You are here

TÜRK İSLAM ORDUSU'NUN KUZEY KAFKAS (DAĞISTAN) HAREKÂTINA DÂİR (Arşiv Vesikaları Işığmda-1917-1919)

ABOUT THE OPERATION OF TURKISH ISLAMIC ARMY IN THE NORTH CAUCASUS (DAGESTAN) (Under the Luminary of Archive Documents - 1917-1919)

Journal Name:

Publication Year:

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
The majority of the people who lives in The North Caucasus are the Muslim Turks intrinsically. In that time especially today's Dagestan Autonomous Republic was the piece of land of Azerbaijan. Turks who were living in the North Caucasus formed a front against to Russian imperialism and persecution of Armenians subsequently. At the same time appeared new events during the First World War, with the operation of the Turkish Islamic Army in the Caucasus. Within this events in the North Caucasus, intensified efforts of Dagestan Turks to form independent national state. Because all of these developments, all Muslim Turkish tribes in the North Caucasus were trying to act from the Russians independently relying on Turks of Dagestan. The North Caucasian Republic when founded in 11 May 1918, legitimatized by the Ottoman Empire too. Because of this legitimatizing annoyed the Bolshevik Russians, the Commissioner for Foreign Affairs of the Bolshevik Management K. V. Chicherin noted as protest to the Ambassador of the Ottoman Empire in Moscow; notified that the territory of Dagestan belongs to Russia and they won't legitimatize the new founded republic. And the Ottoman Empire paid no attention this note, and signed an agreement of peace and friendship with the North Caucasian Republic. According to the agreement the Ottoman Empire will aid to the Caucasus political and military, and will defend against threats from outside. And sent the first help and defence in 20 September 1918. Thus materialized the plan of Caucasus Islamic Army for the North Caucasus. Because religious and national feelings of Muslim Turks was constituting the fundamental basis of the Ottoman Empire for the politics about the Caucasus.
Abstract (Original Language): 
Kuzey Kafkaslarda halkların büyük çoğunluğu Müslüman Türk asıllıdır. Özellikle bugünkü Dağıstan Özerk Cumhuriyeti, o zamanlar Azerbaycan'ın toprak parçasıydı. Kuzey Kafkaslarda yaşayan Türkler, Rus emperyalizmine ve akabinde Ermeni zulmüne karşı tek cephe olmuştur. Öte yandan Birinci Dünya Savaşı sırasında Türk İslam Ordusunun Kafkas harekâtı ile yeni gelişmeler baş göstermiştir. Kuzey Kafkaslar'daki gelişmeler üzerine, Dağıstan'daki Türklerin millî bir devlet kurma çabaları giderek yoğunlaştı. Bu gelişmeler çerçevesinde Kuzey Kafkaslar'daki bütün Müslüman Türk kavimler, Dağıstan Türklerine güvenerek, Ruslardan bağımsız hareket etmeye çalışmıştır. 11 Mayıs 1918'de kurulan Kuzey Kafkas Cumhuriyeti Osmanlı Devleti tarafından da tanınmıştır. Öte taraftan bu tanınma Bolşevik Rusları çok kızdırmış olacak ki, Bolşevik Yönetiminin Dışişleri Komiseri K. V. Çiçerin, Osmanlı Devletinin Moskova Büyükelçisine bir protesto notası verdi. Dağıstan topraklarının Rusya'ya ait olduğunu, kurulan cumhuriyeti tanımayacaklarını bildirdi. Bu notayı dikkate almayan Osmanlı Devleti, Kuzey Kafkas Cumhuriyeti ile barış ve dostluk anlaşması imzaladı. Anlaşmaya göre Osmanlı Devleti, Kafkaslara siyasi ve askeri yardımda bulundu ve dışarıdan gelecek tehlikelere karşı savundu. İlk yardım ve savunmasını da 20 Eylül 1918'de gerçekleştirmiştir. Böylece Türk Kafkas İslam Ordusunun, Kuzey Kafkaslar'daki siyasi ve askeri harekât planı gerçekleşmiş oldu. Çünkü Osmanlı İmparatorluğunun Kafkasya siyasetinde Müslüman Türklerin dini ve millî hisleri esas temel oluşturmaktaydı.
17
40

REFERENCES

References: 

ARDA, F. 894, Siy. 10, İş. 31. (Azerbaycan Respublikası Devlet Arşivi)
ARDA, F. 970, Siy. 1, İş. 161.
ARDA. F. 894, Siy. 10, İş. 57.
ARSPIHA, F. 277, Siy. 2, Iş. 16. (Azerbaycan Siyasi Partiler ve içtimai Hareketler
Arşivi)
ARSPİHA, F. 277, Siy. 2, İş. 25.
ATASE, K. 3819, D. 6. (Genelkurmay Askeri Tarih Araştırmaları Stratejik Etüt
Başkanlığı)
ATASE, K. 3828, D. 43.
ATASE, K. 525, D. 2049.
ATASE, K. 5309, D. 49.
BCA, 930 01.1.21.2. (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi)
BCA, 930 01.4.56.5.
BCA, 930 01.4.73.2.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3. Ordu Harekâtı,
Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, C. II, Ankara. 1993.
BOA, HR. SYS, 2877.18.1-2. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi)
RFDTA, F. 821, Siy. 7, İş. 220. (Rusya Federasyonu Devlet Tarih Arşivi)
RFDTA, F. 841, Siy. 7, İş. 290.
Süreli Yayınlar
Aş Xavator-Ermeni Yurdu Qazeti, 30 Dekabr 1919.
Azerbaycan Qazeti, Bakı. 28 May 1919.
Azerbaycan, Bakı. 15 Sentyabr 1919.
Gruziya Qazeti, 28 Noyabr 1918.
Hümmet Qazeti, Nu: 36, Bakı. 1918.
/JaıuHüKU (M3 Mamepua/ıoe /JenapmaMeHm nojıımuu), Baku. 1990.
38 Beşir MUSTAFAYEV
Telif Eserler
AHMEDOV, Sebuhi, "Azerbaycan Tarix Muzeyinde Muhafize Edilen Qafqaz İslam
Ordusuna Aid Eşyalar", Qafqaz Universiteti Qafqaz Araştırmaları İnstitutu
Neşriyyatı, Nu: 006, Bakı. 2008.
ANADOL, Cemal, Tarih Boyunca Türk-Ermeni Meselesi Ermeni Dosyası, İstanbul, 2007.
ASLAN, Betül, Kardaş Kömeği (Yardımı) ve Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi,
Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara. 2000.
BAL, Halil, "Kuzey Kafkasya'nın İstiklali ve Türkiye'nin Askeri Yardımı (1914¬
1918)", Kafkas Araştırmaları, Nu: 3, İstanbul. 1997.
BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâp Tarihi, C. III, Ankara. 1957.
DARABADİ, Pervin, "XX. Esrin Evvellerinde Güney Qafqaz Beynelhalq Geosiyasi
Münasebetler Sisteminde", Qafqaz Araştırmaları İnstitutu, Jurnalı, Nu: 006,
Bakı. 2008.
GAILLARD, Gaston, Türk-Ermeni Sorunu (Les Turcs-I' Evrope), İzmir. 2003.
GÖRÜRYILMAZ, Mustafa, Türk Kafkas İslam Ordusu ve Ermeniler 1918,
İstanbul. 2007.
GÖYÜŞOV, Altay, "Qafqaz İslam Ordusunun Dağıstan Herekâtı", Qafqaz
Araştırmaları İnstitutu Neşriyyatı, Nu: 006, Bakı. 2008.
HALİL Paşa, Bitmeyen Savaş (Anılarım). Trsz.
HOVANNİSİAN, Richard G., Armenia on the R oad to İndependence 1918,
Universtiy of California Press, Berkeley and Los Angels. 1967.
İLKİN, Gılman, Şexsiyyet, Bakı. 1995.
İSGENDEROV, Anar, "1905-1920 İllerinde Azerbaycan'da Türk ve Müselmanlara
Qarşı Heyata Keçirilen Soyqırımlar", Qafqaz Araştırmaları Neşriyyatı, Nu:
006, Bakı. 2008.
İSGENDEROV, Anar, "Azerbaycan Xalq Cumhuriyeti", Qafqaz Araştırmaları
İnstitutu Neşriyyatı, Nu: 006, Bakı. 2008.
İSMAYILOV, Reşat Bey, Azerbaycan Tarixi, Bakı. 1993.
İZZET, Süleyman (Kurmay Yarbay), Büyük Harpte 15. Piyade Tümeninin
Azerbaycan ve Şimali Kafkasya Harekât ve Muharebeleri (103 Sayılı Askeri
Mecmuanın 44 Sayılı Tarih Kısmı), Askeri Matbaa, İstanbul. 1936.
KARABEKİR, Kazım, İstiklâl Harbimiz, Merk Yayıncılık, İstanbul. 1988.
KAZEMZADEH, Firuz, The Struggle For Transcaucasia (1917-1921),
(Transkafkasya İçin Mücadele), New York. Philosophical Library, 1951.
Türk İslam Ordusu'nun Kuzey Kafkas (Dağıstan) Harekâtına Dâir 39
KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya (1798-1919), Ankara. 1990.
MURTAZELİYEV, A. M., "Kuzey Doğu Kafkas Halklarının Dağlı Cumhuriyeti
Tarihindeki Rolü (1917- 1921)", Dağıstanlılar Kültür Dergisi, İstanbul. 2007.
MUSTAFAYEV, Beşir, "Arşiv Belgeleri Işığında Kuba'da Ermeni Zulmü (1905¬
1920)", Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı. 26, Yaz Dönemi, Ankara. 2010.
MUSTAFAYEV, Beşir, "Nahçıvan Olayları ve General Andranik Ozanyan'ın Nahçıvan'daki
Katliamı (Arşiv Belgelerinin İzinden)", Atatürk Üniversitesi Uluslararası Türkiyat
Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Sayı. 47, Erzurum. 2012.
MUSTAFAYEV, Beşir, Ermenilerin Kuzey Azerbaycan'daki Faaliyetleri (1905¬
1920), Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi
Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir. 2009.
NAMIK, Hüseyin, Türk Dünyası, Budapeşte. 1928.
ONK, Halil Nizamettin, "Yeni Azerbaycan Cumhuriyeti Kurulurken", Türk Dünyası
Tarih Bülteni, İstanbul. Nisan 1992.
ORDUBADİ, Memmed Seid, Qanlı İller, Bakı 1991.
QASIMOV, Musa, Birinci Dünya Muharebesi İllerinde Böyük Dövletlerin
Azerbaycan Siyaseti (1914-1918), Bölüm II, Bakı. 2001.
RESULZADE, Mehmet Emin, "Azerbaycan Cumhuriyeti", İstiqlal Özel Sayısı,
Bakı. 15 Sentyabr 1919.
SÜLEYMANOV, Mehman, "Qafqaz İslam Ordusunun Diyer Fealiyetleri ve
Missiyasının Sona Çatması", Azerbaycan Xalq Cumhuriyeti ve Qafqaz
İslam Ordusu, Qafqaz Araştırmaları İnstitutu Neşriyyatı, Nu: 006, Bakı. 2008.
SÜLEYMANOV, Mehman, Qafqaz İslam Ordusu ve Azerbaycan, Bakı. 1999.
ŞAUMYAN, Stepan, Seçilmiş Eserleri (1902-1914), C. I-II, Bakı. 1978.
TEKLELİ, Minehanım, "Azadlıq ve Qurtuluş Ordusu Haqqında Son Söz ve İslam
Ordusunun Dersleri", Qafqaz Araştırmaları İnstitutu Neşriyyatı, Nu: 006, Bakı. 2008.
TÜRKER, Rüştü, Qafqaz İslam Ordusu Bakı Yollarında, 5. Kafkas Piyade Fırkası,
Qafqaz Araştırmaları, Bakı. 2008.
VELİYEV, Akif Aşırlı, "Cumhuriyet Dövrü Metbuatında Qafqaz İslam Ordusu",
Qafqaz Araştırmaları İnstitutu Neşriyyatı, Bakı. 2008.
YAKUBLU, Nesiman, Memmed Emin Resulzade, Bakı. 1991.
YÜCEER, Nasir, "Qafqaz İslam Ordusunun Bakı Şehrini Azad Etmesi", Qafqaz
Araştırmaları İnstitutu Neşriyyatı, Nu: 006, Bakı. 2008.
ZEYNALOĞLU, Cihangir, Muhtasar Azerbaycan Tarihi, İstanbul. 1924.
www.turan.tc.haber/html/2008.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com