You are here

İlhanlıların Sosyo-Politik İlişkilerinde Dinî-Mezhebî Kabullerin Rolü

The Role of Religious-Sectarian Acknowledgements in The Socio-Political Relations of The Ilkhanate

Journal Name:

Publication Year:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Ilkhanate, a Mongolian government, has worked to achieve political objectives determined from Genghis Khan. The Choosing of the Mongols Islam as a religion did not bring a change in their political moves in favor of Muslims. The contributions of Turkish sûfîs have made important in this conversion. In particular, the Mongols are influenced by Rifai dervishes and their rituals they faced in Syria and surroundings. After their conversion, Mongols have put sûfîs in place of wizards and priests that has an important place in Mongol tradition. The conversion of Ahmad Takûdâr, Ghazan Khân and Oljeiutu was met with caution by the Mamluks. Therefore, Islam was not a common denominator between the two states. On the contrary, these two states have always been in competition. Mongolians, especially Syria, are abandoned to organize attacks on political targets. This article describes the contribution of sufis in the Mongols Islamization process and the role of religious and sectarian acceptance in the social and political relations of Ilkhanate.
Abstract (Original Language): 
Bir Moğol devleti olan İlhanlılar, siyasi olarak Cengiz Han’dan itibaren belirlenen hedefleri gerçekleştirmek için çalışmışladır. Moğolların İslam’ı seçmeleri siyasi hamlelerinde Müslümanlar lehine bir değişiklik getirmemiştir. Moğolların Müslüman olmasında Türk sûfîlerin önemli katkıları olmuştur. Özellikle Moğollar Suriye ve civarına karşılaştıkları Rifâî dervişlerinden ve onların ritüellerinden etkilenmişlerdir. Moğollar, Müslüman olduktan sonra, geleneklerinde önemli yeri olan büyücü ve kâhinlerin yerine, sûfîleri koymuşlardır. Ahmed Teküder’in Gazân Hân ve Olcaytu’nun İslam’ı seçmeleri Memlükler tarafından ihtiyatla karşılanmıştır. Bu nedenle İslam, iki devlet arasında bir ortak payda olamamıştır. Aksine bu iki devlet hep rekabet halinde olmuştur. Moğollar, başta Suriye olmak üzere siyasi hedeflerine yönelik saldırılar düzenlemekten vazgeçmemişlerdir. Bu makale, Moğolların İslamlaşma sürecinde sûfîlerin katkısını, dinî ve mezhebî kabullerin İlhanlıların sosyal ve siyasi ilişkilerdeki rolünü incelemektedir.
109
138

REFERENCES

References: 

Akkuş, Mustafa “Ulu Arif Çelebi Dönemi Mevleviliğin Gelişmesinde İlhanlıların
Etkisi, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 2013, sayı: 7, s. 78-100.
Aksarâyî, Kerimüddin Mahmud b. Muhammed, Müsâmeretü’l- Ahbâr, çev. Mürsel
Öztürk, TTK, Ankara 2000.
Alinge, Curt, Moğol Kanunları, çev. Coşkun Üçok, Ankara Üniversitesi Hukuk
Fak., Yay., Ankara 1967.
Amitai, Reuven, “Sufis and Shamans: Some Remarks on the Islamization of the
Mongols in the Ilkhanate”, Journal of the Economic and Social History of the
Orient, c. XLII, sy. 1, 1999, s.27-46.
Yıl: 2016/1 | Sayı: 45 | Doç. 132 Dr. Hanifi ŞAHİN
Arberry, Arthur John, Sufism: An Account of the Mystics of Islam, New York 1970.
Arini, Seyyid Baz, el-Moğûl, Kahire 1986.
el-Aynî, Ebu Muhammed Bedreddin Mahmud b. Ahmed b.Musa, İkdü’l-Cümân
fî Târih-i Ehli’z-Zamân, nşr. Abdürrazık Tantavi Karmut, Kahire 1989.
Aynî, Mehmed Ali, İslâm Tasavvuf Tarihi, İstanbul 1985
el-Bahrânî, Yusuf b. Ahmed, Lü’lüetü’l-Bahreyn fi’l-İcâzât ve Terâcim-i Ricâl, nşr.
Muhammed Sadık Bahru’l-‘Ulûm, Dâru’l-Azvâ, Beyrut 1968.
Bausani, Alessandro, “İlhanlı Hâkimiyeti Zamanında İran’da Din”, trc. Mustafa
Uyar, Tarih Araştırmaları Dergisi, c.XX, sy.32, 2002, s. 223-231.
Baybars, Rükneddin Baybars el-Mansuri en-Nasıri ed-Devadar, Zübdetü’l-Fikre fî
Tarihi’l-Hicre, tahk. D. S. Richards, Berlin Beyrut, 1998.
Bayram, Mikâil, “Selçuklular Zamanında Orta Anadolu’dan Batı Anadolu’ya
Göçler”, Uluslar Arası Batı Anadolu Beylikleri Sempozyumu Bildiriler, Balıkesir
2005.
Berikan, İbrahim b. Muhammed b. Abdillah, Menhecu Şeyhu’l-İslam İbn Teymiyye
fi Takrîri Akîdeti’t-tevhîd, Dâru İbn Mufid, Riyad 2004.
Brockelmann Carl, İslam Milletleri ve Devletleri Tarihi, çev. Neş’et Çağatay, Ankara
1954.
Browne, Edward G, A Literary History of Persia, Cambridge 1928.
el-Cezerî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Bekr, Târîhu Havadisi’z-
Zaman ve Enba’ühu ve Vefayatü’l-Ekabir ve’l-A’ayan min Ebna’ihi, tahk.
Ömer Abdüsselam Tedmuri, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 1998.
el-Cüveynî, Alâeddin Ata Melik, Târih-i Cihan Güşa, çev. Mürsel Öztürk, Kültür
Bakanlığı Yay, Ankara 1999.
el-Cüzcânî, Ebû Amr Minhâceddin Osman b. Sirâceddin Muhammed, Tabâkat-ı
Nâsırî, nşr. Abdulhay Habibi, Kabil 1964.
Demirci, Mehmet, “Moğollar ve Mevlânâ”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, İstanbul,
1987, s. 54-57.
Ebu Zehra, Muhammed İbn Teymiyye: Hayâtuhu ve ‘Asruhû–Ârâuhû ve Fıkhuhû,
İLHANLILARIN SOSYO-POLİTİK İLİŞKİLERİNDE DİNÎ-MEZHEBÎ KABULLERİN ROLÜ 133
Daru’l- Fikri’l- Arabi, Kahire 1991.
Eflakî, Ahmet, Menâkibu’l-Arifîn, çev. Tahsin Yazıcı, MEB Yayınları, İstanbul
1986.
Erdem, İlhan, “Olcaytu’nun Ölümüne Kadar İlhanlılar’da Yaşanan Siyasal Kültürel
Gelişmeler ve Yakın Doğu’ya Etkileri”, Tarih Araştırmaları, c. XX, sy. 2000, s.1-
35.
Fadlullah Şirazi, Şerefeddin Abdullah, Tarih-i Vassaf, Bombay 1369.
Fığlalı E. Ruhi, “Mesih ve Mehdi inancı Üzerine: Mezhepler Tarihi Açısından Bir
Bakış”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XXV, 1981, s. 179-214.
Fragner, Bert G., “Ilkhanid Rule and Its Contributions to Iranian Political Culture”
Beyond the Legacy of Genghis Khan, ed.,Linda Komaroff, Brill Leiden, Boston
2006.
Gölpınarlı, Abdülbaki, Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatler, İstanbul tsz.
Gürbüz, Osman, Selahaddin Eyyubi: Hayatı ve Şahsiyeti, Rağbet Yay., İstanbul,
2012.
Hafız-ı Ebru, Şehabeddin Abdullah b. Lutfullah b. Abdürreşid, Zübdetü’t-Tevârîh,
nşr. Hanbâbâ Beyânî, Şirketi Tezâmün-i İlmî, Tahran 1372.
Hakyemez, Cemil, “Mehdi Düşüncesinin İtikadileşmesi Üzerine”, Gazi Üniversitesi
Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. III, sy. 5 2004, s. 127-144.
Hamdullah Müstevfî, Ebû Bekir b. Ahmed b. Nâsır, Târih-i Güzîde, nşr. Edward
Brown, London 1910.
Hândmîr, Gıyaseddin b. Hâce Humâmüddîn Muhammed b. Hace Celâliddin
Muhammed, Dustûru’l-Vüzerâ, tahk. Sa‘id Nefisî, Tahran 1899.
_____, Hândmir, Habîbü’s-Siyer, nşr., Muhammed Debirsiyâkî, Tahran 1353.
Holt, P. M., “The Ilkhan Ahmad’s Embessies to Qolâwun: Two Contemporary
Accaounts”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, c. XLIX,
1986, s. 128-132.
_____, “The Position and Power of the Mamlûk Sultan”, Muslims, Mongols and
Crusaders, ed. G.r. Hawting, New York 2005.
Yıl: 2016/1 | Sayı: 45 | Doç. 134 Dr. Hanifi ŞAHİN
Howorth, Henry H., History of the Mongols: from the 9th to the 19th Century ,
London, 1876-1927.
İbn Battûta, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Muhammed el-Levâtî,
Tuhfetü’n-Nuzzâr fî Garîbi’l-Emsâr ve-A‘câibi’l- Esfâr, tahk. Ali el-Muntansır
el- Kettânî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1405.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed el-Askalanî, ed-Dürerü’l-Kâmine fi
A‘yâni’l- Mie’ti’s-Sâmine, nşr. M. Abdulmuîd Han, Haydarâbâd, 1972.
İbn Hallikân, Ebü’l-Abbas Şemseddin Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtu’l-Âyân ve
Enbâu Ebnâi’z- Zaman, tahk. İhsan Abbas, Beyrut 1978.
İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihâye,Mektebetü’l-
Me‘arif, Beyrut 1981.
İbn Tağriberdî, Cemâluddin Ebi’l Hasan Yusuf el-Atâbegi, en-Nucûmü’z- Zâhire
fî Mülûki Mısır ve’l-Kâhire, Mısır tsz.
İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim, er-Red ale’l-
Mantıkiyyin, haz. Refik el-Acem, Dârü’l-Fikri’l-Lübnani, Beyrut 1993.
_____, Mecmû‘u’l-Fetâvâ, tahk. Amir el-Cezzâr-Enver el-Bâzî, Dâru’l- Vefâ, Riyad
1998.
İbnü’l-Esir, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim, el Kâmil fî’t-
Târîh nşr. Halil Me’mun Şiha, Dârü’l-M‘arife, Beyrut 2002.
İbnü’l-Furat, Nasırüddin Muhammed b. Abdürrahim b. Ali, Târîhu İbni’l-
Furat, tahk. Kostantin Züreyk, Beyrut 1932.
İbnü’l-Fuvatî, Ebû’l-Fazl Kemâleddin Abdürrezzak b. Ahmed b. Muhammed
Şeybânî, el-Havâdisü’l-Câmi‘a ve’t-Tecâribü’n-Nâfi‘a fi’l-Mieti’s-Sâbi‘a, tahk.
Mehdi en-Necm, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
İbnü’s-Serrâc, Muhammed b. Ali b. Abdurrahman b. Ömer b. Abdülvehhab b.
Muhammed b. Tahir el- Kâdî İzzedddin Ebu Abdullah b. Serrâc ed-Dımaşkî
eş-Şafiî, Tuffâhu’l-Ervâh ve Miftâhu’l-İrbâh, Princeton Üniversitesi Ktp., Nr.:
97.
İbnü’t-Tıktakâ, Muhammed b. Ali b. Tabataba, el-Fahri fî Adâbi’s-Sultaniye ve’d-
Düveli’l-İslâmiyye, Dâru’s-Sadr, Beyrut 1966.
İLHANLILARIN SOSYO-POLİTİK İLİŞKİLERİNDE DİNÎ-MEZHEBÎ KABULLERİN ROLÜ 135
İbnü’s-Sukai, Fazlullah b. Fahr Muvaffak Katib Nasrani, Tali Kitâbi Vefeyati’l-
A’yan, tahk, Jacquelıne Sublet, el-Ma’hedü’l-Fransi li’d-Dirasati’l-Arabiyye,
Dimaşk 1974.
İbrahim, Fuad, el-Fakih ve’d-Devle: Tatavvuru’l-Fikhi’s-Siyâsî eş-Şi‘î, Dârül Kenzü’l-
Edebiyye, Beyrut 1998.
Jackson, P., “Ahmad Takûdâr” Encycleopedia of Iranica, London 1984, I, 661-662.
el-Kalkaşendî, Ebü’l-Abbas Şehâbeddin Ahmed b. Ali b. Ahmed, Meâsirü’l-İnâfe
fî Me‘âlimi’l-Hilâfe, tahk. A. Ahmed Ferrac, Alemü’l-Kütüb, Beyrut 1980.
_____, Subhu’l- A‘şâ fî Sınâ‘ati’l-İnşâ, tahk. M. Hüseyin Şemseddin, Beyrut 1987.
el-Kannevci, Ebü’t-Tayyib Muhammed Sıddik Hasan Han, Ebcedü’l-Ulûm, Dârü’l-
Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1978.
Kâşânî, Abdullah b. Ali b. Muhammed, Tarih-i Olcaytu, çev. Derya Örs Yüksek
Lisans Tezi, danışman: Mürsel Öztürk, Ankara Üniversitesi 1992.
Köprülü, M. Fuad,Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara 1966.
el-Kütübî, Muhammed b. Şakir, Fevâtü’l-Vefeyât, tahk. İhsan Abbas, Beyrut 1973.
Lewisohn, Leonard, “Overvıew: Iranian Islam and Persianate Sufism”, The Legacy
of Medieval Persian Sufism, ed. Leonard Lewisohn, London 1992.
Mıquel, André, İslam ve Medeniyeti, çev. Ahmet Fidan- Hasan Menteş, Ankara
1991.
Mirhond, Hamidüddin Muhammed b. Burhaneddin Havendşah b. Kemaleddin,
Târih-i Ravzatu’s-Safâ, Tahran 1901.
Moğolların Gizli Tarihi(1240), çev. Ahmet Temir, TTK, Ankara 1986.
Müverrih Vardan, “Türk Fütuhatı Tarihi: 889-1269”, çev. Hrant D. Andreasyon,
Tarih Semineri Dergisi, c.1, sy. 1/2, 1937, s. 153-244.
Nasr, Seyyid Hüseyin, “Sufısm”, The Cambridge History of Iran, The Period from
the Arab Invasion to the Saljugs, ed. R. N. Frye. c. IV, 442-464.
en-Nesevi, Şihabüddin Muhammed b. Ahmed b. Ali, Celalüddin Harizmşah, trc.
Necip Asım Yazıksız, Maarif Vekaleti, İstanbul 1934.
Yıl: 2016/1 | Sayı: 45 | Doç. 136 Dr. Hanifi ŞAHİN
en-Nüveyrî, Şehabeddin Ahmed b. Abdülvehhab, Nihâyetü’l-Ereb fî Fünuni’l-
Edeb, tahk. Müfid Muhammed Kumeyha, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut
2004.
Onat, Hasan, Emevîler Devri Şîi Hareketleri ve Günümüz Şiîliği, TDV Yay., Ankara
1993.
Özgüdenli, Osman Gazi, Moğol İran’ında Gelenek ve Değişim: Gazan Han Ve Reformları
(1295-1304), Kaknüs Yay., İstanbul 2009.
Öztuna, Yılmaz, Büyük Türkiye Tarihi, İstanbul 1977.
Öztürk, Eyüp, Velilik ile Delilik Arasında: İbn Serrâc’ın Gözünden Müvelleh
Dervişler, Kitap Yay, İstanbul 2013.
Öztürk, Mürsel, Anadolu Erenlerinin Kaynağı Horasan (Moğol İstilasına Kadar),
Ankara 2001.
Prawdin, Michael, The Mongol Empire, Translated, Eden- Cedar Paul, New York
1967.
Refi’, Abdürrefi’ Hakikat, Târih-i Cümbüşha-yı Mezhebi der İran, İntişarat-ı
Kumeş, Tahran 1377.
Reşîdüddîn, Câmi‘ü’t-Tevârîh, nşr. Behmen Kerîmî, İntişarat-ı İkbal, Tahran 1943.
_____, Câm‘u’t-Tevârîh: Târih-i Gâzân Hân, Arapçaya çev. Fuat Abdulm‘ûti es-
Sayyâd, Kahire 2000.
Roux, Jean Paul, Moğol İmparatorluğu Tarihi, çev. Aykut Kazancıgil- Ayşe Bereket,
Kabalcı Yay., İstanbul 2001.
es-Safedî, Selahaddin Halil b. Aybek el-Vâfî bi’l-Vefeyât, Beyrut 1997.
Sir William Muir, The Mameluke or Slave Dynasty of Egypt 1260-1517 A.D,
London 1896.
Spuler, Bertold, İran Moğolları: Siyaset İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350,
çev. Cemal Köprülü, TTK, Ankara 1987.
_____, “Bozkır Halkının Gelişi”, çev. Hamdi Aktaş, İslam Tarihi Kültür ve
Medeniyeti, Kitabevi Yay., İstanbul 1997.
Şahin, Hanifi, İlhanlılar Döneminde Şiîlik, Ötüken Yay., İstanbul 2010.
İLHANLILARIN SOSYO-POLİTİK İLİŞKİLERİNDE DİNÎ-MEZHEBÎ KABULLERİN ROLÜ 137
_____, “Sebep ve Sonuçları Bakımından Olcaytu Sultan’ın Şiîliği, Türk Kültürü
ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2012, sayı: 64, s. 115-128.
_____, “Câmiu’t-Tevârîh’e Göre Gâzân Hân’ın Müslümanlığı ve Bunun İlhanlı
Toplumuna Yansımaları, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 2015,
sayı: 73, s. 207-230.
Şankıti, Muhammed b. El-Muhtar, Haçlı Savaşlarının Etkisi Altında Sünni Şii
İlişkileri, çev. İdris Çakmak, Mana Yay., İstanbul 2012.
Şebânkâreî, Muhammed b. Ali b Muhammed, Mecm‘u’l-Ensâb fi’t-Tevârîh, tahk.
Mîr Hâşim-i Muhaddis, Tahran 1956.
Şeşen, Ramazan, “Eyyûbîler”, DİA, İstanbul 1995, XII, 20-31.
_____, “Selâhaddîn-i Eyyûbî”, DİA, İstanbul 2009, XXXVI,337-340.
Şüşterî, Kadı Nurullah, Mecâlisü’l-Mü’minîn, Kitâbfuruş-i İslâmiyye, Tahran 1945.
Taneri, Aydın, “Hârizmşahlar”, DİA, İstanbul 1997, XVI, 228-231.
Togan, İsenbike, “Cengiz Han ve Moğollar”, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel ve
dğr. Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, VIII, 242-256.
Türer, Osman, Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi, İstanbul 1995.
Uyar, Mustafa, “İlhanlı Hükümdarlarının İslam’a Girmesinde Rol Alan Türk
Sufileri: İlhan Teküder ve Gazan Han Devirleri, Belleten, c.76, sy. 275, 2012, s.
7-30.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, TTK Yay., Ankara
1988.
Verdânî, Salih, eş- Şia fi Mısr: Minel’l-İmam Ali Hatta’l-İmam Humeyni, Mısır
1993.
Walker, Arnold, T., The preaching of Islam: A History of the Propagation of the
Muslim Faith, London 1913.
Yiğit, İsmail, “Memlükler”, DİA, İstanbul 2004, XIX, 90-97.
Yuvalı, Abdulkadir, İlhanlılar Tarihi I: Kuruluş Devri, Kayseri 1997.
_____, “XIII. Yüzyılda Doğu Batı İlişkilerinin Mahiyeti Hakkında”, Ondokuz
Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, sy. 2, 1989, s. 121-129.
Yıl: 2016/1 | Sayı: 45 | Doç. 138 Dr. Hanifi ŞAHİN
_____, “İlhanlılar”, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel v.dğr., Yeni Türkiye Yay.,
Ankara 2002.
ez-Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Târihü’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-
Meşâhir ve’l-A‘lâm, tahk. Şuayb Arnaut-Salih Mehdi Abbas, Müessesetü’r-
Risâle, Beyrut 1988.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com