Buradasınız

Osmanlı'da Müziğin ve Şiirin Gözde Sazı: Ney

Ney, The Popular Instrument of Musıc and Poetry in The Ottomans

Journal Name:

Publication Year:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
In this study, the place and importance of ney (reed flute) during the Ottoman period were researched. As a result, it was seen that ney was the most popular instrument in music and poetry. The stories related to the invention of ney, which was also a respectable instrument in the Islamic culture before the Ottomans, date back to the period of Prophet Mohammed. Ney has always been the most beloved and honored instrument of the Turkish music. Dedication of the first eighteen verses by Mevlâna Celâleddin Rûmî to ney in his Mesnavi, sanctified this instrument in the Mevlevi Order as well and caused it to gain a veryprestigious place in the Ottoman cultural life. Ney was an indispensable instrument of both religious and non-religious music during the Ottoman period. While certain instruments became popular, some fell into disfavor and even became abandoned during certain times in the Ottomans, ney was used for centuries without an interruption. With the growth of Mevlevis inIstanbul towards the end of the 16 th century, who were quite influential in the Ottoman’s creating their own music, the significance of ney started to grow. During the 18 th century, on the other hand, ney became an entirely Mevlevi instrument. The Mevlevi dervish lodges, which were in the position of music and literature schools during the Ottoman period, trained many brilliant names of music such as Selim III, İsmail Dede, and Sheikh Gâlib. Due to such reasons as Mevlânâ's starting his Mesnavi with ney and the ancient poets being mostly trained in these lodges, ney acquired a quite reputable place inpoetry as well. The poets, who utilized music, which played an important role in social lives in the past, used music terms abundantly in their poems. Ney is the term that was used most in the Ottomanperiodpoetry.
Abstract (Original Language): 
Bu çalışmada, “ney”in Osmanlıdöneminde müzikteki ve şiirdeki yeri ve önemi araştırılmıştır. Bunun sonucunda “ney””in hem müziğin, hem de şiirin gözde çalgısıolduğu görülmüştür. Osmanlı'dan önce de İslam kültüründe saygınlığıolan “ney”in icadıyla ilgili rivayetler Hz. Muhammed dönemine kadar uzanır. Ney, Türk müziğinin her zaman çok sevilen ve değer verilen sazıolmuştur. Mevlâna Celâleddin Rûmî'nin, Mesnevîsi'nin ilk on sekiz beytini neye ayırması, bu çalgıyıMevlevîlik'de kutsallaştırmışve aynızamanda ney Osmanlıkültür hayatında çok saygın bir yer kazanmıştır. Ney Osmanlıdöneminde hem dînî, hem de din dışımüziğin vazgeçilmez bir çalgısıolmuştur. Osmanlı'da belli dönemlerde bazıçalgılar büyük rağbet görürken, bazıları gözden düşmüş, hatta terkedilmiş, ney ise yüzyıllarca kesintisiz olarak kullanılmıştır. Osmanlı'nın kendi özgün müziğini oluşturmasında oldukça etkili olan Mevlevîlerin XVI. yüzyılın sonuna doğru İstanbul'da ağırlık kazanmasıyla “ney”in önemi artmaya başlar. XVIII. Yüzyılda ise ney neredeyse tamamen bir Mevlevî sazıhaline gelir. Osmanlıdöneminde birer müzik ve edebiyat okulu durumunda olan Mevlevî tekkeleri, III. Selim, İsmail Dede ve Şeyh Gâlib gibi müziğin ve şiirin bir çok parlak simalarınıyetiştirmiştir. Mevlânâ'nın Mesnevî'sine ney ile başlamasıve eski şairlerin de çoğunlukla bu tekkelerden yetişmişolmasıgibi nedenlerle ney, Osmanlı'da müziğin yanında şairlerin gözünde de çok saygın bir yer kazanmıştır. Eski toplum hayatında önemli bir yere sahip olan müzikten yararlanan şairler, şiirlerinde bol miktarda müzik terimi kullanmışlardır. Ney Osmanlıdönemi şiirinde çalgılar arasında en fazla kullanılan müzik terimidir.
179-200

REFERENCES

References: 

Akkuş, M. (1993).Nef'i Divanı.Ankara: AkçağYayınları, No: 51.
Aksoy, B. (1994). AvrupalıGezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Musiki. İstanbul: Ayhan
Matbaası, Pan Yayıncılık.
Akyüz, K., ve Beken, S. (1990).Fuzuli Divanı.Ankara: AkçağYayınları.
Atıl, E. (1999). Levnî ve Surnâme, Bir Osmanlı Şenliğinin Öyküsü. İstanbul: Koçbank.
Attâr, F. (1990). Mantık Al-Tayr.Çev. A. Gölpınarlı, İstanbul: Şark İslam Klasikleri,
MEB Yayınları2172.
Bağcı, S., ve Çağman, F. (2006). OsmanlıResim Sanatı. İstanbul: Kültür ve Turizm
BakanlığıYayınları, Sanat Eserleri Dizisi, 457.
Bahar, C. (1993).Zaman, Mekan, Müzik. İstanbul: Afa Yayıncılık.
Bahar, C. (2005). Musikiden Müziğe Osmanlı/Türk Müziği: Gelenek ve Modernlik.
İstanbul, YapıKredi Yayınları2243.
Banarlı, N. S. (1958). Dinle Neyden.Musiki Mecmuası, Sayı124.
Banarlı, N. S.(1987). Resimli Türk EdebiyatıTarihi.C. II, İstanbul, Milli Eğitim
Basımevi.
Beyatlı, Y. K. (1962). Eski Şii'in Rüzgârıyla. İstanbul.
Bilkan, A. F. (1997).Nabi Divanı. C. II, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.
Can, H. (1966). Dini Türk Musikisi Lugatı, Ney. Musiki Mecmuası, Sayı220, İstanbul.
Can, M. C., ve Can, Neşe. (1995). Tarih İçinde Ud I- II. Milli Folklor,4 (7), 8-16, 20-24,
Güz, Ankara.
Can, N. (1993). OsmanlıDönemi Türk Şiirinde Musiki Mefhumu.BasılmamışYüksek
Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Can, N. (2002). Türk Musikisi'nde Çeng.BasılmamışDoktora Tezi. Marmara Ü. Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Can, N. (2004). Unutulan Sazımız Mıskal.Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 24 (3), 193-206.
Çelebi, A. H. (1953). Divan Şi'rinde İstanbul. İstanbul, İstanbul Fethi D. Neşriyatı22,
Halk Basımevi.
Devellioğlu, F. (1990). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara, Adın Kitabevi
Yayınları.
Erdemir, A. (1999). Anadolu SahasıMusikişinas Divan Şairleri.Ankara, Tüsav
Yayınları.
Ergin, M. (1980) KadıBurhaneddin Divanı. İstanbul, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Yayını
GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 31, Sayı1 (2011) 179-200 196
2244.
Ergun , S. N.(1935). Bâki Divanı. İstanbul, Semih L. Bitik Basımevi.
Erguner, S. (2000). 18. Yüzyılda Musikimiz, Ney ve Neyzenler. Osmanlı. Ankara, 691-706.
Feldman. W. (1996). Music Of The Ottoman Court.Berlin.
Fonton, C. (1987). 18. Yüzyılda Türk MüziğiCharles Fonton, Çev. Cem Bahar, İstanbul,
Pan Yayıncılık.
Gökyay, O. Ş. (1978). Gelibolu Mustafa Ali Ziyafet Sofraları, İstanbul, Tercüman 1001
Temel Eser.
Gölpınarlı, A. (1972). Nedim Divanı. İstanbul, İnkilap ve Aka Yayınları.
Gölpınarlı, A. (1987). Mevlevîlik. İslam Ansiklopedisi.Cilt:8, 164-171,İstanbul, Milli
Eğitim Basımevi.
Gültaş, A. (1981). Divan Şiirinde Klâsik Türk Mûsikîsi Sazları. Sanat ve Kültürde Kök.
Sayı4, 26-27, İstanbul, Huzur Grafik, Kuşak Ofset.
Gültaş, S. (1981). Musiki ve Edebiyatımızın Beraberliği. Sanat ve Kültürde Kök.Sayı1,
12-13, İstanbul, BuluşGrafik Ofset, Matbaa Film Reklam Ajansı.
Haşim Bey, 1280(1864). Haşim Bey Mecmuası, İstanbul.
İnal, İ. M. K.(1988). Son Asır Türk Şairleri.C. 4, İstanbul, Dergah Yayınları.
İsen, M. (1990). Latifi Tezkire, Ankara.
İzbudak, V. (1990). Şark İslam Klasikleri Mesnevî. C. I, İstanbul, Mlli Eğitim Basımevi.
Judetz , E. P. (1996). Meanıngs In Turkısh Musical Culture. İstanbul, Pan Yayıncılık.
Judetz, E. P. (1998). Kevseri Mecmuası. İstanbul, Pan Yayıncılık.
Karabey, L. (1953). Musiki Tarihi Notlarından. Musiki Mecmuası. Sayı67, İstanbul.
Kayra, C. (1987). Hafız Hızır İlyas Ağa Tarih-i Enderun Letaif-i Enderun. İstanbul,
ÇokaşMatbaası.
Nasuhioğlu, O. (1989). Musıque Turque Abbe Toderini 1789 Paris. Musiki Mecmuası.
Çev. O. Nasuhioğlu, Yıl 42, Sayı424, İstanbul, Atalay Matbası.
Neubauer, E. (1994). Musiki Hayatı. 15. ve 16. Yüzyıllar. Dünden Bugüne İstanbul
Ansiklopedisi.C. 5, İstanbul.
Okçu, N. (1993). Şeyh Galib, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umumi
Tahlili,Ve Divanının Tenkidli Metni. Ankara, Kültür BakanlığıYayınları, Türk
Klasikleri Dizisi, 121.
Olgun, İ., ve Drahşan, C. (1970). Türkçe-Farsça Sözlük, Ankara, Elhan Kitabevi.
Özcan, N. (2004). Mevlevî Âyini. DİA. C 29, 464-466, İstanbul, Ali Rıza Baskan Güzel
Sanatlar Matbaası.
Özçimi, S. (1989). Hızır bin Abdullah ve Kitâbu'l Edvâr. BasılmamışYüksek Lisans
Tezi, Marmara Ü. Sosyal Bilimler Ens. İstanbul.
Özergin, M.K. (1971). Evliya Çelebiye Göre XVII. Yüzyılda OsmanlıÜlkesinde
Çalgılar.Türk Folklor Araştırmaları.Yıl 1971, Sayı264.
GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 31, Sayı1 (2011) 179-200 197
Öztuna, Y. (1990).Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi II. Ankara, Kültür Bakanlığı
1163.
Pakalın, M. Z. (1993).OsmanlıTarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü.C. II, İstanbu.
Pala, İ. (1989). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. cilt I-II, Ankara, AkçağYayınları.
Pala, İ. (1998). Aşki ve Divanından Örnekler. Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı
Yayınları.
Pekin, E. (2003). Surnamenin Müziği: 16.Yüzyılda İstanbul'da Çalgılar. Dipnot,Sayı1,
Yaz, s. 52-90'dan ayrıbasım, İstanbul.
Sehi Bey. (1980). Tezkire, Heşt Behişt. Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
Sevin, N. A. (2006).Gravürlerle Yaşayan Osmanlı. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Yayınları, Sanat Eserleri Dizisi 455, Ankara.
Seydî. (15.yy). El-Matla'. TSMK, III. Ahmed Yazmaları, nr. 3459.
Şahinoğlu, M. N. (1991). Attâr, Ferîdüddin. DİA.C. 4, 95-98, İstanbul, Ali Rıza Baskan
Güzel Sanatlar Matbaası.
Tanrıkorur, C. (1991). Âyîn.DİA.C. 4, 251-252, İstanbul, Ali Rıza Baskan Güzel
Sanatlar Matbaası.
Tanrıkorur, B. (2004). Mevleviyye.DİA. C. 29, 468-475, İstanbul, Ali Rıza Baskan
Güzel Sanatlar Matbaası.
Tanrıkorur, C. (2000). OsmanlıMusikisi'nde Mevlevî Âyini Besteciliği. 707-721,
Osmanlı, Ankara.
Tarlan, A. N. (1967). Zâti Divanı. İstanbul.
Tulum, M. (1977). Tursun Bey, Târîh-i Ebûl-Feth. İstanbul.
Tura, Y. (2001). Kitâb-ı İlmü’l-Mûsikî ‘ala vechi’l-Hûrûfât, (Kantemiroğlu). Tura
Yayınları, İstanbul.
Turabi, A. H. (2005). Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi ve Mûsikî Risâlesi. İstanbul,
Rağbet Yayınları.
Türkelman, F. (1981). Türk Musikisi Sazları: Ney. Sa'nat ve Kültürde Kök, Sayı3,
İstanbul.
Usbeck, H. (1967). Türklerde Musiki Aletleri. Mezuniyet Tezi, İstanbul Üniversitesi
Türk Dili ve EdebiyatıBölümü, İstanbul.
Usbeck, H. (1970). Türklerde Musiki Aletleri.Musiki Mecmuası. Yıl 21, Sayı255,
İstanbul, Atalay Matbası.
Uygun, M. N. (2007). Ney. DİA,C ilt 33, 68-69, İstanbul, Ali Rıza Baskan Güzel
Sanatlar Matbaası.
Uzunçarşılı, İ. H. (1977). Osmanlılar Zamanında Saraylarda Musiki Hayatı. Belleten,
Cilt XLI, Ankara.
Wrıght, O. (1994). Musiki Hayatı, 17. ve 18. Yüzyıllardaki Yapısal Değişimler. Dünden
Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul.
Yavaşça, A. (1994). Saray Dışında Musiki Hayatı. Dünden Bugüne İstanbul
GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 31, Sayı1 (2011) 179-200 198
Ansiklopedisi,Cilt 5, İstanbul.
Yekta, R.(1981). La Musıque Turque” Encyclopedıe De La Musıque- A. Lavıgnac. Çev.
Orhan Nasuhioğlu,Musiki Mecmuası, Sayı380, İstanbul.
Yusuf b. Nizameddin Kırşehrî. (15.yy). Risâle-i İlm-i Mûsikî.Milli Ktp., nr.131/1

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com