Buradasınız

16. YÜZYILDA SAFEVI DEVLETI'NDE ETKİLİ OLAN DORT TÜRKMEN AŞİRETİ

FOUR EFFECTIVE TURKMEN TRIBES OF SAFA VID STATE IN THE 16TH CENTURY

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_317
Author NameUniversity of Author
Abstract (2. Language): 
Sheikh Haydar's son Ismail founded the Safavid Empire by defeating the ruler of Aq Qoyunlu in Tabriz in 1501. Safavid Empire was the longest-lived state which was founded in Iran during the Islamic period. After the foundation, Safavid Empire began to struggle with the Ottoman Empire in the west and Uzbeks in the east. Because, Safavid Empire has found itself in two Sunni world immediately after the establishment. In this struggle, Shah Ismail wanted to remove turmoil by sending his disciples through the territory of the Ottoman Empire in Anatolia. He also knew that the trends of Turkmen tribes of Anatolia comes from the time of his ancestors. Eventually, Safavid Empire was established by the Anatolian Turkish tribes. In so much that the sustaining element of the state has been the Turks. But when the Turkmen tribes began to fight each other to dominate the state, the central authority of the Safavid Empire weakened. Until the Shah Abbas's reforms in the army and the state, the Qizilbash Turkmen tribes kept their positions in the administration of the Safavid Empire. The most effective Turkmen tribes in this period were Turkmen, Tekelu, Shamlu and Ustacalu tribes. In this article, we will try to explain the activities of these tribes
Abstract (Original Language): 
1501 yılında Şeyh Haydar'ın oğlu İsmail, Ak Koyunlu hükümdarı Elvend'i yenerek Tebriz'de Safevi Devleti'ni kurmuştur. Bu devlet, İslâm devrinde İran'da kurulmuş olan devletlerin en uzun ömürlüsü olmuştur. Safevi Devleti, kurulduktan sonra hem Osmanlı Devleti hem de Özbeklerle mücadelelere başlamıştır. Zira Safevi Devleti kurulur kurulmaz kendini iki Sünni dünya arasında bulmuştu. Bu mücadeleler sırasında Şah İsmail, Anadolu'ya gönderdiği müritleri vasıtasıyla Osmanlı Devleti topraklarında kargaşa çıkartmak istemiştir. Zira Anadolu'daki Türkmen aşiretlerin, kendisinin de içinden çıktığı Safeviye Tarikatı'na ataları zamanından beri eğilimleri olduğunu biliyordu. Dolayısıyla Safevi Devleti'ni kuran ve yönetim mekanizmasının omurgasını oluşturan topluluk, tamamen Türk olup aynı zamanda Anadolulu idi. Böylece devleti ayakta tutan unsur Türkler (Türkmen aşiretleri) olmuştur. Şah Abbas'ın reformlarına kadar bu Kızılbaş Türkmen aşiretleri devlet teşkilatında ve orduda yönetimi ellerinde tutmuşlardır. Türkmen aşiretleri, İran coğrafyasına dağılarak Türkçe ve Türk kültürünün etkisini genişletmişlerdir. Türkmen emirlerinin eyalet valiliklerini ellerinde tutmaları ve kendi aşiretlerini yanlarında bulundurmaları sayesinde İran coğrafyası adeta bir Türk coğrafyası görünümü arz etmiştir. Fakat bu aşiretlerin olumlu etkilerinin yanında, devletteki hâkim pozisyonlarını korumak için giriştikleri acımasız mücadeleler gibi olumsuz etkileri de görülmüştür. Hatta bu mücadeleler çoğu zaman merkezi devlet otoritesini sarsan boyutlara ulaşmıştır. 16. Yüzyılda bu aşiretlerin en etkili olanları Türkmen, Tekelü, Şamlu ve Ustacalu oymakları olmuştur. Biz, bu makalede işte bu aşiretlerin faaliyetlerini anlatmaya çalışacağız.
17-25

REFERENCES

References: 

ABDÜLLATİF KAZVİNÎ, Safevi Tarihi, Çeviren: Hamidreza Mohemmednejad, Birleşik Yayınevi, Ankara, 2011
Anonim, Târih-i Kızılbaşân, Yayına Hazırlayan: Mir Hâşim Muhaddis, İntişarât-ı Behnam.
ÇAY, Abdulhâluk, "Safaviler-Avşarlar-Kaçarlar", Tarihte Türk Devletleri, Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, Ankara, 1987, C. 2, s. 565-566
DEMİRTAŞ, Faruk, "Bozulus Hakkında", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Ankara, 1949, Sayı 1, s. 7, s. 29-46
ERDEM, İlhan, "Ak Koyunlu Devletini Meydana Getiren Aşiretler", Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, VI, İzmir 1991, s. 243-265
FELSEFÎ, Nasrullah, Zendegâni-i Şah Abbas-ı Evvel, Tahran, Çâp-ı Keyhan, 1334, C. I.
HOCA SADEDDİN EFENDİ, Tâcü't-Tevârih, Yayına Hazırlayan: İsmet Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1979, C.3
İDRÎS-İ BİDLÎSÎ, Selim Şah-nâme, Yayına Hazırlayan: Hicabi Kırlangıç, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001
İSKENDER BEY TÜRKMEN, Târih-i Âlem Âra-yi Abbasi, Haz. İrec Afşar, Müessese-i İntişârât-ı Emîr Kebîr, Tahran, 1387
ORUÇ BEY BAYAT, Don Juan Of Persia: A Shi'ah Catholic (1560-1604), Çev: G. Le Strange, Great Britain, 1926
ÖZBARAN, Salih, Portekizli Seyyahlar, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2007
SÜMER, Faruk, Safevi Devleti'nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü,
Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999
SÜMER, Faruk, "Safevi Tarihi İle İlgili İncelemeler", Türk Dünyası Araştırmaları, Aralık 1990, Sayı: 69, s. 9-32
ŞAH TAHMASB, Tezkire-i Şah Tahmasb, Çeviri: Hicabi Kırlangıç, Ankara Yayınları, 2001 ŞİRAZÎ, Abdi Bek, Tekmiletü'l Ahbâr, Yayına Hazırlayan: A. Nevâi, Neşr-i Ney, Tahran,
1329
TAPPER, Richard,
İran'ı
n Sınır Boylarında Göçebeler, Çev: F. Dilek Özdemir, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2004
TEKİNDAĞ, Şehabeddin, "Teke-Eli", İslâm Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1993, C. 12/1, s. 124-128
YAHYA BİN ABDÜLLATİF KAZVİNÎ, Kitâb-ı Lübbü't-Tevârih, İntişârât-ı Bünyâd ve Gûyâ, 1363.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com