Buradasınız

YÜKLEME ÇEKİLİM İLKESİ ALTINDA EYLEMSİ EKLERİNİN YÜKLEM-İÇİ YAPIŞMA SÜRECİ

INTER-PREDICATE ADHESION PROCESS OF VERBAL SUFFIX ON PRICIPLE OF GRAVITATION ONTO PREDICATE

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2649
Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Predicate, which is center of sentence, pulls lexical and grammatical morphemes out of its domain toward itself with the verb which means its nucleus. Thus, it forms a gravitational field which is bended towards its own field. However some of the morphemes are effected from gravity force of predicate less, some of them is affected more. Instant cognivite operations might be observed such as stylistic preferences and movement on the process of gravitation. But these processes do not come out with adhesion of morphemes to the inter-predicate field permanently. There is a strong gravitation need on inter-predicate field. Adhesion, which is composed strong gravitation result, has a grammatical means systemic change and it requires diachronich process. Adhesional morphemes to the inter-predicate field means that it has gained categorisational features appopriate to the predicate as a result of genetic agreement through its historical process. For this reason, adhesional morphemes are exposed to predicate attraction intensenly. It is able to complete process of gravitation towards inter-predicate field due to integration and adhesional properties. In this study, strong or weak, all this following gravitation process is legislated by the name of Principle of Gravitation onto Predicate. In Turkish language, some of the verbal suffixes (such as infinitive, participle and gerund) which provide Condition of Inter-Predicate Adhesion carry obvious effect of this principle with bound grammatical morphemes. It is possible to observe the bending process towards to the predicate on both diachronic evolution and synchronic tendency of verbal suffix. Some verbal suffixes turn into suffixes of mood, tense and aspect with genetical adaptation in which clause; some of them form grammatical construction with description purposes. In this way, these verbal suffixes could achieve inter-predicate adhesion. It appears that some verbal suffixes are about at the end of inter-predicate adhesion process from their being lexical tendency. In this study, it has been tried to be explained that all of these observations associated with verbal suffix under the skin of Principle of Gravitation onto Predicate.
Abstract (Original Language): 
Tümcenin merkezi olan yüklem kurucusu, yani çekirdeği olan eylemle, alanı dışındaki sözlüksel ve dilbilgisel biçimbirimleri kendisine doğru çeker. Böylece, kendi alanına doğru bükülen bir çekim alanı oluşturur. Bazı biçimbirimler yüklemin çekim gücünden daha az etkilenirken bazıları daha çok etkilenmektedir. Çekilme sürecinde biçemsel tercihler veya taşıma gibi anlık bilişsel işlemler gözlemlenebilir. Ancak, bu süreçler, biçimbirimlerin yüklem-içi alana kalıcı olarak yapışmasıyla sonuçlanmaz. Yüklem-içi alana yapışmada güçlü bir çekilime ihtiyaç vardır. Güçlü çekilim sonucu oluşan yapışma; dilbilgisel, yani dizgesel bir değişim içermekte ve artzamanlı bir süreç gerektirmektedir. Yüklem-içi alana yapışma eğilimi dorukta olan biçimbirimler, tarihsel süreç boyunca gerçekleştirdikleri genetik uyumun bir sonucu olarak yükleme uygun kategorisel özellikler kazanmış demektir. Bundan dolayı, yüklemsel çekime daha yoğun olarak maruz kalmakta, bütünleşme ve yapışma eğilimli özelliklerinden dolayı yüklem-içi alana doğru çekilme sürecini tamamlayabilmektedir. Bu makalede, güçlü ya da zayıf, sözü edilen bütün bu çekilim süreci, Yükleme Çekilim İlkesi adıyla yasalaştırılmıştır. Türkçede bu ilkenin bağımlı dilbilgisel biçimbirimler üzerindeki açık etkisini Yüklem-içi Yapışma Koşulunu sağlayan bazı eylemsi ekleri (mastar, ortaç ve ulaç ekleri) taşımaktadır. Yükleme doğru olan bükülüm sürecini eylemsi eklerinin hem artzamanlı evriminde hem de eşzamanlı eğilimlerinde görmek mümkündür. Eylemsi eklerinden kimisi yantümcede oluşturduğu genetik uyumla kip, zaman ve görünüş ekine dönüşerek kimisi de betimeleme (“tasvir”) amaçlı dilbilgisel yapılar oluşturarak yüklem-içi yapışmayı başarabilmiştir. Bazı eylemsi eklerinin de yüklem-içi yapışma sürecini tamamlamak üzere olduğu, gösterdiği sözlükselleşme eğilimlerinden anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, eylemsi ekleriyle ilişkili bütün bu gözlemler Yükleme Çekilim İlkesi temelinde açıklanmaya çalışılmıştır.
201
210

REFERENCES

References: 

AKSAN, Y. ve AKSAN, M. (2005). “Bileşik Eylemler, Sıralı Eylemler ve Görünüş”. XIX. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri (haz. M. Sarı ve H. Nas). Urfa: Tübitak Yayınları, s. 398-413.
BANGUOĞLU, T. (2000). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK.
CHOMSKY, N. (1995). The Minimalist Program. Cambridge, MA: MIT Press.
DENY, J. (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi). İstanbul: Maarif Matbaası.
ECKMANN, J. (1988). Çağatayca El Kitabı (Çev. Günay Karaağaç). İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayını.
ECKMANN, J. (1996). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar (Haz. Osman Fikri Sertkaya). Ankara: TDK.
EDİSKUN, H. (1999). (Sesbilgisi-Biçimbilgisi-Cümlebilgisi) Türk Dilbilgisi. İstanbul:Remzi Kitabevi.
EFENDİOĞLU, S. (2010). “Kazak Türkçesinde Zarf-Fiil Kökenli Kipler.” Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, (2010-1): s. 1-20.
ERCİLASUN, A. B. (1984). Kutadgu Bilig Grameri (Fiil). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
ERCİLASUN, A. B. (Ed). (2007). Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları.
ERGİN, M. (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
ERSOY, H. Y. (2007). “Yeni Uygur Türkçesi”, (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları, s. 355-428.
210
Turgay SEBZECİOĞLU
GABAIN, A. von (1995). Eski Türkçenin Grameri (çeviren: Mehmet Akalın). Ankara: TDK.
GENCAN, T. N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
GÜLSEVİN, G. ve BOZ, E. (2004). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
GÜNER DİLEK, F. (2007). “Altay Türkçesi”, (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları, s. 1009-1084.
İLHAN, N. (2001). “Birleşik Fiil Kuruluşunda A-I-U Ünlüleri.” Türk Dili, Sayı: 596: 177-182.
KARA, M. (2007). “Türkmen Türkçesi”, (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları, s. 231-290.
KARAMANLIOĞLU, A. F. (1994). Kıpçak Türkçesi Grameri. Ankara: TDK.
KARTALLIOĞLU, Y. ve YILDIRIM, H. (2007). “Azerbaycan Türkçesi”, (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları, s. 171-230.
KASAPOĞLU ÇENGEL, H. (2007). “Kırgız Türkçesi”, (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları, s. 481-542.
KOÇ, M. (2012). “Eski Anadolu Türkçesinde /dUk/ Ekli Geçmiş Zaman Çekimi.” Türkbilig, 2012/23: 11-18.
KORKMAZ, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK.
ÖZTÜRK, R. (2007). “Özbek Türkçesi”, (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Türk Lehçeleri Grameri.Ankara: Akçağ Yayınları, s. 291-354.
ŞAHİN, H. (2002). “Türkiye Türkçesinde -Ip Ulaçlı Fiillerin Durumuna Bir Bakış.” U. Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 3: 99-105.
TAMİR, F. (2007). “Kazak Türkçesi”, (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Türk Lehçeleri Grameri.Ankara: Akçağ Yayınları, s. 429-480.
TAN, A. (2010). Kırgız Türkçesinde Tasvir Fiilleri. Ankara: TDK.
TEKİN, T. (2000). Orhon Türkçesi Grameri. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9.
TİMURTAŞ, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi. İstanbul: Enderun Kitabevi.
YÜCEOL ÖZEZEN, M. (2008). “Türkiye Türkçesinde +A ve –A Ekli Zarflar Üzerine.” Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 2: 329-344.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com