DEBÛSÎ’N
N HAYATI VE ESERLER
.

AKGÜNDÜZ, Ahmet, “Karahanlıların Büyük Hukukçusu Ebû Zeyd Debûsî ve
Mezhepler Arası Mukayeseli Hukuka Te’sirleri” Selçuk Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Coskun Üçok’a Armagan), II/2, 1989.
________ “Debûsî”, Türkiye Diyanet Vakfı slam Ansiklopedisi, IX, stanbul,1994.
ALVÂNÎ, ¼âhâ Feyyaz Câbir, “Usûlü Fıkıh lminin Gelisim Süreci Üzerine
Düsünceler”, (Arapçadan tercüme: Selahattin Kıyıcı), Yüzüncü Yıl
Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, 2000.
AYDIN, Hakkı, “Ceòòâò ve Debûsî’nin Usûllerindeki Metodları”, Cumhuriyet
Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı, 4, 2000.
BADÂDÎ, smâ‚îl Bâsâ (ö. 1339/1920), Hediyyetü’l-‚Ârifîn Esmâü’l-Müellifîn ve
Âóâru’l-Muòannıfîn, Milli Egitim Basımevi, stanbul 1951.
BAKTIR, Mustafa, slam Hukukunda Küllî Kaideler, (yayınlanmamıs doçentlik
çalısması), Erzurum 1997
BERNARD, Weiss G., Studies in Islamic Legal Theory, Brill, Leiden 2002.
BEZDEVÎ, Ebu’l-asen ‚Ali b. MuÖammed b. useyn (ö. 482/1089), Kenzü’l-Vüòûl ilâ
Ma‘rifeti’l-Uòûl, (Kesfü’l-Esrâr ile beraber), Dâru’l-Kütübi’l-Arabî,
Beyrut 1417/1997.
BLHAN, Saffet, “900 Yıllık Bir Ögretim Kurumu Bugra Han Tomgaç Medresesi
Vakıf Belgesi”, Ankara Üniversitesi Egitim Bilimleri Fakültesi Dergisi,
XV, Sayı 2,1982.
BROCKELMANN. Carl (ö. 1376/1956), TarîÚu Edebi’l-‚Arabî, (Arapçaya tercüme: M.
Fehmi ¡icazi), Hey’etü’l-Mıòriyyeti’l-‚Âmme, by. 1993.
BUÂRÎ, ‚Alâuddîn ‚Abdulazîz b. AÖmed (ö. 730/1330), Kesfü’l-Esrâr an Uòûli
Fa×ri’l-slâm el-Bezdevî, Dâru’l-Kütübi’l-‚Arabî, Beyrut 1997.
DÂKÛKÎ, Hüseyin Ali, “Karahanlılar Döneminde Düsünce Akımları”, Tarih Boyunca
Türklerde nsanî Degerler ve nsan Hakları Baslangıçtan Osmanlı
Dönemine Kadar, Türk Kültürü Hizmet Vakfı Yayınları, stanbul 1992.
DEBÛSÎ, Ebû Çeyd ‚Abdullah (‚Ubeydullah) b. ‚Umer b. ‚Îsa (ö. 430/1038),
________ el-Emedü’l-Aàòâ, (Tah. MuÖammed ‚Abdulàâdir ‚Aôâ), Dâru’l-¨ütübi’l-
‚lmiyye, Beyrut 1405/1985. (Debûsî, el-Emed)
Dr. Erdogan SARITEPE
____________________________________________________________________________
166
________ el-Esrâr Fi’l-Uòûl ve’l-Furu‚, (Thk. Sâlim Özer), Erciyes Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamıs Doktora Tezi), Kayseri 1997.
(Debûsî, el-Esrâr)
________ Kitâbu Te’sîsi’n-Naýar, (Thk. Muòtafâ el-¨abbânî ve MuÙammed Emin
el-¢ancî), Maôba‚atü’l-Edebiyye, ¨âhire 1320. (Debûsî, Te’sîsi’n-Naýar)
________ Taàvîmu’l-Edille fî Uòûli’l-Fıàh, (Thk. ¡alil MuÖyiddin el-Meys), Dâru’l-
Kütübi’l-‚lmiyye, Beyrut 2001. (Debûsî, Taàvîmu’l-Edille)
AZÂLÎ, Ebû âmid MuÖammed b. MuÖammed (ö. 505/1111), el-Mustaòfâ min
‚lmi’l-Usûl (slam Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi),
(Arapçadan tercüme: H. Yunus Apaydın), Re’y Yayıncılık, Kayseri 1994.
(azâlî, Deliller ve Yorum Metodolojisi)
________ Sifâu’l-alîl fî Beyâni’s-Sebeh ve’l-Mu×ayyel ve Mesâliki’t-Tâ‚‚lîl, Dâru’l-
Kütübi’l-‚lmiyye, Beyrut 1420/1999. (azâlî, Sifâ)
GÖRGÜN, Tahsin, “Lafız”, Türkiye Diyanet Vakfı slam Ansiklopedisi, XXVII,
Ankara 2003
ACI ALÎFE, Muòtafâ b. ‚Abdillah el-Kastamonî (Kâtib Çelebî) (ö. 1067/1647),
Kesfu’ý-Åunûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn, Maôba‚atü’l-Behiyye,
stanbul 1360/1941.
HAMDULLAH, Muhammed, “slam ve Hukuk lmi”, (Tercüme: Kemal Kusçu), slâm
Hukuku Etüdleri, Bir Yayıncılık, stanbul 1984.
¡ANEFÎ, ¡asan, Mine’n-Naòò ile’l-Vâàı‚, Merkezü’l-Kitab li’n-Nesr, ¨âhire 2004.
BNU’L-E»ÎR, zzuddin Ebu’l-asan ‚Ali b. MuÖammed b. MuÖammed (ö. 630/1231),
el-Lübâb fî Tehzîbi’l-Enòâb, Mektebetü’l-Kutsî, ¨âhire 1357.
BN ALDÛN, ‚AbdurraÖman b. MuÖammed (ö. 808/1406), Muàaddime, (Arapçadan
tercüme: Zakir Kadiri Ugan), Milli Egitim Bakanlıgı Yayınları, stanbul
1991.
BN ALLKÂN, AÖmed b. MuÖammed b. Ebî Bekr (ö. 681/1282), Vefayâtü’l-A‚yân
ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman, (Thk. MuÖammed MuÖyiddin AbdulÖamid),
Mektebetü’n-NahÑati’l-Mıòriyye, Kahire 1367/1947.
BN KEMAL, AÖmed b. Süleyman, (Kemal Pasazade) (ö. 940/1533) ¼abaàâtu’l-
anefiyye, elyazma, 38218-37284 numara ile Ankara Üniversitesi lahiyat
Fakültesi kütüphanesinde kayıtlı.
BN ¨U¼LUBOÂ, Zeynuddin ¨âsım, (ö. 879/1474), Tâcu’t-Terâcim fî ¼abaàâtil-
anefiyye, Maôba‚atü’l-Ânî, Bagdat 1382/1962.
BN NUCEYM, Zeynul‚âbidîn b. brahîm, (h. 970), el-Esbah ve’n-Neý‚âir ‚alâ Mezhebi
Ebî ¢anîfeti’n-N‚umân, Dâru’l-Kütübi’l-‚lmiyye, Beyrut 1993.
BN TARBERDÎ, Cemaluddin Ebu’l-Mehâsin Yusuf el-Atabek (ö. 874/1469),
en-Nucûmu’ý-Åâhira fi Mülüki Mıòr ve’l-¨âhire, Dâru Kütübi’l-Mıòriyye,
¨âhire 1353/1935.
Fırat Ü. lahiyat Fakültesi Dergisi 13:2 (2008)
____________________________________________________________________________
167
BNÜ’L-‚MÂD, Ebu’l-FelaÖ AbdulÖay el-anbelî (ö. 678/1089), Sezerâtü’z-Zeheb fî
AÖbâri Men Zeheb, (Thk. ‚Abdulkadir el-Arnavuô, Mahmut Arnavuô),
Dâru bn Keóîr, Beyrut 1410/1989.
ZMRLÎ, smâ‚il ¡aààı, ‚lm-i ¢ilâf, Dersaâde, stanbul 1330.
KAVAKÇI, Yusuf Ziya, XI ve XII. Asırlarda Karahanlılar Devrinde Mâverâü’n-Nehr
slâm Hukukçuları, Atatürk Üniversitesi Yayınları (Erzurum), Ankara
1976. (Kavakçı, Karahanlılar Devri slam Hukukçuları)
________ “ed-Debûsî Ebû Zeyd Abdullah”, slam Medeniyeti, Fatih Matbaası,
stanbul 1968. (Kavakçı, Debûsî)
KE¡¡ÂLE, ‚Umer Rıza (ölüm), Mu‚cemu’l-Müellifîn Terâcimü Muòannıfi’l-Kutübi’l-
‚Arabiyye, Dâru Ùyâi’t-Turâsi’l-‚Arabî, Beyrut 1376/1957.
KER¢Î, Ebû’l-¡asan, Risâle fi’l-‚Uòûl, (Te’sîsü’n- Naýar ile Birlikte), (Thk. Muòtafâ
el-¨abbânî ve MuÙammed Emin el-¢ancî), Maôba‚atü’l-Edebiyye, ¨âhire
1320.
KOCA, Ferhat, Mukayeseli slam Hukuk Düsüncesinin Temellendirilmesi, Ankara
Okulu Yayınları, Ankara 2002.
KÖKSAL, A. Cüneyd, Hanefî Usulcülerin Elfaz Taksimindeki Metodları,
(Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, stanbul 2001.
¨UDÛRÎ, Ebû’l-asan el-BaÖdâdî (ö. 428/1037), el-MuÚtaòar (TasÙîÙ, MeÙmed Emin
Efendi, Ziya Efendi), brahim Efendi Maôba‚ası, b.y. 1310.
¨URASÎ, Abdulàadir b. MuÖammed b. Naòrillah b. Selim (ö. 775/1373), el-Cevâhiru’l-
MuÑıyye fî ¼abaàâti’l-anefiyye, Dâiretü’l-Maârifi’l-‚Usmâniyye,
aydarâbad 1332.
LEKNEVÎ, Ebu’l-asenât MuÖammed b. ‚Abdi’l-ayy el-Hindî (ö. 1304/1887),
el-Fevâidü’l-Behiyye fî Terâcimi’l-anefiyye, Maôba‚atu’s-Se‚âde, ¨âhire
1324.
MARDN, Ebu’l-Ulâ, Medenî Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Pasa, Türkiye
Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
MERÂÎ, Abdullah, “Ebû Zeyd ed-Debûsî”, Mecelletü’l-Ezher, Maôba‚atü’l-Ezher,
Aded 23, ¨âhire 1951, (489- 492).
MUHEYMD, Ali b. Salih, “Karahanlılar ve slâm’ın Yayılmasına Katkıları”, (Çev. Ali
Aksu) Cumhuriyet Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi, C. V, Sayı 1,
Sivas 2001.
ÖZEN, Sükrü; lm-i Hilâfın Ortaya çıkısı ve Ebû Zeyd ed-Debûsî’nin Te’sîsü’n- Nazar
Adlı Eseri, (Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, stanbul 1988. (Özen, lm-i Hilâf)
________ Ebû Mansûr el-Mâturîdî’nin Fıkıh Usûlünü Yeniden nsâsı,
(yayınlanmamıs çalısma) stanbul 2001. (Özen, Mâturîdî)
Dr. Erdogan SARITEPE
____________________________________________________________________________
168
ÖZER, Sâlim, Ebû Zeyd Debûsî’nin Esrâr Fi’l-Usûl ve’l-Furu‘ Adlı Kitabının Tahkîk
ve Tahlili, (Yayınlanmamıs Doktora Tezi) Kayseri 1997.
SARITEPE, Erdogan, Takvîmu’l-Edille Temelinde Debûsî’nin Delil Anlayısı,
(Yayınlanmamıs Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Ankara 2007.
SEM‚ÂNÎ, Ebû’l-Muzaffer Manòûr b. MuÖammed b. ‚Abdulcabbar (ö. 489/1096),
¨avâtıu‚l-Edille Fî’l-Uòûl, (Thk. MuÖammed asan smâ‚îl es-Sâfi‚î),
Dâru’l-Kütübi’l-‚lmiyye, Beyrut 1417/1997.
SEM‚ÂNÎ, Ebû Sa‚d Abdülkerim b. MuÖammed b. Manòûr (ö. 562/1166), el-Enòâb,
(MuÖammed ‚Abdulàadir ‚Atâ) Daru’l-Kütübi’l-‚lmiyye, Beyrut
1319/1998.
SEMER¨ANDÎ, ‚Alâuddîn Ebû Bekr MuÖammed b. AÖmed (ö. 539/1145), Mîzanu’l-
Uòûl fî Netâici’l-‚Uàûl, (Thk. MuÖhammed Zeki ‚Abdilber), Ùyau’t-
Turâói’l-slâmî, ¨atar 1984.
SERASÎ, Ebu Bekr MuÖammed b. AÖmed (ö. 483/1090), Uòûlü’s-Sera×sî, (Thk.
Ebu’l-Vefâ el-AfÖânî), Kahraman Yayınları, stanbul 1984.
SEZGN, Fuad, TarîÚu’t-Turaói’l-‚Arabî, (Arapça’ya tercüme: MaÙmûd Fehmî ¡icâzi,
‚Arufe), Câmiatü’l-slâm, Riyad 1411/1991.
SUB¡ÂNÎ, Ca’fer [Komisyon baskanı], el-Lecnetü’l-‚lmiyye fî Mevòûati’l-mâmi’ò-
ºâdık, Mevòûatü ¼abaàâti’l-Fukahâ, Dâru’l-Edvân, Beyrut 1420/1999.
SUYÛ¼Î, Celâluddin AbdurraÙmân b. Ebî Bekr, (h. 911) el-Esbâh ven-Nazâir fî
¨avâidi ve Furû‚ı Fıàhi’s-Sâfi‚ıyye, (thk. MuÙammed el-M‚utaòım Billah
el- BaÖdâdî), Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 1997.
SAHN, Sami, Muhammed b. Hasan es-Seybânî’nin Hadis Kültüründeki Yeri,
(Yayınlanmamıs Doktora Tezi), Anklara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü 1998.
TAS, Aydın, Muhammed b. el-Hasan es-Seybânî’nin Hukuk Anlayısı (Usûl Anlayısı),
(Yayınlanmamıs Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Kayseri 2003.
TASKÖPRÜZÂDE, AÖmed b. Muòlihiddin Muòtafâ b. ¡alîl (ö. 967/1560),
¼abaàâtu’l-FukaÖâ, (Thk. ve Nsr: el-âc AÖmed Nîle) Maôba‚atu’z-
Zehrâi’l-¡âdîóe, Muòûl 1961.
TEMÎMÎ, Takiyuddin Abdulàadir ed-Dâri, (ö. 1010/1601) eô-¼abaàâtu’s-Seniyye fî
¼abaàâti’l-anefiyye, (Nesr, AbdulfettaÖ MuÖammed el-ulv) Dâru’r-
Rifâ’i-Hicr, Riyad 1410/1989.
TÜMER, Günay, “Birûnî” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı slam Ansiklopedisi,
stanbul 1992.
VANLIOGLU, M. Masum, lk Dönem Hanefî hukukçularından Ebû Zeyd Debûsî ve
Taàvîmu’l-Edille Adlı Kitabının Edisyon Kritigi, (Yayınlanmamıs Yüksek
Lisans Tezi), Bursa 2007.
Fırat Ü. lahiyat Fakültesi Dergisi 13:2 (2008)
____________________________________________________________________________
169
ZEHEBÎ, Semsuddin MuÖammed b. A×med ‚Osman (ö. 748/1374), Siyeru ‚Âlâmi’n-
Nubelâ, (Thk. Suayb Arnavuô, MuÖammed Naim), Müessesetü’r-Risâle,
Beyrut 1403/1983. (Zehebî, Siyer)
________ el-‚ber fî ¡aberi Men aber, (Thk. Ebû Hacer MuÙammed es-Sa‚id),
Dâru’l-Kütübi’l-‚lmiyye, Beyrut 1405/1985. (Zehabî, ‚ber