You are here

KARAHANLI TÜRKÇESİNDE DEYİMLEŞMİŞ BİRLEŞİK FİİLLER

IDIOMIZED COMPUND VERBS IN QARAKHANID TURKIC

Journal Name:

Publication Year:

Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
Idioms are grammatical structures revealing the conceptual world of nations shaped as a result of their way of life and the reflection of this life style in the language. It is seen that grammatical structures grow away from their lexical meanings transforming into groups with idiosyntactic structural principles and gain new and different meanings. At this stage it is important to tackle the formation of an idiom in order to be able to determine the reasons behind the use words of a nation in different meanings and semantic connections, when doing so. The purpose of this study is to draw the main lines of idiomized compound verbs in 11th-13th centuries Qarakhanid Turkic, which display the characteristics of being a follow up of the Old Turkic literary language. Thus it aims to contribute to the understanding on how Ancient Turks changed verbs semantically. To that end works written with Qarakhanid Turkic, namely Qutadgu Bilig, Atabatu`l-Haqayiq, Divanu Lugati`t-Turk and Quran Translations are scanned and compound verbs are presented to the benefit of the scholarly world.
Abstract (Original Language): 
Deyimler milletlerin yaşayış biçimlerine bağlı olarak şekillenen düşüncelerinin ve bu düşünme biçimlerinin dile yansıması sonucu ortaya çıkan kavram dünyalarını ortaya koyan gramatikal yapılardır. Bir gramatikal yapının deyime dönüşmesi sürecinde, kelimelerin temel sözlük anlamlarından uzaklaşarak kendine özgü kuruluş ilkeleri olan öbeklere dönüştükleri, yeni ve farklı bir anlamı ifade etme boyutu kazandıkları görülür. Bu aşamada bir deyimin ortaya çıkışını irdelemek deyimin yaratıcısı olan milletlerin kelimeleri neden farklı bir düşüncenin ifade edilmesinde kullandıklarını ve bunu gerçekleştirirken hangi anlam bağlantılarını dikkate aldıklarını belirlemede önemlidir. İşte bu çalışma da XI.-XIII. yüzyıllar arasında Eski Türk yazı dilinin devamı niteliği sergileyen Karahanlı Türkçesindeki deyimleşmiş birleşik fiilleri ana hatlarıyla ortaya koymak gayesini taşımaktadır. Böylece eski Türklerin, hareketleri karşılayan kelimeler olan fiillere nasıl bir deyimleşme boyutu kazandırdıklarına da bir nebze olsun katkı sağlamak amaçlanmaktadır. Bu amaçla Karahanlı Türkçesiyle yazılmış Kutadgu Bilig, Atebetü’l- Hakayık, Dîvânü Lügâti’t-Türk ve Kur’an tercümeleri taranarak deyimleşmiş birleşik fiiller tespit edilmiş ve bilim adamlarının istifadesine sunulmuştur.
81
130

REFERENCES

References: 

Aksan, D. (1999). Türkçenin gücü, 6. baskı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Arat, R. R. (1992). Edib Ahmed Mahmud Yügneki, Atebetü’l-Hakayık. Ankara: TDK Yay.
Arat, R. R. (2006). Kutadgu Bilig, Metin-Tercüme-Dizin. İstanbul: Kabalcı Yay.
Arıca Akkök, E. (2008). Yabancı dilde imgesel anlamlı dil öğelerinin öğretimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.
Ata, A. (2004). Türkçe ilk Kur’an tercümesi (Rylands Nüshası)-Karahanlı Türkçesi (Giriş-Metin-Notlar-Dizin). Ankara: TDK Yay.
Cacciari, C., & Levorato, M. C. (1998). The effect of semantic analyzability of ıdioms in metalinguistic tasks. Metaphor and Symbol, 13 (3),159-177.
Dankoff, R., & Kelly, J. (1982-1985), Mahmūd al-Kāšgarî, Compendium of the Turkic Dialects-Dīwān Luġat at-Turk, Harvard University Printing Office, I-II-III.
Geeraerts, D. (2002). The interaction of metaphor and metonymy in composite expressions, René Dirven & Ralf Pörings (eds.), Metaphor and Metonymy in Comparison and Contrast. Berlin: Mouton de Gruyter.
Gibbs, R. W. (1994). The poetics of mind: figurative thought, language and understanding. Cambridge University Press.
Güner, G.(2008). Karahanlı Türkçesinde fiil (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Karahan, L. (2004). Türkçede söz dizimi. Ankara: Akçağ Yay.
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri-şekil bilgisi. Ankara: TDK Yay.
Kök, A. (2004). Karahanlı Türkçesi Kur’an tercümesi (Tiem 73 1v-235v/2) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Nunberg, G. (1978). The pragmatics of reference, Bloomington: Indiana University Linguistics Club.
Nunberg, G., Sag, I. A., & Wasow, T. (1994). Idioms. Language, 70 (3), 491- 509.
Önler, Z. (1999). Kutadgu Bilig’de yer alan deyimler. Türk Dilleri Araştırmaları, 9, 119-186.
Önler, Z. (1999). Kutadgu Bilig’de organ adlarıyla kurulan deyimler. 3. Uluslararası Türk Dili Kurultayı-1996, Ankara: TDK Yay., 841-862.
Palmer, F. R. (2001). Semantik: yeni bir anlambilim projesi, (çev.) Ramazan Ertürk. Ankara: Kitabiyat Yayınevi.
Tüngüç, K. (2016). Karahanlı Türkçesindeki deyimler üzerine anlam bilimsel bir inceleme (Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi),. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Uzun L. (1988). Dilbilim açısından deyim kavramı ve türkiye türkçesindeki örneklerin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
128
Güner, G.
Ünlü, S. (2004). Karahanlı Türkçesi satır-arası Kur’an tercümesi, (TİEM 235v/3-450r/7), giriş, metin, inceleme, analitik Dizin (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com