DEDE KORKUT ve YUNUS EMRE'DE HAYAT, TABİAT, TANRI ve ÖLÜM

Dede Korkut hikâyelerinde anlatılan göçebe Oğuz Türklerinin hayatı ile Yunus Emre'nin şiirlerinde akislerini gördüğümüz Anadolu'daki Türklerin yerleşik hayatı arasında çeşitli farklar ve benzerlikler vardır. Biz burada, hayat tarzı bakımından farklılık arzeden —göçebe ve' yerleşik— bu toplulukların hayat anlayışını, tabiat'a bakışını, tanrı ve ölüm düşüncesini incelemeğe ve aralarındaki ayrılıkları, benzerlikleri ortaya koymağa çalışacağız. Hareket noktamızın esası Dede Korkut hikâyeleri ile Yunus Emre'nin şiirleri olacaktır. Hayat anlayışı: Dede Korkut hikâyelerinde anlatılan göçebe Oğuz Türlderi atlıgöçebe medeniyetinin hemen hemen bütün hususiyetlerini devam ettirmektedirler. Göçebe hayatı tanzim eden ana faktör tabiatın bizzat kendisidir. Hayat tarzı devamlı hareket ve mücadeleye dayanır. Tabiat ve çevre şartlarıyla devamlı mücadele ise kuvvetli olmayı gerektirir. Bu bakımdan göçebenin hayatını devam ettiren esas unsur kuvvettir. Bu kuvvet fizik, yani maddi kuvvettir. Göçebe Oğuz Türlderi ekonomik yapı bakımından avcılık ve çobanlık dönemini yaşamaktadırlar. Hayvancılık en önemli geçim kaynağıdır. Gerçi ekonomik durumu etkileyen tâli faktörler de vardır. Bezirgânlar vasıtasıyla yapılan alış-verişler, savaşlardan elde edilen ganimetler gibi. Fakat bunlar geçici ve ikinci derecede kalan gelir kaynaklarıdır. Bundan dolayı, gerek içtimaî hayat tarzı, gerek ekonomik yapı tabiata sımsıkı bağlıdır. Tabiat şartlarının sertliği, çevredeki topluluklarla devamlı mücadele; göçebeye savaşçı, mücadeleci, sert, hareketli bir karakter kazandırmıştır. Dolayısiyle maddi, yani fizik kuvvet göçebe için hayatın en önemli değeri olarak görünmektedir.