You are here

Home » Content

KİTĀBÜ’L‐İDRĀK HAŞİYELERİNİN ÖZGÜN SÖZ VARLIĞI VE ANADOLU TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI

ORIGINAL VOCABULARY OF KITĀB AL‐IDRĀK’S MARGIN GLOSSES AND ITS EQUIVALENT IN ANATOLIAN TURKISH

Journal Name:

  • Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi

Publication Year:

  • 2017

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
Since Old Kipchak possesses very few works, Turkic works of Mamluk era have always been examined within the scope of Kipchak language. These works, however, also include indisputably large Oghuz vocabulary as much as Kipchak one. One of these works is a glossary, which has no own manuscript, but is written down on the margins of Kitāb al‐Idrāk li lisan al‐Atrāk. The margin glosses of Kitāb al‐Idrāk has such a vocabulary that only half of it can be found in other Mamluk‐Kipchak works. This original part of the margin glosses seems to have to do with Anatolian Turkish with respect to their phonological character as well as containing many loanwords from Greek and Armenian. This paper compares the original part of margin glosses of Kitāb al‐Idrāk with Anatolian Turkish in three substrata (Old Anatolian Turkish XIII‐XIX. cc.; Anatolian Turkish dialects; standard Turkish) and lists the words matched. This matching also sheds light on Oghuzification of Mamluk‐Kipchak language.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Tarihî Türkçenin Memlûk sahasında yazılmış yadigârları, Eski Kıpçakça metinlerin kısıtlı oluşu dolayısıyla hep Kıpçakça cephesinden ele alınmıştır; ancak bu saha eserleri Kıpçak dil malzemesi taşıdığı kadar, yadsınamaz ölçüde Oğuz dil malzemesi de içermektedir. Bu eserlerden biri de müstakil bir nüshası olmayıp Kitābü’l‐idrāk li Lisani’l‐Etrāk adlı eserin derkenarına kaydedilmiş olan sözlüktür. Kitābü’l‐idrāk haşiyelerinin barındırdığı söz varlığının yarıya yakını Memlûk sahasının diğer eserlerinde görülmemektedir. Memlûk sahası için farklılık arz eden bu söz varlığı gerek fonolojik yapıları dolayısıyla gerekse içinde taşıdığı pek çok Rumca ve Ermenice alıntı dolayısıyla Anadolu Türkçesi ile ilişkili gözükmektedir. Bu çalışmada söz konusu özgün söz varlığı Anadolu Türkçesi ile üç katmanda (Eski Anadolu Türkçesi XIIIXIX. yy.; Anadolu ağızları; standart Türkiye Türkçesi) karşılaştırılmış ve eşleşen sözcükler listelenmiştir. Bu eşleşme ayrıca Memlûk‐Kıpçakçasının Oğuzcalaşmasına ışık tutmaktadır.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-kitabul-idrak-hasiyelerinin-ozgun-soz-varligi-anadolu-turkcesindeki-karsiliklari.pdf
  • 1
103
144
  • Turkish

REFERENCES

References: 

BAYAR, Nevnihal (2006). Açıklamalı Yeni Kelimeler Sözlüğü. Ankara:
Akçağ Yayınları.
BL = TURAN, Fikret (2001). Eski Oğuzca Satırarası Tematik Sözlük
Baḫşayiş Lugati, Dilbilimsel İncelemesi, Metin, Sözlük, Tıpkıbasım. İstanbul:
Bilimsel Akademik Yayınlar.
CAFEROĞLU, Ahmet (2001). Türk Dili Tarihi I‐II. İstanbul: Alfa Yayınları.
DANKOFF, Robert (1995). Armenian Loanwords in Turkish. Wiesbaden:
Harrassowitz Verlag.
DS = Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I‐XII (1963‐1982).
Ankara: TDK Yayınları.
EDPT = CLAUSON, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre‐
Thirteenth‐Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
EMİNOĞLU, Emin (2011). Abbâs ibni Hamza es‐Sabrânî ‐Kitâbü'l‐Ef'âl ‐
Kıpçakça Satır Arası Sözlük‐. Ankara: Akçağ Yay.
EREN, Hasan (1999). Türkçenin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul.
ERMERS, Robert (1999). Arabic Grammars of Turkic, The Arabic
Linguistic Model Applied to Foreign Languages & Translation of Abû Hayyân
al‐‘Andalusî’s Kitâb al‐‘Idrâk li‐Lisân al‐Atrâk. Leiden‐Boston‐Köln.
GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin
Köken Bilgisi Sözlüğü ‐Etimolojik Sözlük Denemesi I (A‐N), II (O‐Z). Ankara:
TDK Yayınları.
İH = İZBUDAK, Veled (1989). El‐İdrak Haşiyesi. Ankara: TDK Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep (2005). Türk Dili Üzerine Araştırmalar‐I. Ankara:
TDK Yayınları.
LESSING, Ferdinand (1960). Mongolian‐English Dictionary. Berkeley and
Los Angeles: University of California Press.
NİŞANYAN, Sevan (2010). Sözlerin Soyağacı Çağdaş Türkçenin Etimolojik
Sözlüğü. İstanbul: Everest Yayınları.
ÖZYETGİN, A. Melek (2001). Ebū Hayyān Kitābu’l‐İdrāk li Lisāni’l‐Etrāk –
Fiil: Tarihî‐Karşılaştırmalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi. Ankara: KÖKSAV.
RÄSÄNEN, Martti (1969). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs
Der Türksprachen. Helsinki.
Kitābü’l‐İdrāk Haşiyelerinin Özgün Söz Varlığı ve Anadolu Türkçesindeki
Karşılıkları – Musa SALAN
144
STEINGASS, F. (1998). A Comprehensive Persian‐English Dictionary.
Beyrut: Librairie du Liban Publishers.
TIETZE, Andreas (1955). “Griechische Lehnwörter im anatolischen
Türkisch”. Oriens, V. 8, No. 2, ss. 204‐257.
TIETZE, Andreas (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı
Cilt: 1 A/E. İstanbul: Simurg Yayınları.
TIETZE, Andreas (2009). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı
İkinci Cilt F‐J. Viyana: Verlag der Österreichischen Akademie der
Wissenschaften.
TIETZE, Andreas; LAZARD, Gilbert (1967). “Persian Loanwords in
Anatolian Turkish”, Oriens V. 20, ss. 125‐168.
TOPARLI, Recep (1992). İrşâdü'l‐Mülûk Ve's‐Selâtîn. Ankara: TDK
Yayınları.
TOPARLI, Recep; VURAL, Hanifi; KARAATLI, Recep (2003). Kıpçak
Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
TS = Türkçe Sözlük (2009). Ankara: TDK Yayınları.
TTS = Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (1965‐1977). Ankara: TDK Yayınları.
WEHR, Hans (1998). A Dictionary of Modern Written Arabic, (ed. J.
Milton Cowan). New York: Spoken Language Services, Inc.
ZTS = Zanaat Terimleri Sözlüğü (1976). Ankara: TDK Yay.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com