Nadir Özbek, İmparatorluğun Bedeli, Osmanlı’da Vergi, Siyaset ve Toplumsal Adalet (1839-1908), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2015, 308 Sayfa, ISBN: 9786054787586

Nadir Özbek, İmparatorluğun Bedeli Osmanlı’da Vergi, Siyaset ve Toplumsal Adalet (1839-1908) isimli çalışmasında, Osmanlı vergi sisteminin Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e uzanan dönemdeki yapısal sorunlarını; toplumsal ve siyasal niteliğini güncel boyutları içinde ele almayı amaçlamaktadır. Yazar eseri kaleme alırken başlangıçta amacının jandarmanın sosyal tarihini yazmak olduğunu fakat jandarma konusunun kaçınılmaz olarak kendisini vergi tahsildarlığına ilişkin uygulamaları araştırmaya yönlendirdiğini ifade etmektedir. Özbek Tanzimat sonrası dönemde, mali alanda merkezileşme ve vergi gelirlerinin arttırılması yönünde önemli değişiklikler yaşandığını ve bu değişimlerin de toplumsal ve siyasal sorunlara neden olduğunu vurgulamıştır. Çünkü bu dönemde devletin hem aşırı askeri harcamaları hem de vadesi gelmiş dış borçları dolayısıyla hazinenin nakde ihtiyacı olduğu tespitinde bulunmuştur. Özbek, Tablo 1.3 “Bütçe Giderlerinin Türlerine Göre Dağılımı”nda, yüzyıl boyunca bütçe giderlerinin %30 ile %50’lik bir bölümünün askeri harcamalara; %25 ile %50 arasında değişen bir oranın ise iç ve dış borç ödemelerine ayrıldığını; borç ödemeleri ve askeri harcamaların, 1846/47 yılında bütçe harcamalarının %57’sini, 1861/62 yılında %61’ini, 1875/76’da %70’ini ve 1887/88 yılında %76’sını teşkil ettiğiyle ilgili sayısal olarak hesaplanmalarda bulunarak devletin cari açığının yüksek boyutlara ulaştığı tespitinde bulunmuştur. Ayrıca 19.yy.da 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sonrasında, Osmanlı Devleti’nin ciddi toprak ve nüfus kaybı yaşadığını ve 1872-1874 yılları arasında 40 milyon olan nüfusun, 1881-1893 yılları arasında 28 milyona düştüğünü vurgulamaktadır. Bu durumun ise, vergi kaynaklarında önemli azalmalara yol açarken harcama kalemlerinde bir azalma olmaması nedeniyle vergi gelirlerinin arttırılması yönündeki baskıyı arttırdığı tespitinde bulunmuştur.