CEZA MUHAKEMESİNDE DAVAYA KATILMA

Mağdur kelimesi Arapça “gadr-ğadr” kelimesinden türetilmiş olup, gadre, haksızlığa uğramış kişi anlamındadır. Mağdure kelimesi ise, gadre uğrayanın kadın-kız olması halinde, bunları ifade etmek için kullanılır.1 Mağdur, hukukta ise “suçtan veya haksız eylemden zarar gören kimse” olarak tanımlanmaktadır2. 1998 tarihli Birleşmiş Milletler Suç ve Yetkinin Kötüye Kullanılması Mağdurlarının Temel Adalet İlkeleri Bildirgesinde ise: “Mağdurlar üye ülkeler ceza kanunlarında suç olarak belirlenmiş ihmali veya icrai eylemler sonucunda bireysel ya da toplu olarak bedensel, zihinsel ya da duygusal olarak zarar görmüş, ekonomik kayıplara uğramış ya da temel hakları zarar görmüş kişilerdir… mağdur terimi ayrıca doğrudan doğruya mağdur olan kişinin aile bireylerini veya mağdura yardım ederken ya da mağduriyete engel olmağa çalışırken zarara uğrayan kişileri de kapsar.”3 şeklinde tanımlanmıştır. Suçun mağduru, “suç kurbanı” olarak da tanımlanmaktadır.4 Toplum, bir toplumbilimi terimi olarak “yaşamlarını sürdürmek, birçok temel çıkarlarını gerçekleştirmek için işbirliği yapan, aynı toprak parçası üzerinde birlikte yaşayan ve ortak bir ekini olan insan kümesi”5 şeklinde tanımlanmakta ve kullanılmaktadır. Toplumsal yaşam, bireylerin karşılıklı ilişkilerinde uymakla yükümlü bulundukları bir çok kuralın varlığını da zorunlu kılmıştır. Bu kurallardan sapma teşkil eden tavır ve davranışlar ile işlemler ve eylemler, hak sahipleri açısından bazı kayıplara yol açacaktır ki, işte bu kayıplar sebebiyle “mağdur” konumuna düşeceklerdir. Mağduriyet yaratan eylemlerin pek çoğu, uygarlık düzeyi ile koşut olarak yıllar itibariyle ceza kanunlarında ve ceza usul kanunlarında daha fazla yer bulmaya, bir takım yaptırımlarla karşılanmaya ve nihayet suç olarak kabul edilmeye başlanmıştır. Nitekim, 2005 yılında yürürlüğe giren yeni ceza mevzuatının oluşturduğu ceza adalet sistemiyle, suç mağdurunun uğradığı zararın karşılanmasına ve hem de muhakemeye etkin katılımının sağlanmasına yönelik esaslı hükümler getirilmiştir. Suç mağdurlarının uğradıkları zararların giderilmesini amaçlayan ve mağduru muhakemenin aşamalarında obje olmaktan çıkartarak kişileştiren, süjeleştiren, bu yönüyle modern ceza adalet sistemi anlayışıyla hazırlanmış olduğunu değerlendirilen 5237 Sayılı TCK’ nda ve 5271 Sayılı CMK’ nda “mağdur hakları” ile ilişkili düzenlemeler yapılmıştır. Mağdur haklarına ilişkin düzenlemeler ceza mevzuatında farklı kanun ve bölümlerde düzenlenmiş olup, ceza muhakemesinin içerisinde de bu düzenlemeler geniş bir yer tutmakta, soruşturma ve kovuşturma evreleri mağdur açısından ayrı ayrı önem taşımaktadır. Mağdurun davaya katılma hakkı ise, Ceza Muhakemesi Kanunu’ nun 233 ve devamı maddelerinde düzenlenmiş olup, çalışmamızda mağdurun davaya katılmasının nasıl sağlanacağı ve katılma kararının mağdurun zararının giderilmesine nasıl katkıda bulunacağı ve mağdura muhakeme esnasında hangi hakları tanıyacağı incelenecektir.