Journal Name:
- Hikmet Yurdu Düşünce - Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi
Author Name | University of Author | Faculty of Author |
---|---|---|
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language):
Hegel’in Mantık Bilimi adında iki kitabı vardır, fakat ikisi de normalde
mantık metni olarak hizmet veren şeye benzemez. Sembol ve kurallarla
başlamak yerine, “varlık”, “yokluk” ve “oluş” tan söz ederler.
Dolayısıyla biçimsel çıkarım yapıları, “Kavrayış İlkesi” olarak adlandırılan
üçüncü ve son kısımda tam olarak kendini gösterir. Beklenti ve gerçeklik
arasındaki bu uyumsuzluktan ötürü birçok yorumcu bu iki çalışmanın
başlığındaki “mantık” terimine aldırmazlar ve içeriklerini metafizikle
ilgili olarak, ya da Kantçı düşünce yapısına sahipseler, aşkın kategoriler
sistemiyle ilgili olarak tartışırlar. Ancak Hegel bunları geleneksel
bilim dalı başlığı altına koyduğunda ciddi görünüyordu. Felsefi Bilimler
Ansiklopedisi’sinin birinci kısmını oluşturan iki sürümden küçük olanı,
eserin 1827 ve 1830’daki izleyen iki baskısı sayesinde gelişmeye devam
etmiştir. Geniş olan sürüm ise 1831’de Hegel öldüğünde kapsamlıca gözden
geçirilmekteydi. O halde sorulacak soru şudur: Hegel “mantık”la ne
kastetmekteydi? ’ Bu soruyu yanıtlama doğrultusunda ilk ipucu, yaşadığı
dönemin biçimsel mantığını oluşturan, geleneksel kategorik kıyas, tümevarım
ve analoji, farazi ve ayırıcı çıkarım hakkında söylemiş olduğu şeyde
bulunabilir. Bölüm, ilgili temel öge türleri [(şimdi önermesel işlevler
diye adlandırılan) genel kavramlar ve tikeller (ya da tekil başvuru nesneleri)
yanında bu tür terimleri daha karmaşık birimler içinde birleştiren
yargılar (ya da önermeler)] hakkında bir tartışmayla başlar.
Bu formların incelenmesi, daha geniş olan Mantık Bilimi’nin son
cildinin ilk üçte birini oluşturur. Yargı ve çıkarımın çeşitli tipleri art arda
* The Cambridge Companion to Hegel, 86-101, edt. Frederic C. Beiser, Indiana University, 1993.
318 Hegel’in Mantık Anlayışı
www.hikmetyurdu.com www.hikmetyurdu.net www.hikmetyurdu.org
tartışma konusu haline gelir. Yalnızca onların yapısı ve geçerliliği değil,
fakat aynı zamanda onların sınırları da tanımlanır. Her bir durumda
Hegel, böylelikle açığa vurulan – çeşitli varsayımlarda kullanılan zorlamaları
ve geçerli silolojizm yapmak için gerekli olan sonuçları, formun
bütünüyle kanıtlayamadığını öne sürer. Bu sınırlamalar, onların yargılamalarının
ve silolojizmlerinin daha fazla çeşidi olarak sonuçlanan doğrulayıcılarını
anımsatır. Hegel bu tarzda çeşitli mantıksal formlar ‘geliştirir’.
Onlar bir listeye bağlı olarak basitçe sunulmamaktadır; daha ziyade, birisi
ilerisine, eskinin yetersizliğini düzeltmek için niyetlenmiş daha sonrakine
öncülük eder1.
Mantık Bilimi’nin bu bölümünde, o vakitler Hegel daha ziyade çeşitli
mantıksal yargı ve çıkarımların çeşitlerini, onların sınırlarını, temellerini
gösteren formel bir mantığın felsefesi gibi bir şeyi yazıyordu. Mantık,
onun için, basit şekilde geçerli silolojizmin soyut bir formu değil, daha
çok hem formları üreten hem de onların ötesine geçen akıl yürütme işlemidir.
O akıl yürütme hakkındaki akıl yürütmedir. Ya da Hegel’in kendisinin
söylediği gibi, o kendisi hakkında düşünen düşüncedir.
Mantık, kendi işleyişleri hakkında düşünen tek disiplin olduğu
için, o felsefe için uygun başlangıç noktasını sağlar. Başka bütün
düşünümsel disiplinler doğada, toplumda, bireysel insanda verilmiş olan
bir şeyle başlar ve sonra şeylerin neden öyle olduklarını açıklayan nihai
prensiplere ulaşmayı sağlamak için düşünceyi kullanır. Onların tümü
düşünceyi kendinde-kanıt bir şey olarak varsayarlar. Mantık yalnızca
düşünmenin kendisinin çalıştığı tarzı incelemek için düşünmeyi kullanır:
Onun terimden terime nasıl hareket ettiği, onun öznel konusundaki özsel
olan şeyi nasıl saptadığı, kavramları kendi bileşen parçalarında nasıl analiz
ettiğidir.
FULL TEXT (PDF):
- 6
317 - 334