MOĞOLLARIN GİZLİ TARİHÎ ÜZERİNDEKİ ÇALIŞMALAR

Moğolların Gizli Tarihi, Çinggis Han ve halefi Ögedey Han'ın saltanatının ilk kısımlarının tarihi ile beraber, kısmen mitolojik bir şecere cetveli ihtiva eden bir nevi destan veya epik bir tarihtir. İçindeki tekerlemelerden fışkıran pırıltılar eski Moğol «saz şairi»nin halis şairlik kudretini aksettirir. Moğolların Gizli Tarihi'nin, 13. yüzyılda Moğolistan'da Yiian sülâlesinin son zamanlarına doğru, aslında Moğolca olarak Uygur harfleri ile yazıldığı ve sonra Çin işaretlerine çevrildiği tahmin edilmekte ise de, bu aslî nüsha bugüne kadar bulunamamıştır. 12. bölümünün 282. son paragrafındaki son cümlede, MNT'nin, sıçan yılının (1240) yedinci ayında Keluren nehri üzerindeki Köde'e adasında, Dolo'anboldah ve Şilginçek mevkileri arasında saray kurulmuşken yazılıp tamamlandığı, zikredilmekte ise de1, bu cihet tartışmalara sebep olmaktan geri kalmamıştır, şöyle ki : R. Grousset, eserin yazılış tarihi için, «öte yandan 281. paragraf (Çinggis Hahan'ın) Ögedey'e yaptırdığı nefis musahabesiyle, 11 Aralık 1241'de ölen bu prensin saltanatı hakkında, öldükten sonra verilmiş bir hüküm intibahı taşıdığından, Gizli Tarih'in tamamlandığı sıçan yih'nm 1240 değil de ondan sonra gelen saçan yih, yâni 1252 yılı olup olmayacağını bir an kendi kendimize sorduk»2 diye, ortaya bir faraziye atmıştır.