Buradasınız

Taşradan Meşrutiyet'e Bakış: II.Meşrutiyet Döneminde Aydın Sancağı (1908-1918)

Journal Name:

Publication Year:

Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
Constitutional Period, which was a symbol of the transformation in Ottoman social, political and cultural structure. Even though re-declaration of the Constitutional Period made people of Aydın enthusiastic like any places in the Ottoman territory, the condition was replaced by sadness in a short period of time due to some interior and exterior events. Ottoman society learnt how to make a social reaction thanks to the peaceful atmosphere of the Second Constitutional Period. The people for the first time had a chance to meet the activities like assembly, demonstration, meeting, and boycott. The people of Aydın like all in Ottoman empire showed their reactions against loosing Bosnia and Herzegovina, Crete, Edirne and Trablusgarp; and the Entente Powers’ invading and aggressive policies against the Ottoman State during the First World War by meeting and boycott. Aydın was one of the cities where effective political events of the period took place, struggled also with administrative problems at the same time; changes of the administrators were seen more often. At the beginning of the 20th century in spite of fertile and productive fields, undeveloped educational and cultural activities attracted attention easily in Aydın where people were living in poverty. Moreover, the press that became widespread owing to the declaration of the Second Constitution developed in Aydın, too and lot of newspapers and magazines began to make an effort to meet the readers. Cultural and artistic life of Aydın that was fully destroyed by the Greek occupation was renovated in the Republican Era. Aydın as well as being acquainted with civil policy making approximately a hundred years ago, whose effective political notables like Hocazâde Süleyman (Bilgen) and Mehmet Ubeydullah (Hatipoğlu) did great works in not only in Independence War Era but also during the formation of the modern Turkish Republic as nation-state. This study examines what the people thought about the Second Constitutional Monarchy Period in Aydın, disorder political and social situation of Aydın at the beginning of the 20th Century, and how the Constitutional Monarchy Period, which was an Ottoman political, social and cultural change and transformation project, affected such an Anatolian city like Aydın.
Abstract (Original Language): 
Osmanlı sosyal, siyasal ve kültürel yapısındaki dönüşümün bir ibaresi olan II. Meşrutiyet döneminin kargaşa ortamına Aydın kenti küçük bir örnektir. Meşrutiyet'in yeniden ilânı tüm Osmanlı topraklarında olduğu gibi Aydın’da da halk tarafından coşkuyla karşılansa da, içte ve dışta cereyan eden bir takım gelişmeler sonucu bu sevinç kısa bir süre zarfında yerini hüzne bırakmıştır. Osmanlı Devleti’nin tebaası II. Meşrutiyet’le birlikte sağlanan özgürlüklerin bir sonucu olarak, toplumsal tepkinin nasıl gösterileceğini öğrenmiştir. Halk toplantı, gösteri, miting, boykot kavramlarıyla bu dönemde tanışma fırsatı bulmuştur. Aydın halkı da tüm Osmanlı ülkesinde olduğu gibi, Bosna-Hersek, Girit, Edirne ve Trablusgarp’ın elden çıkışını ve I. Dünya Savaşı sırasında İtilaf devletlerinin Osmanlı devletine karşı izlediği yayılmacı ve saldırgan politikası karşısında tepkisini miting ve boykotlarla göstermiştir. Dönemin etkin siyasal hareketlerinin faaliyet alanlarından biri olan Aydın kenti, aynı zaman diliminde yönetimsel sorunlarla da boğuşmuş, idarecilerinin sık sık değiştiğine tanık olunmuştur. 20. yüzyıl başlarında toprağının verimli ve zengin olmasına karşın, yaşayan insanlarının yoksulluk içinde bulunduğu Aydın’da eğitim ve kültürel alanda gerilik hemen dikkati çekmekteydi. Bunun yanı sıra, Meşrutiyet'le beraber canlı başlayan basın-yayın hayatı, Aydın’da da gelişmeye başlamış ve birçok gazete ve dergi okuyucusu ile buluşma çabasına girmiştir. Yunan işgali esnasında büyük yara alan Aydın’ın kültür ve sanat yaşamı, Cumhuriyet idaresi eliyle daha canlı bir hâle getirilmiştir. Aydın siyasal partilerle ve seçimlerle yaklaşık yüz yıl önce tanışmış olmasının yanı sıra, Hocazâde Süleyman (Bilgen) ve Mehmet Ubeydullah (Hatipoğlu) gibi ileri gelen etkili siyasal şahısları, Millî Mücadele döneminde ve modern Türkiye’nin oluşumunda büyük katkı sağlamışlardır. Bu çalışma, II. Meşrutiyet’in Aydın’da halk tarafından nasıl karşılandığını, kentin 20. yüzyıl başlarında içinde bulunduğu siyasal ve sosyal kargaşayı ve Osmanlı’nın siyasal, sosyal ve kültürel değişim ve dönüşüm projesi olan Meşrutiyet’in bir Anadolu şehrine etkilerini yansıtmaktadır.
5-43

REFERENCES

References: 

1319 Maarif Salnâmesi (1321) İstanbul.
1321 Maarif Salnâmesi (1323) İstanbul.
1326 Senesi Aydın Vilâyeti Salnâmesi (1328) İstanbul.
Ahenk (1908) 3 Şubat, 18 Mart, 29–31 Temmuz, 31 Temmuz, 9 Ağustos, 15 Ağustos,
28 Ağustos, 24 Eylül, 23 Teşrin-i Sânî, 23 Kanun-ı Evvel, 20 Kanun-ı Sânî; (1909)
7 Mart, 11 Mart, 26 Nisan, 12 Haziran, 30 Temmuz, 23 Eylül, 25 Eylül, 26 Eylül,
14 Teşrin-i Evvel, 18 Teşrin-i Sani; (1910) 6 Nisan, 15 Ağustos, 26 Ağustos, 13
Eylül, 19 Eylül, 21 Eylül, 29 Teşrin-i Evvel, 4 Kanun-ı Evvel, 17 Kanun-ı Evvel, 9
Kanun-i Sânî, 20 Kanun-ı Sani; (1911 ) 18 Ağustos, 27 Ağustos, 19 Teşrin-i Sânî,
13 Kanun-ı Evvel, 9 Kanun-ı Sânî; (1912) 21 Ocak, 7 Şubat, 22 Mart, 29 Mart, 3
Nisan, 8 Nisan; (1913) 17 Ağustos, 24 Eylül, 6 Teşrin-i Evvel, 17 Teşrin-i Evvel, 26
Kanun-ı Sânî; (1914) 8 Şubat, 18 Teşrin-i Sânî, 22 Kanun-ı Sânî; (1915) 27 Şubat;
(1324) 30 Kanun-ı Evvel; (1325) ) 6 Mart, 8 Mart, 9 Mart, 18 Mart, 29 Nisan, 1
Mayıs.
AHMAD Feroz (1985) İttihatçılıktan Kemalizme, Çev. Fatmagül BERKTAY, İstanbul.
AHMAD Feroz- Dankward RUSTOW (1976) İkinci Meşrutiyet Döneminde Meclisler
(1908–1918), Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı 4-5, Ankara.
AKA Tuğrul (1941) Milli Aydın Bankasına Aydın’ın İktisadi Bünyesindeki Rolü, Akış,
Sayı 15-16, Aydın.
AKDOĞU Onur (2004) Bir Başkaldırı Öyküsü: Zeybekler, Cilt 1, İzmir.
Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi Yıl 6 Sayı 11 (Bahar 2010)
42
ALSAN Zeki Mesut (2006) Memleket Çocuğu; Mustafa’nın Romanı Aydın ve İzmir Hatıraları
1889–1907, Yay. Haz. Ali BİRİNCİ, Vadi Yayınları, Ankara.
Anadolu (1911) 2 Teşrin-i Sânî, 10 Kanun-ı Evvel; (1912) 24 Mart, 14 Nisan; (1327) 22
Kanun-ı Sânî.
Annuaire Oriental (1914).
ARIKAN Zeki- Sabri YETKİN (1993) Milli Aydın Bankasının Kuruluşu ve İlk
Faaliyetleri, Tariş Tarihi, İzmir.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi [BOA, İstanbul]
Dahiliye Nezâreti Muhaberât-ı Umumiye İdaresi, DH.MUİ , 2-4/39-A; 11.N.1327;
DH.MUİ 2-3/15, 17.Za.1327; DH.MUİ 2-3/33, 24.N.1327.
Dahiliye Nezâreti Kısm-ı Mahsus, DH.KMS, 5–36-15.
Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi, DH-MKT, 1302/14; 1260/56, 12.Ca.1326.
İrade Dahiliye №. 9845. 394.
İrade Dahiliye № 1328/C–10.
İrade Adliye ve Mezahib, № 1326-B–1.
Yıldız Tasnifi; Yıldız Perakende Askerî Maruzat, Y.PRK.ASK 229/28, 14.Ra.1323;
247/70, 02.Ca.1325.
BAYINDIR Hüseyin Hilmi, Fehmi POYRAZOĞLU (1966) Aydın Kenti Tarihi,
Coğrafyası ve Bugünü, Kolalı Matbaası, Aydın.
BİRİNCİ Ali (1990) Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Dergâh Yayınları, İstanbul.
BUĞDAYCI Aslan (2001) Dünden Bugüne Nazilli, İstanbul.
ÇETİNKAYA Y. Osman (2004) 1908 Osmanlı Boykotu Bir Toplumsal Hareketin Analizi,
İletişim Yayınları, İstanbul
DEMİR Fevzi (1988) Aydın Vilayetinde 1912 Meclis-i Mebusan Seçimleri, Dokuz Eylül
Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
DEMİR Fevzi (2007) Osmanlı Devletinde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri
1908–1914, İmge Kitabevi, Ankara.
DURSUN M. Kamil (1994) İzmir Hatıraları, Yay. Haz. Ünal ŞENEL, Akademi
Kitabevi, İzmir.
ELMACI M. Emin (1996) Bosna-Hersek’in Avusturya Tarafından İlhakı ve Doğurduğu
Tepkiler (1908–1912), Ege Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
GÖKBEL Asaf- Hikmet ŞÖLEN (1936) Aydın İli Tarihi: Eski Zamanlardan Yunan
İşgaline Kadar, Ahmet İhsan Matbaası, İstanbul.
GÜNEŞ Günver (2002) Bir Fransızca Rehbere göre I. Dünya Savaşı Öncesi Aydın,
Aydın Kültür Sanat Dergisi, Yıl 3, Sayı 18 (Ağustos-Eylül).
GÜNEŞ Günver (2007) Meşrutiyetten Cumhuriyet’e Aydın’da Basın Yayın Hayatı,
Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi
Tarih Bölümü, Sayı 41, Ankara
GÜNEŞ Günver (2008) Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Aydın’da İktisadi ve Ticari Yaşam;
Aydın Ticaret Odası’nın Faaliyetleri, Uluslar arası Türkiye Cumhuriyeti Tarihi
Sempozyumu Bildiri Kitabı, Edit. Bayram Kodaman ve Diğerleri, SDÜ Basımevi,
Isparta
Günver GÜNEŞ, Taşradan Meşrutiyet'e Bakış: II. Meşrutiyet Döneminde Aydın Sancağı
43
GÜNEŞ Günver- Müslime GÜNEŞ (2009), Atatürk Döneminde Aydın’da Eğitim,
Atatürk ve Cumhuriyet’e Armağan, Edit:Günver GÜNEŞ- Mehmet BAŞARAN, ADÜ
Basımevi, Aydın
Hizmet (1324) 11 Şubat; (1325) 25 Şubat.
HUYUGÜZEL Ömer Faruk (2004) İzmir’de Edebiyat ve Fikir Hareketleri Üzerine
Araştırmalar, İBBKK, İzmir.
İkdam (1908) 18 Kasım, 9 Kanun-ı Evvel, 18 Kanun-ı Evvel, 24 Kanun-ı Evvel, 25
Kanun-ı Evvel, 26 Kanun-ı Evvel.
İttihad (1325) 2 Mayıs, 18 Mart.
KANSU Aykut (1995) 1908 Devrimi, Çev. Ayda ERBAL, İletişim Yayınları, İstanbul.
Kave (1909) 1 Kanun-ı Sânî.
KAYGUSUZ Bezmi Nusret (1955) Bir Roman Gibi, İzmir.
KERİMOĞLU Hasan Taner (2009) İttihat Terakki ve Rumlar 1908-1914, Libra Yayınları,
İstanbul
KOLOĞLU Orhan (1984) Osmanlı Basını: İçeriği ve Rejimi, Tanzimat’tan Cumhuriyete
Türkiye Ansiklopedisi, Cilt I, İstanbul.
Köylü (1324) 25 Kanun-ı Evvel; (1908) 26 Teşrin-i Sânî, 27 Teşrin-i Sânî.
MARTAL Abdullah- Oktay GÖKDEMİR, (1993) XIX. yy Osmanlı Ekonomisi ve Batı
Anadolu’da Kooperatifçiliğe Yol Açan Ekonomik Gelişmeler, Tariş Tarihi, Yay.
Zeki ARIKAN, İzmir.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (1328) Devre I, İçtima IV, İstanbul.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (1334) Devre III, S. 5, 11. İçtima, İstanbul.
Meslek (1327) 3 Kanun-ı Evvel.
Mülhakat (1325–26) 25 Teşrin-i Evvel.
NAHUM, Henri (2002) İzmir Yahudileri, İletişim Yayınları, İstanbul.
ÖKÇÜN Gündüz (1975) 1909–1930 Yılları Arasında Anonim Şirket Olarak Kurulan
Bankalar, Türkiye İktisat Tarihi Semineri, Yay. Osman OKYAR, Ankara.
PULLUKÇUOĞLU YAPUCU Olcay (2008) Modernleşme Sürecinde Bir Sancak, Kitap
Yayınevi, İstanbul.
QUATAERT Donald (1987) Osmanlı Devletinde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş (1881–
1908), Yurt Yayınları, Ankara.
Salnâme-yi Servet-i Fünun (1326).
SERÇE Erkan (1990) İzmir’de Kitapçılık, Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi,
İzmir.
SOTİRİU Dido (1995) Ölüler Bekler, Çeviren: Kriton DİNÇMEN, Arion Yayınları,
İstanbul.
SUN Zeynel Besim (1934) Çakıcı Efe, İzmir.
SÜRGEVİL Sabri (1993) Birinci Dünya Savaşı Öncesi Aydın Vilayeti, X. Türk Tarih
Kongresi Bildirileri, 22-26 Eylül 1986, Ankara, 1539-1553.
SÜRGEVİL Sabri (2009) II. Meşrutiyet Döneminde İzmir, İBB Kent Kitaplığı Yay No: 62,
İzmir
TABAK Serap (1997) İzmir Şehrinde Mülki İdare ve İdareciler (1967–1950), Ege
Üniversitesi, Doktora Tezi, İzmir.
Tanin (1908) 9 Ağustos, 10 Ağustos.
Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi Yıl 6 Sayı 11 (Bahar 2010)
44
TEKİN Saadet (1997) Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Nazilli, Dokuz Eylül Üniversitesi,
Doktora Tezi, İzmir.
TOPRAK Zafer (1982) Türkiye’de Milli İktisat(1908–1918),Yurt Yayınları, Ankara.
TUNAYA Tarık Zafer (1988) Türkiye’de Siyasal Partiler, II. Meşrutiyet Dönemi, Cilt I,
İstanbul.
TUNAYA Tarık Zafer (1952) Türkiye’de Siyasal Partiler, 1859–1952, Arba Yayınları,
İstanbul.
YAVUZ Erdal (1978) 1908 Boykotu, ODTÜ Gelişme Dergisi, 1978 Özel Sayısı: Türkiye
İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar, Ankara.
YETKİN Sabri (1996) Ege’de Eşkıyalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
YETKİN Sabri (1996) Mülhakat: II. Meşrutiyet İzmir’inin Bilinmeyen ve Demokrat
Söylemli Gazetesi, Kebikeç, Yıl 2, Sayı 4, Ankara.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com