Buradasınız

Anasayfa » Content

TÜRKİYE APATİTLİ MANYETİT YATAKLARI: JEOLOJİSİ, JEOKİMYASI VE EKONOMİK POTANSİYELİ

APATITE BEARING MAGNETITE ORE DEPOSITS IN TURKEY: GEOLOGY, GEOCHEMISTRY AND ECONOMIC POTENTIAL

Journal Name:

  • İstanbul Yerbilimleri Dergisi

Publication Year:

  • 2009

Key Words:

Keywords (Original Language):

Author NameUniversity of AuthorFaculty of Author
Abstract (2. Language): 
The magnetite-apatite ore deposits Avnik/Bingöl, Ünaldı/Bitlis and Pınarbaşı/Adıyaman occure along the Southeast Anatolian Trust Belt of Turkey. They are metamorphosed in greenschist facies of a regional metamorphism and formed. The ores in Avnik and Ünaldı depend on the amphibolite schists that belong to the lower unite of the Bitlis Massive. However the ores of Pınarbaşı depend on serisite-chlorite schists which form a subunite of Malatya Metamorphites. The most common properties of the ores deposits are that the ores depend on greenschists and found as lenses of massive, banded and dissiminited of martitized magnetite and fluorapatite. However harmonious relation was determined between Fe and P2O5 in all ore deposits. The most enriched elements in relation to Clarke values are P (8-17 times), Fe (5-10 times) and V (3-6 times). The magnetites of these deposits, which are poor on trace elements in relation to Kiruna magnetites, contain 900 ppm V, 300-700 ppm Mn, 60-180 ppm Cr and 40-150 ppm Ni. Their total rare earth elements concentration varies between 200-500 ppm. Their chondrite normalized distributions show in Avnik and Ünaldı a visible differentiation and is characterized by a marked negative Eu anomaly. Fluorapatites with an F content of 3.50 % have a high concentration of rare earth elements (3000-4000 ppm). Their chondrite normalized distribution likes to their distribution in magnetites. The ores are not economical due to their low Fe (%15-48 Fe) and high P (% 1,4-3 P2O5) content in recent condition. The mesured and estimated ore reserves amount over 100 Mt which will be important mineral raw material sources in future.
Bookmark/Search this post with
Abstract (Original Language): 
Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bindirme Hattı boyunca yer alan Avnik/Bingöl, Ünaldı/Bitlis ve Pınarbaşı/Adıyaman apatitli manyetit yatakları yeşilşist fasiyesinde bir bölgesel metamorfizma geçirerek şekillenmişlerdir. Avnik ve Ünaldı'nın cevherleri Bitlis Masifi'nin alt birliğine ait amfibolitşistlerine, Pınarbaşı'nın ise, Malatya Metamorfitleri'nin alt birimi klorit-serisitşistlerine bağlı bulunmaktadır. Bu yatakların en belirgin ortak özellikleri, cevherlerinin yeşilşistlerle ilişkili, masif, bantlı ve saçınımlı martitleşmiş manyetit ile florapatit içermeleridir. Tüm yataklarda Fe ile P2O5 arasında uyumlu bir bağıntı bulunmaktadır. Klark değerlerine oranla en çok zenginleşen ana elementler P (8-17 kat), Fe (5-10 kat) ve V'dur (3-6 kat). Kiruna'ya göre eser element bakımından fakirleşmiş olan bu yatakların manyetitleri, 900 ppm V, 300-700 ppm Mn, 60-180 ppm Cr ve 40-150 ppm Ni içerirler. Nadir toprak elementlerinin toplam derişimi 200-500 ppm arasında değişmektedir. Kondritlere göre normalize dağılımları Avnik ve Ünaldı'da iyi bir ayrımlaşma ve belirgin bir Eu negatif anomalisi ile karakterize edilirler. F derişimleri % 3,50 olan apatitler, nadir toprak elementleri bakımından zengindir (3000-4000 ppm). Kondritlere göre normalize dağılımları manyetitlerdeki dağılımlara paraleldir. Düşük Fe (%15-48 Fe) ve yüksek P (% 1,4-3 P2O5) derişimleri nedeniyle işletilmeleri şimdilik ekonomik görülmiyen bu yatakların kesin+muhtemel rezervi 100 Mt'u aşmakta ve gelecek için önemli bir demir cevheri potansiyeli oluşturmaktadırlar.
FULL TEXT (PDF): 
PDF icon arastirmax-turkiye-apatitli-manyetit-yataklari-jeolojisi-jeokimyasi-ekonomik-potansiyeli.pdf
  • 1
67-83
  • Turkish

REFERENCES

References: 

Aral, H., 1986, The geology, geochemistry and magnetite-apatite mineralization of the Avnik area, Genc-Bingol, SE Turkey. Geol. Ultraiectina, Meded Inst. Aardwetenschappen Rikjksuniversiteit Utrecht 44, Utrecht, 254 s.

Brinkmann, R., 1971, Das kristalline Grundgebirge von Anatolien. Geol. Rudsch. 60, 886-889.

Büyükkıdık, H. ve Aras, A, 1984, Adıyaman-Çelikhan-Pınarbaşı apatitli demir madeni jeoloji raporu. Yayınlanmamış MTA raporu 1803, Ankara, 24 s.

Çelebi, H. 1985, Die Genese der Magnetit-ApatitLagerstätte Avnik, Provinz Bingöl/Türkei und ihre wirtschaftsgeologische Bewertung. doktora tezi (yayınlanmamış), Berlin, 214 s.
Çelebi, H., 1988, Die Magnetit-Apatit-Lagerstätte Avnik/Ost-Türkei. Fortschr. der Miner. 66, 197236.

Çelebi, H., 1989, Ansätze zur Rohstoffwirtschaftlichen Bewertung der Magnetit-Apatit-Lagerstätte Avnik, Ost-Türkei, Erzmetall 42/2, 78-85.

Çelebi, H., 1992, Avnik (Bingöl) metamorfik manyetit oluşuklarının jeokimyası, jeoistatistiksel incelenmesi ve kökenlerinin irdelenmesi. TJK Bül. 35, 115-126.

Çelebi, H., Helvacı, C. ve Uçurum, A., 2005, Pınarbaşı (Bulam) apatitli manyetit yatağının vanadyum, nadir toprak elementleri ve flor açısından incelenmesi ve ekonomikliğinin araştırılması. Tübitak projesi, YDABAG - 101Y119 (yayınlanmamış), Ankara, 82 s.

Ekambaram, V., Brookins, D. G., Rosenberg, P. E. ve Emanuel, K. M., 1986, Rare-earth elements geochemistry of fluorite-carbonate deposits in Western Montana, USA. Chem. Geol. 54, 319331.

Erdoğan, B., 1981, Avnik (Bingöl) Yöresi'nin jeoloji haritası. Erdoğan, B., Dora, O. Ö. ve Helvacı, C., 1981'den: Avnik (Bingöl) Yöresi apatitli demir yataklarının jeolojisi ve oluşumu. Yayınlanmamış rapor, EÜ, İzmir.

Erdoğan, B. ve Dora, O. Ö., 1983, Geology and genesis of the apatite-bearing iron deposits of the Bitlis Masif. International Symp. On the geology of Taurus Belt, Ankara, 96-97.

Förster, H. ve Jafarzadeh, A., 1994, The Bafq Mining District in Central Iran - a Highly Mineralized Infracambrian Volcanic Field. Econ. Jeol. 89, 1697-1721.

Frietsch, R., 1978, On the Magmatic Origin of the Iron Ores of the Kiruna Type. Econ. Geol. 73, 478485.

Frietsch, R. ve Perdahl, J.-A., 1995, Rare Earth Elements in Apatite and Magnetite in Kiruna-type Iron Ores and Some Other Iron Ore Types. Ore Geology Review 9, 489-510.

Frutos, J. ve Oyurzun, J. 1975. Tectonic and Geochemical Evidence Concerning the Genesis of El Laco Magnetite Lava Flow Deposit, Chile. Econ. Geol. 70, 988-980.

Gözübol, A. L. ve Önal, M. 1986, Malatya-Çelikhan alanının jeolojisi. Yayınlanmamış Tübitak projesi TBAG-647, Ankara.

Güneş, Ö., 1994, Pınarbaşı (Adıyaman) apatitli manyetit yatağının jeolojisi ve rezerv hesaplanması. Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Fenbilimleri Enstitüsü (yayınlanmamış), Elazığ, 59 s.

Helvacı, C. ve Griffin, W. L., 1983a, Rb-Sr Geochronology of the Bitlis Masif, Avnik
(Bingöl) Area, SE Turkey. Geol. Soc. London Spec. Publ. 13, 225-265.

Helvacı, C. ve Griffin, W. L., 1983b, Metamorphic Feldspatization of Metavocanics and Granitoids, Avnik Area, Turkey. Contr. to Miner. and Petrol. 83, 309-319.

Helvacı, C., 1984a. Apatite-Rich Iron Deposits of the Avnik (Bingöl) Region, Southeastern Turkey. Econ. Geol. 79/2, 354-371.

Helvacı, C., 1984b, Bitlis Masifi Avnik (Bingöl) yöresi apatitli demir yataklarının oluşumu. Jeol. Müh. 19, 33-51.

Hitzman, M. W., Oreskes, N. ve Einudi, M. T., 1992,

Geological Characteristics and Tectonic Setting of Proterozoic Iron Oxide (Cu-U-Au-REE) Deposits. Precambrian Res. 58, 241-287.

Jurgeit, M., 2001, Fluorapatit und seine Begleitmineralien von Cerro del Mercado in Durango, Mexiko. Mineralienwelt 4, 56-61.

Kalkan Ağcil, H. ve Çelebi, H., 2004, Türkiye apatitli manyetit yatakları ve jeokimyasal özellikleri. 1. Ulusal Jeokimya Sempozyumu bildirileri, Bursa.

Kalkan Ağcil, H., 2005, Türkiye apatitli manyetit yataklarının jeokimyasal özellikleri ve jeoistatistiksel yöntemlerle karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi, Mersin Üniviversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (yayınlanmamış), Mersin, 81 s.

Kalkan Ağcil, H. ve Çelebi, H., 2006, Türkiye apatitli manyetit yatakları. 60. TJK Kurultayı bildiri özleri, Ankara, s. 179

Kurmies, I. ve Seifert, Th., 2001, The Magnetite-apatite Ore of the Kiruna District, Northern Sweden. www.geo.tu. freiberg/oberseminar/ os03-04/ines-kurmies, 9 S., erişim: 21.01.2009.

Mason, B. ve Moore, C. B., 1985, Grundzüge der Geochemie. Enkeverlag, Stuttgart, 340 s.

Megaw, P., 1999, The Geology and Minerals of Cerro de Mercado, Durango, Mexico: Rocks and Minerals 74/1, 20-29.

MTA (Maden Tetkik ve Arama, yayınlıyan), 1980, Bingöl-Genç-Avnik demir yatakları rezerv raporu. MTA raporu (yayınlanmamış), 26778, Ankara.

Nyström, J. O. ve Henriquez, F., 1994, Magmatic Features of Iron Ores of the Kiruna Type in Chile and Sweden: Ore textures and Magnetite Geochemistry, Econ. Geol. 89, 820-839.

Önal, A.., Şaşmaz, A. ve Önal, A., 2002, Pınarbaşı (Çelikhan-Adıyaman) apatitli manyetit cevherinin mineralojisi, jeokimyası ve kökeni. Yerbilimleri Dergisi 40/41, 207-226.

Önal, M., Şahinci, A. ve Gözübol, M. A., 1986. Yeşilyurt-Çelikhan (Malatya-Adıyaman)

dolayının hidrojeolojik incelenmesi. Jeoloji Müh. 29, 5-12.
Öztürk, M., Kurt, M., Yurt, Z. ve Aygün, M., 1983, Bitlis Ünaldı Meşe Sırtı Öküz Yatağı apatitli manyetit cevherleşmelerinin jeolojik etüd değerlendirme raporu. MTA raporu 1402 (yayınlanmamış), Ankara, 117 s.

Perinçek D., 1979, Çelikhan-Sincik-Koçali (Adıyaman İli) alanının jeoloji araştırması. İÜ Fen. Fak. Mec. B 44, 127-147.

Rhodes, A. L, Oreskes, N. ve Sheets, S., 1999, Geology and Rare-earth-element Geochemistry of Magnetite Deposits at El Laco, Chile. Geology and Ore Deposits of the Cetral Andes, ed. B. Skinner. Society of Economic Geologists Special Publication, 7299-332.

Rösler, H. J., 1988, Lehrbuch der Mineralogie. VEB Verlag, Leipzig, 832 s.

Shannon, R. D., 1976, Revised Effective Ionic Radii and Systematic Studies of Interatomic Distances in Halid and Chalcogenides. Acta Crystallogr. A 32, 751-767.

Sınacı, H. Çelebi, H., Alpaslan, M., Helvacı, C. ve Uçurum A., 2003, Bulam (Pınarbaşı) Çelikhan/ Adıyaman apatitli manyetit yatağı'nın jeolojik özellikleri ve ekonomik potansiyeli. Mersin Üniversitesi 10. Yıl Semp. bildirileri, Mersin.

Stosch, H.-G., 2000, Geochemie der Seltenen Erden. ders notları, Karlsruhe Universitesi, Karlsruhe, 192 s.

Suludere, Y., Aydoğan, N. ve Kayan, T., 1983, Bitlis-Sürüm Köyü apatit-manyetit cevherleşmelerinin jeolojisi ve değerlendirme raporu. MTA raporu 7482 (yayınlanmamış), Ankara, 38 s.

Şener, S. ve Üner, T., 2003, Bitlis-Ünaldı Bölgesinin jeolojisi ve apatitli manyetit cevherleşmeleri. Mersin Üniversitesi 10. Yıl Semp. bildirileri, Mersin.

Taylor, R. P. ve Fryer, B. J., 1983, Rare earth Element Geochemistry as an Aid to Interprating Hydrothermal Ore Deposits. Evans (ed.): Metallization Associated with Acid Magmatism. Wiley, Chichester, 357-365.

Toran, F. M. Ve Lehmann, B., 2007, Magnetite-apatite Deposits of the Bafq District, Central Iran: Apatite Geochemistry and Monazite Geochrono-logy. Mineralogical Magazine 71, 347-363.

White, W. M., 2002, Geochemistry. www.imwa.info/geochemie/chapters.html, erişim: 18.01.2002, 700 s.

Yazgan, E. ve Chessex, R., 1991, Geology and Tectonic Evolution of the Southeastern Taurides in the Region of Malatya. TPPG Bülteni C3/1, 142.

Yıldırım, B., Koç, S. ve Altınay, N., 1985, Bitlis Yöresi apatitli manyetit sahalarının ara değerlen-
dirme raporu. MTA raporu 7713 (yayınlanmamış), Ankara, 18 s. Yılmaz, O., Michel, R., Vialette, Y. ve Bonhomme, M., 1981, Réinterprétation des Donner Isotopiques Rb-Sr Obtenues Sur les
Métamorphites de la Partie Méridionale du Masif de Bitlis (Turquie). Bull. Sci. Géol. Strasbourg 34, 59-73.

Young, E. J., Myers A. T. ve Munson, E. L., 1969,

Mineralogy and Geochemistry of Fluorapatite From Cerro de Mercado, Durango/Mexico. US Geol. Surv. Prof. Paper 650 D, 84-93.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com