıyor. Ablet Kamalov, 23-30 Ekim 2003 tarihleri arasında Lund Üniversitesi ve Stockholm’da onunla mülakat yaptı. Mülakatta Margareta Hook ve Frederic Fallman da makalenin yazarlarını minnetttarlıklarını ifade ettmiştir.
16 MCMILLEN D. H. (1979), Chinese Communist Power and Policy in Xinjiang, 1949-1977, Boulder, CO: Westview Press, s. 117.
17 MCMILLEN D. H. (1979), Chinese Communist Power and Policy in Xinjiang, 1949-1977, Boulder, CO: Westview Press, s.117.
18 CLARK W. (1999), “Convergence or divergence: Uighur family change in Urumchi”, Seattle, Wa, Unpublished PhD Dissertation.
19 CLUBB E. O. (1971), China and Russia: The “Great Game”, New York: Columbia University Press, s. 446.
20 BAZİLBAEV A. (1978), Chetyre goda v khaose (Four years of chaos), Alma-Ata: Kazakhstan, s. 12.
21 Khelil Zaitov’un Almatı’da yaşayan babası 1949 yılında Gulca’daki Sovyet konsolosluğu tarafından verilen Sovyet pasaportunu elinde bulundurmaktadır. Sovyet konsolosluğu 14 Nisan 1949’da onun babası Zaitov İvulla’ya KKL-38117 nolu pasaportu vermiştir. Bu pasaport başlangıçta 14 Nisan 1950’ye kadar geçerli idi, fakat 14 Nisan 1951,1952 ve 1954’e kadar üç kez uzatılmıştır. Bu pasaporta sadece bir kez el konuldu. Çünkü onun sahibi öldü ve onun karısı 1963 yılında ailesiyle göç ettiğinde Sovyetler Birliği’nden onu aldı (Khelil Zaitov ile görüşme 20 Ocak 2002).

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com