Buradasınız

ETKİLERİ AÇISINDAN VEHHȂBİLİK (SUÛDİ ARABİSTAN DIŞI ÜLKELER ÖRNEĞİ)

WAHHABISM IN TERMS OF ITS EFFECTS (SAMPLE OF THE COUNTRIES OTHER THAN SAUDI ARABIA)

Journal Name:

Publication Year:

DOI: 
http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1974
Author Name
Abstract (2. Language): 
Emerged in the region of Necd in Saudi Arabia during the 18th century, Wahhabism turned out to be a sectarian movement influencing the entire Saudi Arabia and not just remained a cult limited to a region only thanks to the effects of the predominant religious, geographical, political and socio-cultural backgrounds. In addition to the elements listed above, Personal characteristics of Muhammed b. Abdilvehhâb-the leader of Wahhabism- also appear as important factors helping spread of Wahhabism during its early years. It is striking that this sectarian movement gained significant number of followers in various regions of the world while it was initially adopted only in the Arabian Peninsula. It is observed that various sectarian movements emerged among Muslims in Africa and in Indian Subcontinent due to the fact that the European countries set their eyes on and eventually invaded these regions during the 18th and 19th centuries. Muslims inhabitants thereof resorted to develop a variety of methods to overcome political, social as well as religious crises in which they find themselves. As a result of such methods, different sectarian movements and religious trends came out, and thus an affinity has been established between many of such sectarian movements and Wahhabism. It is asserted that Wahhabism was not only influential in Saudi Arabia but also on many religious organizations and sectarian movements that came out in Africa, Central Asia and other regions of the world. It requires further research to determine whether such sectarian movements and trends having similar opinions to Wahhabism were actually influenced by it or not, and if that is true then their degree of exposure should be examined as well. Whether Wahhabism actually influenced any sectarian movements appeared in various geographical regions, and if there really exists such influence, then what their degree of exposure was, and what specific proselyting methods Wahhabis did utilize to spread their opinions and views were the questions we aimed to answer in this study.
Abstract (Original Language): 
18. yüzyılda Arabistan’ın Necd bölgesinde ortaya çıkan Vehhâbilik, dînî, coğrafi, siyasî, sosyo-kültürel arka planının etkisiyle bölgesel bir hareket olmaktan çıkarak Arabistan’ın tamamını etkisi altına alan bir hareket haline dönüşmüştür. İlk dönem Vehhâbiliğinin yayılmasında sıralanan unsurların yanında hareketin lideri Muhammed b. Abdilvehhâb’ın kişisel özellikleri de önemli bir etken olarak karşımıza çıkar. Başlangıçta Arabistan içerisinde yayılan hareketin daha sonraları dünyanın değişik bölgelerinde önemli ölçüde taraftarlarının oluştuğu dikkati çeker. 18. ve 19. yüzyılda Avrupa devletlerinin Afrika ve Hindistan Alt Kıtasına ilgi duymaları ve burayı işgal etmeleri üzerine bu bölgelerdeki Müslümanlar arasında farklı hareketlerin ortaya çıktığı görülmektedir. Müslümanlar, içerisinde bulundukları siyasi, sosyal ve dînî krizlerden çıkmak için bazı yöntemler geliştirme yolunu seçmişler, bunun neticesinde farklı hareket ve dînî akımlar ortaya çıkmıştır. Neticede aynı dönemde mevcut olan bu akım ve hareketlerin bazılarıyla Vehhâbilik arasında irtibat kurulmuştur. Vehhâbiliğin, Suûdi Arabistan’ın dışında Afrika, Orta Asya ve diğer bölgelerde ortaya çıkan bir kısım dînî oluşum ve hareketleri etkilediği iddia edilmektedir. Bu bağlamda Vehhâbilikle benzer görüşlere sahip bu hareket ve akımların Vehhâbilikten etkilenip etkilenmedikleri, etkilenme var ise ne ölçüde etkilendikleri iddiası araştırılması gereken bir konudur. Bu çalışmada değişik coğrafyalarda ortaya çıkan ve Vehhâbilikten etkilendiği iddia edilen dînî hareketlerde Vehhâbiliğin etkisinin olup olmadığı, etkileme var ise dînî hareketleri hangi boyutta etkilediği ve Vehhâbilerin görüş ve düşüncelerini yaymak için hangi yöntemleri uyguladıkları sorularını cevaplamayı amaçladık.
699
718

REFERENCES

References: 

EL-ABÛD, Salih b. Abdullah b. Abdurrahman, Akîdetü’ş-Şeyh Muhammed b. Abdilvehhâb es-Selefiyye ve Eseruhe fi’l-Ȃlemi’l-İslâmî, Medine, ts.,
ÂL-İ MUAMMER, Hamd b. Nasır b. Osman, el-Fevâkihü’l-İzâb fî Mu’tekadi’ş-Şeyh Muhammed b. Abdilvehhâb fi’s-Sıfât, tah. Abdurrahman b. Abdullah et-Türkî, Beyrut, 1416/1996.
ÂLU’Ş-ŞEYH, Abdurrahman b. Hasan, Fethu’l-Mecîd Şerhu Kitâbi’t-Tevhîd, Dımeşk, 1402/1982.
BİRIŞIK, Abdülhamit, “Ahmed Rızâ Hân”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2008, Cilt: 35, ss. 61-64.
DAUDÎ, Zaferullah, Şah Veliyyullah ed-Dehlevi’den Günümüze Kadar Pakistan ve Hindistan’da Hadis Çalışmaları, İstanbul, 1995.
DÖNMEZ, İbrahim Kâfi, “Farz”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1995, Cilt: 12, s.184.
DÖNMEZ, Rasim Özgür, “Orta Asya ve Kafkasya’da Siyasal Şiddet: Yerelden Küresele”, Orta Asya-Kafkasya Güç Politikası, (Ed. M. Turgut Demirtepe), Ankara, 2008, ss. 249-281.
EBÛ DÂVÛD ES-SİCİSTÂNÎ, Süleyman b. Eş’as b. İshâk el-Ezdî el-Basrî (275/883), es-Sünen, tah. Muhammed Muhyiddin Abdülhamit, Beyrut, t.y., Cilt: 1-4.
EBÛ HÂZİM-EBÛ TÜRÂB, Ekrau Kırâatî, Demmâc, 1425.
ECER, Ahmet Vehbi, Tarihte Vehhabi Hareketi ve Etkileri, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Ankara, 2001.
ENSARİ, Sarah, “Batı Egemenliği Çağında İslam Dünyası: 1800’den Günümüze”, Cambridge Resimli İslam Ülkeleri Tarihi, (Ed.) Francis Robinson, İstanbul, 2005, ss. 138-177.
EL-FAKÎ, Muhammed Hâmid, “Ehdefü’l-Cemâati ve Akîdetuh”, el-Hâkimiyyetü ve’s-Siyâsetü’ş-Şeriyye İnde Şuyûhi Cemâati Ensâri’s-Sünneti’l-Muhammediyye içinde, Hazırlayan: Adil b. es-Seyyit, Kâhire, 2009, ss. 25-33.
FIĞLALI, Ethem Ruhî, Çağımızda Îtikâdî İslâm Mezhepleri, Selçuk Yayınları, Ankara, 1998.
GÖKSOY, İsmail Hakkı,“Muhammediyye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2006, Cilt: 31, ss. 1-2.
HARRİSON, Christopher, France and Islam in West Africa, 1860-1960, Cambridge, 1988.
716
Rifat TÜRKEL
HİSKETT, Mervyn, “Batı Afrika’da Kurulan İki Derviş Devlet: Sokoto Hilafeti (1232-1317/1817-1900) ve Masina Devleti (1318-1279/1819-1862),” çev. Kadir Özköse, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, 2003/2, Sayı: 4, ss. 173-202.
İBN ATÎK, Hamad b. Ali b. Muhammed, İbtâlü’t-Tendîd bi İhtisâri Şerhi’t-Tevhîd, Pakistan, 1415/1995.
İBN BİŞR EN-NECDÎ, Osman, Ünvânu’l-Mecd fî Târîhî Necd, Cilt: 1, Riyad, ts.
İBN BİŞR EN-NECDÎ, Osman, Ünvânu’l-Mecd fî Târîhi Necd, Cilt: 1, Riyad, 1402/1982.
İBN ĞANNÂM, Hüseyin, Târîhu Necd, tah. Nâsıruddîn el-Esed, Beyrut, 1405/1985.
İBN HÂDÎ, Rebî’, Tezkîru’n-Nâbihîn bi Siyeri Eslâfihim Huffâzi’l-Hadisi’s-Sâbikîn ve’l-Lâhikîn, http://www.rabee.net/show_des.aspx?pid=1&id=236&gid=, 2007, (28.05.2013).
İBN HÜSEYİN, Tayyib b. Ömer,es-Selefiyye ve A’lâmühâ fi Moritanya, Beyrut, 1995.
İBN KÂSIM, Abdurrahman b. Muhammed, ed-Dürerü’s-Seniyye fî’l-Ecvibeti’n-Necdiyye, y.y., 1417/1996-1997, Cilt: 1.
İBN SEHMÂN, Süleyman, Mecmu’atü’r-Resâil ve’l-Mesâili’n-Necdiyye, Mısır, Cilt: 1-4, 1349/1930-31.
KARASAPAN, Celal Tevfik, Libya-Trablusgarp, Bingazi ve Fizan, Ankara, 1960.
KAVAS, Ahmet, “Muhammed b. Ali es-Senûsî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 2009, Cilt: 36, ss. 529-531.
KAVAS, Ahmet, “Senûsiyye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2009 Cilt: 36, ss. 536-538.
KAVAS, Ahmet, “Sokoto”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2009, Cilt: 37, ss. 351-352.
KUR’ÂN-I KERİM MEÂLİ, çev. Hz. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2005.
LUBİS, H. M. Bukharî, “Dahlân, Kiai Hacı Ahmed”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1993, Cilt: 8, ss. 417-418.
LUDYÂNEVÎ, M. Yusuf, İhtilâf-ı Ümmet aor, Sırâtı Müstakîm, Karaçi, 1399.
M. ABU’N-NASR, Jamil- Loimeier Roman, Islam in the World Today: A Handbook of Politics, Religion, Culture, and Society, (Ed.) Udo Steinbach –Werner, Ende, Newyork, 2010.
MUHAMMED B. ABDİLVEHHÂB, Mecmûatü’t-Tevhidi’n-Necdiyye, Mısır, 1346.
Etkileri Açısından Vehhȃbilik (Suûdi Arabistan Dışı Ülkeler Örneği) 717
MUHAMMED B. ABDİLVEHHÂB, Mecmû’atü’t-Tevhîd en-Necdiyye, Riyad, 1419/1999.
MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî (261/875), Sahîh, neş. M. Fuad Abdulbâki, Beyrut, 1412/1991. Cilt: 1-5.
EN-NESÂÎ, Ahmed b. Şuayb b. Ali (303/915), es-Sünen, tah. Muhammed Nasıruddin el-Albânî, Riyad, t.y.
O’FAHEY, R. Sean, “Askıya Alınmış Sȗfilik: Sudan Mehdisi ve Sufiler”, çev. Kadir Gömbeyaz, Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 2009, Cilt: 10, Sayı: 24, ss. 97-112.
ÖZ, Mustafa, “Muhammed Ahmed el-Mehdî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2005, Cilt: 30, ss. 496-499.
ÖZAY, Mehmet, “Endonezya’da Yüzyıllık Hareket: Muhammediyye”, Dünya Bülteni Araştırma Masası, İstanbul, 2012, ss. 1-12.
ÖZCAN, Azmi, “Hindistan’da İngiliz Hâkimiyeti ve Ulemânın Tavrı”, Dîvân İlmî Araştırmalar, İstanbul, 2004, Sayı: 17, ss. 103-115.
ÖZKÖSE, Kadir, “Batı Afrika’da Tasavvuf Akımlarının Etkisi”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Sayı: 2, 2003, ss. 153-168.
ÖZERVARLI, M. Sait, “Reşîd Rıza”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2008, Cilt: 35, ss. 14-18.
ÖZERVARLI, M. Sait, “Şah Veliyullah: Düşüncesi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 2010, Cilt: 38, ss. 262-267.
QURESHİ, M. Naeem, “Ferâiziyye”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1995, Cilt: 12, ss. 365-366.
ES-SALLÂBÎ, Ali Muhammed, el-Hareketü’s-Senûsiyye fî Libya, Beyrut, 1999.
TOPALOĞLU, Bekir- İlyas Çelebi, Kelâm Terimleri Sözlüğü, TDV Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, İstanbul, 2010.
ŞEHBENDERZADE FİLİBELİ AHMED HİLMİ, Senûsîler ve Sultan Abdulhamid, Asr-ı Hamidi’de Âlem-i İslam ve Senûsîler, Ses Yayınları, İstanbul, 1992.
ET-TİRMÎZÎ, Ebû Ȋsâ Muhammed b. İsab Sevde (297/909), el-Câmi’u’l-Kebîr, Beyrut, 1996.
EL-USEYMİN, Abdullah Salih, eş-Şeyh Muhammed b. Abdilvehhâb Hayatuhû ve Fikruh, Riyad, 1412/1992.
ÜLKÜ, İrfan, Moskova’yla İslam Arasında Orta Asya, Kum Saati Yayıncılık, İstanbul, 2002.
718
Rifat TÜRKEL
WİLLİAMS, Brian Glyn, “Jihad and Ethnicity in Post-Communist Eurasia.On yhe Trail of Transnational Islamic Holy Warriors in Kashmir, Afghanistan, Central Asia, Chechnya and Kosovo”, The Global Review of Ethnopolitics, Cilt 2, Numara 3-4, London, 2003, ss. 3-24.
YAVUZ, Yusuf Şevki “Alûsî, Mahmud Şükrü”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1989, Cilt: 2, ss.548-549.
YÖRÜKAN, Yusuf Ziya, “Vahhabîlik”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı:1, 1953, ss. 51-67.
YURDAYDIN, Hüseyin Gazi, İslâm Tarihi Dersleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları , Ankara, 1971.
ZAHÎR, İhsan İlâhî, el-Birilviyye: Akâid ve Târîh, Lahor, 1403/1983.
ZÂHİR, Muhammed Kamil, ed-Da’vetü’l-Vehhâbiyye ve Esaruhe fi’l-Fikri’l-İslâmiyyi’l-Hadîs, Beyrut, 1993.
ZİADEH, Nicola A. Sanȗsiyah: A Study of a Revivalist Movement in Islam, Leiden, 1958.
ZWEMER, Samuel Marinus, Islam, A Challenge To Faith, New-York, 1907.

Thank you for copying data from http://www.arastirmax.com