Ermeni Kıpçakçasının Diyalektal Farklılaşması Üzerine

1957 yılında, Ermeni-Kıpçak versiyonuyla yazılmış “Polonya Ermenilerinin Hukuk Kitabı”nın yayımcıları M. Lewicki ve R. Kohn bir kuram ortaya attılar. Bu kuramda, onlar Ermeni Kıpçakçasının diyalekt olarak ayrıştırılması gerektiğini düşünüyorlardı. Bu kurama göre yukarıda belirtilen tarihe kadar incelemesi yapılmış metinlerde, iki diyalekt ayrımı yapılmalıdır. Ermeni Kıpçakçasını oluşturan şivelerden biri, Osmanlıcadan etkilendiğine dair kanıtlar içermektedir.(1) Yazarlar, bu varsayımı destekleyici bir kanıt göstermemişlerdir. M. Lewicki’nin erken çıkışı, onun henüz başlamış çalışmalarını ileri götürmesine izin vermemiş ve bahsedilen kuram ne bir kabulle ne de bir reddedişle karşılık bulmuştur. Özellikle, bu ayrımın ne olduğunu teorik olarak haklı çıkarabilecek hiçbir kural kabul görmemiş ve buna imkân verebilir gerçek nitelikli özellikler belirtilmemiştir. O zamandan bu yana yaklaşık 30 yıl geçmesine rağmen sorun hala güncelliğini korumaktadır ve bütün dikkatimizi bu soruna vermemiz gerekmektedir. Daha çok bu, söz konusu dilin oluşumu ve onun diğer Türk dilleriyle ilişkisi bakımından mükemmel bir başlangıçtır. Bu arada iki Ermeni-Kıpçak diyalekti düşüncesi, Codex Cumanicus’un ilk zamanlarda gözlemlenmiş iki hatta üç diyalektinin varlığıyla aynı döneme rastlar. Maalesef yalnızca birkaç örnekle desteklenmiş bu varsayım, A. v. Gabain(2) tarafından tartışılmış, son dönemlerde kabul edilmiş ve L. Ligeti(3) tarafından derinlemesine ele alınmıştır. Bununla birlikte, araştırmanın mevcut durumu bize, söz konusu iki dildeki diyalektal farklılaşmayı uzlaştırma zeminini vermemektedir. Bu durumda daha düşük bir ihtimalle, son dönemde Y. R. Dashkevich(4) tarafından ileri sürülen teze göre bu diller arasındaki ilişki, görünüşte olduğu kadar yakın değildir. Diğer yandan, üç diyalekte ayrılmış Karaimce örneği, açık bir biçimde bizi bu sahada, konu hakkında yapılan çalışmalar üzerine yoğunlaşmaya davet etmektedir. Ermeni Kıpçakçasının diyalekt olarak farklılaşması sorununun araştırmacısı ciddi zorluklarla karşılaşmaktadır. Bu zorlukların bazıları, kuramsal